Haberleri toplama, yorumlama ve yayma görevini belli başlı aralıklarla sürdürme işi ve bu işi meydana getiren gösterim organlarının tümü. Ga...
Gazeteler, dergiler, radyo, tv, beyazperde hattâ yollardaki afişler vesilesiyle çağımızın dünyası bizi her gün türlü haberler içinde yüzdürüyor. Eskiden insanların çoğunluğu kırsal bölgelerde yaşar ve haberler buralarda, fakat kulaktan kulağa yayılırdı: «…falanca yerde yangın çıkmış», «falanca ülkeyle falanca ülke içinde harp patlak vermiş…», «falan hükümdar geçen hafta ölmüş…» diye. Bugün, tüm büyük vakaları hemen ve doğru olarak öğrenebiliyoruz.
Bütün ülkelerde her gün binlerce gazete, milyonlarca baskı yapıyor ve satılıyor. En uzak bölgelerde dahi radyo, kimi zaman de tv, insanların, dünyanın diğeri ucunda olan-bitenden hemen haber almasını sağlayabiliyor. Sözgelimi, ABD Birleşik Devletleri cumhurbaşkanı Kennedy, Dallas’ta öldürülmüş olduğu vakit, tüm radyo ve televizyonlar haberi, ilk silâhın patlamasından üç dakika sonrasında tüm dünyaya duyurmuşlardı.
Gazeteci Köleler
Daha Romalılar çağlarında vatandaşlar, üstü yazılı balmumu levhaları inceleyerek haberleri öğrenebiliyorlardı. Köleler Roma’daki söylenti ve vakaları toplamakla görevliydiler. Bu şekilde ilk gazeteciler onlar olmuştur!
Sonradan, Ortaçağ’da Avrupa ve Çin’de, elle yazılmış haberler (basımevi fakat 1450’den sonrasında kullanılacaktır) dolaşmağa başladı. Bir süre sonra, matbaada basılmış ve önceleri tek bir vakası gösteren ilk kâğıtlar ortaya çıktı, bu tür şeyler giderek elle yazılmış haberlerin yerini aldı.
İlk gazete denemesi 1622’de, Almanya’nın Magdeburg şehrinde piyasa haberlerini yürüyerek Zeitung gazetesiyle yapılmış oldu. O sırada İngiltere’de de bülten şeklinde yayınlar yapılıyordu. Ama çoğu zaman, ilk gerçek gazete 1631’de, Fransa’da çıkan Gazette de France oldu. Kısa süre sonrasında da çok sayıda peryodik gösterim organı (mevkute) tüm Garp Avrupa’ya yayıldı. Hollanda ve İngiltere’de bu gösterim organları nispeten siyasal özgürlükten yararlanıyordu. Buna karşılık başka ülkelerde, gazeteciler siyasal baskıdan kaçınmak için bilhassa edebî ya da felsefî makaleler yazıyorlardı.
Endüstri ve Reklam
İlk günlük gazete, Daily Courant 1702’de Londra’da çıktı. ilk Fransız günlük gazetesi Journal de Paris de fakat yetmiş beş yıl sonrasında yayımlanacaktır. İlk Türk gazetesinin yayımına 1831’de başlanacaktır: Takvimi Vakayi (Vakalar Takvimi). Tüm bütün ülkelerde basının gelişmesi ve en büyük değişimler, XIX. yy.da reklamcılığın ortaya çıkmış olduğu döneme rastlar.
O tarihlerde basın teknikleri bundan sonra acele ve bolca gazete basmağa imkân sağlıyordu. Gazetelerin şekli de giderek düzeldi. 1847’de dört silindirli matbaanın ve sonrasında 1884’te basar makinesinin (Hippolyte Marinoni tarafınca) icadı, baskı hızını 20 katından fazla arttırmağa olanak verdi. Birden fazla yıl sonrasında ABD Birleşik Devletleri’nde Linotip (dizgi makinesi), elle çalışmayla kıyaslanamayacak kadar yüksek verim sağlamış oldu. Odun hamurundan meydana getirilen kâğıt şimdi daha ucuza geliyordu; 1839’da Daguerre’in buluş etmiş olduğu fotoğraf da resimli basına ve eğlence gazetelerine yolu açmış oldu. Nihayet, telgraf ve türlü komünikasyon araçlarının geliştirilmesi, haberlerin son aşama acele olarak aktarılmasına imkân verdi.
O vakit gazetelerin yayımlanması giderek bir endüstri ve tecim faaliyeti niteliğine büründü. Bu kalite gazete ilânları vakasını yarattı ve bu çağıl ilân yöntemi öylesine gelişti ki şimdiki reklam ajanslarının büyükbabası olan ilâncılık şirketleri âdeta kendiliğinden dünyaya geldi. Giderek daha çok sayıda okuyucuya seslenen ilânlar bundan sonra tacirleri, sanayicileri ve tüm girişim kuruluşlarını ilgilendiriyordu. Bu tür şeyler ürünlerini haber vermek ve övmek suretiyle gazetelerde belirgin bölgeler satın aldılar. Gazeteler ve dergiler bu şekilde çok para kazanınca, daha kalınca ve daha lüks yayımlanmağa başladı. Ne var ki, bu gelişime karşılık, bir bakıma, kendilerine reklam veren büyük firmaların para gücünün etkisine ve emrine girmiş oluyorlardı.
Söz ve Fotoğraf
İkinci Dünya Savaşı’na kadar basın sağlamca yerleştiği ülkelerde gelişmesini sürdürdü. Bu zamanda hem göze, hem kulağa seslenen teknikler ortaya çıktı ve gelişti.
İlk radyo tecrübe etme yayınları, 1920′-de, ABD Birleşik Devletleri’nde yapılıyordu. On yıl sonrasında Amerikan topraklarında 13 milyon radyo alıcısı sayılmıştı.
İlk radyo tecrübe etme yayınları, 1920′-de, ABD Birleşik Devletleri’nde yapılıyordu. On yıl sonrasında Amerikan topraklarında 13 milyon radyo alıcısı sayılmıştı.
XIX. yy.da ortaya çıkan beyazperde, zanaat durumundan endüstri durumuna geçti. Savaştan sonrasında büyük atılım meydana getiren ve imtiyazlı bir komünikasyon aracı olarak yerleşen tv ise komünikasyon dünyasını altüst edecek ve basını, güç durumda bırakan, ama o kadar da lüzumlu olan yeniliklere zorlayacaktı.
Habe Ajansları
Bundan böyle büyük bir rekabet faaliyetinde çalışan gazetelerin, haberleri vaktinde toplamak ve herkesten ilkin yayımlamak için dünyanın her yanma yayılmış binlerce «muhabiri» olması gerekiyordu. Böylesine bir örgütün fiyatı öylesine yüksek ve emek vermesi öylesine karışık olacaktı ki, hiçbir basın organı buna dayanamazdı.
Bu nedenle, dünyanın derhal her ülkesindeki haberleri toplayıp dağıtan hususi kuruluşlar, haber ajansları kuruldu. Gazeteler, radyo istasyonları ve tv istasyonları bu ajanslara abone oldular.
Haber ajansları durmaksızın çalışır ve 24 saatin 24’ünde de, teleksler-teles-kriptörler (abonelere ve türlü ajans bürolarına tellerle bağlanmış yazı makineleri) vesilesiyle haberleri dağıtırlar.
Bir Deprem
YORUMLAR