Bakteri (Özet) : Tek hücreli mikroorganizmalardır. bu tür şeyler, mantarlardan ufak, fakat virüslerden büyüktürler. Bazıları hastalık yapıc...
Bakteri (Özet) : Tek hücreli mikroorganizmalardır. bu tür şeyler, mantarlardan ufak, fakat virüslerden büyüktürler. Bazıları hastalık yapıcı, bazıları zararsızdır; bir takım bakteriler ise, faydalıdırlar:
Mesela: Toprağın nitrojen yapıcı bakterileri.
Bakteriler, şekillerine gore sınıflandırılabilirler: coccus'lar yuvarlak, bacillus'lar çubuksu, vibrio'lar virgül şeklinde, spirillum'lar dalgalıdır. Bakteri Nedir
(Detay) Bakteriler tek hücreli mikroorganizma grubudur. Bakterilerin Üremesi
1. Bölünerek Çoğalma
Tüm bakteri türlerinin esas üreme şekli bölünmedir. Bölünme eşeysiz üreme biçimidir. Su, gıda maddesi ve sıcaklığın uygun olduğu ilamlarda çok süratli bölünürler. Bu bölünme her 20 dakikada bir gerçekleşir. Böylelikle geometrik olarak artmaya başlarlar. Ama bu artış devamlı değildir. Çünkü zaman içinde ortam sıcaklığı artar, asitler ve CO2 birikir, gıda maddeleri tükenir. Bu tür durumlar bakteriler için öldürücü doza ulaşınca geometrik artış bozulur. Belirgin değerden sonrasında artış yerine azalma görülür. Böylelikle bakteri populasyonları da dengelenmiş olur. Bakterilerde hücre bölünmesi Mitoz’a benzer. Ama çekirdek zarı ve belirgin bir kromozom sayısı olmadığı için tam bir mitoz değildir. 2. Sporlanma
Bir takım bakteri türleri yaşadıkları ortam şartları bozulunca “endospor†oluşturarak fena şartları geçirirler. Endosporlar, kalıtım materyalin, çok az bir sitoplazmayla birlikte, sert bir çeperle çevrilmiş halidir. Ortam şartları normale dönünce çeper çatlar. Endospor gelişerek düzgüsel bakteriyi meydana getirir.
Endosporlarda metabolik faaliyetler minimum seviyededir. Böylece uzun seneler yaşayabilirler. Negatif şartlar olan yüksek ısıdan, kuraklıktan, donmadan ve besinsizlikten etkilenmezler. 60 yıl diri kalan bakteri sporları tespit edilmiştir. Düzgüsel bakteri hücrelerinin tamamı 100°C’de ölürken endosporlar fakat 120°C’de 15-20 dakika kalırsa ölürler. Soğuk ortamlara da aynı oranda dayanıklıdırlar. Bir takım türlerde bir bakteriden aniden çok endospor meydana gelebilir. 3. Eşeyli Üreme (Konjugasyon)
Bakteriler bölünerek çok süratli üremelerine, negatif şartları da endospor oluşturarak geçirmelerine karşın, düzensiz de olsa eşeyli üremeyi gerçekleştirirler. Çünkü böylece kalıtsal çeşitliliklerini arttırarak farklılık gösteren ortamlara uyum yapma imkanı bulurlar. Bu çeşitliliğe ise Kalıtsal varyasyon denir.
Konjugasyon (kavuşma) esnasında DNA yapısı değişik iki bakteri yanyana gelmiş olarak aralarında geçici bir zardan köprü oluştururlar. Bu köprü aracılığı ile DNA parçalarını değiştirirler. Sonrasında ayrılarak bölünmelerine devam ederler. Dikkat edilirse, çok hücreli canlılarda görülen eşeyli üremeden çok değişik bir eşeyli üreme oluşmaktadır. Bunlarda gamet oluşumu ve döllenme yoktur. Bakteriler başka canlılara gore daha kolay mutasyona uğrarlar. Mutasyonlar çoğu zaman zararı dokunan ve öldürücü olmakla birlikte, bakterilerde kimi zaman pozitif sonuçlar veren yararlı mutasyonlar oluşabilmektedir. Bugün bakteriler değişik gıda (kültür) ortamlarında yetiştirilerek incelenmektedir. En iyi geliştikleri kültür ortamı et suyudur.Bakteriler Iyi mi Beslenir
Bir takım bakteriler ototrof olup, fotosentez ya da kemosentez yaparlar. Çoğunluğu ise hetetrof olup, saprofit ya da parazit yaşarlar. 1. Saprofit Bakteriler
Bakterilerin büyük çoğunluğunu oluşturur. Besinlerini bulundukları ortamlardan hazır sıvılar olarak alırlar. Nemli, ıslak ve çürükler üstünde yaşarlar. En fazla amino asit, glikoz ve vitamin benzer biçimde gıdaları ortamdan alırlar. Bu şekilde bakteriler dış ortama salgıladıkları enzimlerle nebat ve hayvan ölülerini daha rahat organik maddelere parçalayarak onların çürümesini sağlarlar. Böylelikle toprağın humusunu arttırırlar. Hem de kendilerine gıda sağlarlar. Çürütme sonucu türlü kokular meydana gelir. Bundan dolayı bu vakaya “kokuşma†denir. Bir takım saprofit bakteriler, sütün yoğurt ve peynir olarak mayalanmasını sağlar.
Saprofitler, bütün ülkelerde madde devrinin tamamlanmasında mühim rol oynadıklarından yaşam için ne olursa olsun gereklidirler. 2. Parazit Bakteriler
Besinlerini cansız ortamdan değildir de, üzerlerinde yaşadıkları canlılardan temin ederler. Çünkü sindirim enzimleri yoktur. Bunların bazıları konak canlıya fazla zarar vermeden yaşayabilirler. Bir tek onun besinlerine ortak olurlar. Kalınca bağırsağımızdaki Escherichia coli bunun en iyi örneğidir. Bir takım parazit bakteriler ise konak canlının ölümüne dahi sebep olabilen hastalıklara yol açarlar. Bunlara Patojen bakteriler denir. Patojenler ya toksinler çıkararak ya da konak canlının enzim ve besinlerini kullanarak zarar verirler. Toksinler ya dışarı atılır (Ekzotoksin), ya da bakterinin içinde kalır (Endotoksin). içeride kalan toksinler, bakteriler ölünce zararı dokunan hale geçerler. Canlıların patojen bakterilere ve toksinlerine karşı oluşturduğu savunmaya “Bağışıklık†denir. Parazit bakterilerin üremeleri hızlıdır. 3. Fotosentetik Bakteriler
Sitoplazmalannda özgür klorofil taşırlar. Bir takım türler tıpkı bitkiler benzer biçimde fotosentez yaparlar. Bir takım türler ise fotosentezlerinde elektron membaı olarak H2O yerine H2S ve H2 kullanırlar.
I. CO2 + H2O —> Gıda + O2 (Fotosentetik Bakteriler)
II. CO2 + H2S —> Gıda + S (Kükürt Bakterileri)
III. CO2 + H2 —> Gıda (Hidrojen Bakterileri) 4. Kemosentetik Bakteriler
Bu bakteriler de madde devrinde çok önemlidirler. Bir takım inorganik maddeleri oksitleyerek onları zararsız hale getirirler. Oluşan maddeler ise bitkilerce mineral tuzları olarak kullanılır. Bu oksitleme reaksiyonları sonucu açığa kimyasal enerji çıkar. Bu enerjiylede CO2 indirgemesi yaparak besinlerini bireşim ederler. Işık ve klorofil lüzumlu değildir. Oksijen kullanılır. Kemosentetik bakteriler en fazlaca azotlu, kükürtlü, demirli maddeleri oksitlerler.
* NH3 + O2 —> HNO2 + H2O + Kalori (Nitrosomonas)
* HNO2 + O2 —> HNO3 + Kalori (Nitrabacter)
* H2S + O2 —> H2O + S + Kalori (Kükürt Bakterileri)
* FeCO3 + O2 + H2O —> Fe(OH)3 + CO2 + Kalori (Demir Bak)
* N2 + O2 —> NO2 + Kalori (Azot Bakterileri)
Kemosentez Sonucu:
I. Bir takım zararı dokunan maddeler ortadan kaldırılmış
II. Bitkilerin alabileceği tuzlar oluşturulmuş
III. Kimyasal enerji kazanılmış
IV. Organik gıda sentezlenmiş olmaktadır. Bakterilerin Sınıflandırılması
Bakteriler türlü özellikleri bakımından gamlandırılırlar. Bu özelliklerin başlıcaları; şekilleri, kamçı durumları, solunumları, beslenmeleri ve boyanmaları olarak sayılabilir.
Bakteriler ışık mikroskobuyla bakıldığında başlıca şu şekillerde görünürler:
1. Çubuk Şžeklinde Olanlar (Bacillus): Tek tek ya da birbirlerine yapışmışlardır. Tifo, tüberküloz ve şarbon hastalığı bakterileri bu şekildedir.
2. Yuvarlak Olanlar (Coccus): Bu tür durumlar monococcüs, diplococcüs, staphilococcüs ve streptococcüs şekilde olurlar. Çoğu zaman kamçısızdırlar. Zatürre ve bel soğukluğu bakterileri bunlara örnektir.
3. Spiral Olanlar (Spirillum): Kıvrımlı bakterilerdir. Frengi bakterileri ve dişlerde yerleşen Spiroket’ler bunlara örnektir.
4. Virgül Şžeklinde Olanlar (Vibrio): Virgül şeklinde tek kıvrımlıdırlar. Kolera bakterisi benzer biçimde.Bakterilerin Yapısı ve Özellikleri
Monera alemini oluşturan prokaryot canlıların en yaygın ve en fazlaca malum grubu bakteriler’dir. O denli yaygındır ki, bugün “dünyamızda bakterinin bulunmadığı yer yoktur†diyebiliriz. En fazla, organik artıkların bolca bulunmuş olduğu yerlerde ve sularda yaşamakla birlikte, -90°C buzullar içinde ve +80°C kaplıcalarda yaşayabilen bakteri türleri de vardır. Hava ve su zerreleri içinde çok uzak mesafelere dahi taşınabilirler. 10. yüzyılda İbni Sina ve 15. yüzyılda Akşemseddin benzer biçimde düşünürler bakterilerin varlığını bilip, onları hastalıkların sebebi olarak belirlemişlerdir. Ama deneysel olarak ilk kez 17. yüzyılda bakterileri gözleyebilen ve onların şekillerini icra eden Antony Van LÖVENHUK olmuştur. Bakteriler tüm hayatsal olayların gerçekleştirildiği en rahat canlılardır. Hepsi mikroskobik ve tek hücrelidirler. Büyüklükleri 210 mikron kadardır. Bakterilerin Yapısı ve Şžekilleri
Prokaryot olduklarından zarla çevrili Çekirdek, Mitokondri, Kloroplast, Endoplazmik Retikulum, Golgi benzer biçimde organelleri yoktur. Ribozom tüm bakterilerin temel organelidir. DNA, diri hücre zarı ve sitoplazma gene tüm bakterilerin temel yapısını oluşturur. Bunlara ek olarak tüm bakterilerde hücre, cansız bir çeperle sarılıdır. Çeperin yapısı, nebat hücrelerinin çeperinden farklıdır. Bakterilerin Genel Yapısı
Buna gore bakteriler, kamçısız, tek kamçılı, iki kamçılı, bir demet kamçılı, iki demet kamçılı ve çok kamçılı olarak gruplandırılırlar. Bir takım bakteriler “mezozom†denilen zar kıvrımları bulundurur. Burada oksijenli solunum enzimleri vardır. Bir takım bakterilerin sitoplazmalarında ise özgür olarak klorofil molekülü vardır. Bakterilerde genel yapının %90′ı sudur. Suda çözünmüş maddeler hücre zarından giriş çıkış yaparlar. DNA’lar sitoplazmaya özgür olarak dağılmıştır. Bakteriler ökaryot hücrelere gore daha çok ribozom ihtiva ederler. Böylelikle protein sentezleri çok hızlıdır.
YORUMLAR