Bir Afrika ülkesi olan Burkina Faso’nun tarihi hakkında bilgi. “Mutlu İnsanlar Ülkesi” anlamına gelen Burkina Faso tarihi Günümüzde ülkede ...
Bir Afrika ülkesi olan Burkina Faso’nun tarihi hakkında bilgi. “Mutlu İnsanlar Ülkesi” anlamına gelen Burkina Faso tarihi
Günümüzde ülkede yaşayan topluluklar bölgeye 11. yüzyılda ulaştı. Mossiler, Bobolar ülkeye ilk yerleşen topluluklardı. 14. yüzyılda Mossi ve Gaurma krallıkları kuruldu. Bugünkü Gana’nın kuzeyinde krallıklar kuran Mossiler, Tenkodogo’yu yönetim merkezi yaptılar, bu dönemden sonra şefin soyundan gelen Ouagadougou, Ouahigouya (Yatenga Krallığı), Fada N’Gaurma ve Boussouma gibi yönetim merkezleri kurdular.
Kervan yolları üzerindeki Mossi toprakları, 15. yüzyıldan sonra bir imparatorluğa dönüşerek parlak bir çağa girdi. Puta tapan Mossilerle, Müslüman boyları arasında sürekli savaşlar, çatışmalar oldu. Timbuktu’ya giderken Doriden Aribinda’ya kadar kuzeydoğuyu aşan Heinrich Barth ülkeye gelen ilk Avrupalı oldu (1853). Barth’ı, Alman gezgin Gottlob Adolf Krause (1886), Fransız Louis Gustave Binger ve Kurt von François (1888), François Crozet (1890), Parfait Louis Monteil (1891) izledi. Fransızların ülkeye geldikleri dönemde, Bourkina Faso topraklarında parçalanma başlamıştı. En güçlü Mossi krallıkları Ouagadougou ve Ouhigouya idi.
1894’te ülkeyi sömürgeleştirme çalışmalanna başlayan Fransızlar, 1895’te Ouahigouya’yı 1896’da Ouagadougou’yu, 1897’de Bobo Diulasso’yu koruma altına aldılar. Fransızlar, önceleri Fransız Sudanı’na bağladıkları ülkeyi (Yukarı Senegal-Nijer Birliği), 1919’da ayrı bir sömürgeye (Yukarı Volta) dönüştürdüler. Dakar’da Fransız Batı Afrikası genel valisine karşı sorumlu Edouard Hesling vali yardımcısı olarak atandı. 1932’de sömürgenin niteliği değişerek Fildişi Kıyısı, Nijer ve Fransız Sudanı arasında paylaştırıldı. 1947’de yeniden Fransız Birliği’ne bağlı bir denizaşırı sömürge durumuna getirilerek bir meclis kuruldu.
1958’de, Afrika sömürgelerini Fransa yönetiminde bir araya getiren Fransız Uluslar Topluluğu’na üye bir cumhuriyet oldu. 1947’de kurulan meclisin, 1957′ de ülke için bir yüretme konseyi seçme hakkını elde etmesi, 1958’de özerk cumhuriyetin kurulmasını sağlamış oldu. Daniel Ouezzin Coulubaly, ilk hükümet başkanı seçildi. Coulibaly’nin ölümüyle başbakanlığa getirilen Maurice Yameogo döneminde, Batı Afrika Ülkeleri Birliği Antant Konseyi’ne girildi (1959). 5 Ağustos 1960’ta tam bağımsızlık kazanılınca devlet başkanlığına Maurice Yameogo getirildi. Eylül 1960’ta BM’ye 1961’de, Yukarı Afrika ve Madagaskar Birliği’ne katılan Burkina Faso, bu dönemde çeşitli uluslararası antlaşmalar imzaladı. Ekim 1965’te oyların % 99.98’ini alarak yeniden seçilen Yameogo, bir süre sonra baskı önlemlerine yöneldi. 3 Ocak 1966’da bir hükümet darbesiyle ordu yönetimi ele geçirdi; Sangoule Lamizana devlet başkanı oldu. Sert önlemler alındı, politik etkinlikler yasaklandı.
Dört yıl sonra yeni bir anayasa hazırlanarak sivil yönetime geçiş hazırlıkları başladı. 1970-1972 arasında yeni bir ulusal meclis seçildi. 1973’te baş gösteren kuraklık, ekonomik alanda yeniden ciddi sorunlara yol açtı. 1974’te, ordu, yönetimi tümüyle üstlendi. 1976′ da görülen geçici düzelme, yeni girişimlere öncülük etti, büyük bölümünü sivillerin oluşturduğu bir hükümet kuruldu. 1977’de yeni anayasa onaylandı, 1978’de, Lamizana, ulusal meclis seçimlerinden sonra devlet başkanı seçildi. Ekonomik alandaki sorunların giderek ağırlaşması üzerine, Kasım 1980’de bir askeri darbeyle Albay Saye Zerbo, yönetimi ele geçirdi. Ulusal Kalkınma ve Gelişme Askeri Komitesi’nin (CMRP) başkanlığına getirilen Zerbo, genelkurmay başkanlığı, savunma bakanlığı ve devlet başkanlığı görevlerini üstlendi. Ancak, 5 Ağustos 1983’te düzenlenen bir başka askeri darbeyle Ulusal Devrim Konseyi Başkam Thomas Sankara, devlet başkanlığına getirildi ve ülkenin adı Bourkina Faso (Mutlu İnsanlar Ülkesi) olarak değiştirildi.
1984’te başgösteren açlık tehlikesi üzerine, Afrika Birliği Örgütü, Afrika ülkelerine ve Dünya Gıda ve Tarım Örgütü’ne ivedi yardım çağrısında bulundu. 1985 sonunda, Mali ile baş gösteren sınır anlaşmazlığı, kısa süren bir çatışmaya dönüştü. Ancak, anlaşmazlık giderildi ve soruna yol açan bölge yerleşime açıldı. Ekonomik bunalım sürerken, Başkan Sankara, ağustosta, hükümetin üç yıl için dağıtıldığını; üç generalden oluşan Ulusal Devrim Konseyi’nin, yürütme işlevini üstlendiğini açıkladı. İçeride açlık tehlikesi, Mali ile olan sınır anlaşmazlığına Fildişi kıyısı’nın da eklenmesi, Başkan Sankara’nın sonunu hazırladı. Yüzbaşı Blaise Compaore önderliğinde bir grup subay ve asker, 15 Ekim 1987’de, Sankara’yı devirdi. Kendilerini “Halkçı Cephe” olarak tanıtan darbeciler, Sankara’yı direndiği gerekçesiyle öldürdüler. Komşu Fildişi Kıyısı ve Gana’da çalışan 1 milyonu aşkın Bourkina Fasolu işçi, 1988’de gönderdikleri dövizlerle, ekonominin görece rahatlamasını sağladılar.
Ocak 1990’da Papa II. Jean Paul ülkeyi ziyaret ederek gelişmiş ülkelerin yoksulluk çeken Bourkina Faso’ya ivedi yardımda bulunmaları için çağrıda bulundu.
YORUMLAR