Cirit oyunu iyi mi ve ne vakit dünyaya gelmiştir? Türklerde cirit oyunu, cirit oyununun zamanı, gelişimi, tarihçesi hakkında bilgi. Cirit O...
Cirit oyunu iyi mi ve ne vakit dünyaya gelmiştir? Türklerde cirit oyunu, cirit oyununun zamanı, gelişimi, tarihçesi hakkında bilgi.
Cirit, Türklerin varlık gösterdikleri her yerde ve her dönemde uyguladıkları bir spor oyunudur. Eski Yunanlı yazar Ksenephon, cirit oyununa benzeyen, mızraklı bir süvari oyununu kendi toplumuna önermekte ise de ilk kez Orta Asya Türkleri tarafınca oynanmıştır. Hatta ciridin dinsel bir kökeni olduğu da kabul edilmektedir.
Cirit, Türkler tarafınca Orta Asya bozkırlarından Anadolu’ya taşındı ve burada da çok benimsendi. O dönemlerde bir binicilik oyunu olmasının yanı sıra biniciler için sağlamış olduğu bedensel ve askeri eğitimle beraber cenk öncesi atları formda tutmak ve eğitmek amacıyla oynanmaktaydı.
Türkler ciritten büyük zevk alırlar ve sık sık cirit yarışmaları düzenlerlerdi. Zaman içinde düğünlerde, hususi günlerde, bayramlarda ve tüm diğeri eğlencelerde cirit oynamak bir anane hâline geldi. Çoğu zaman sonbaharda, harman kalktıktan sonrasında meydana getirilen düğünler, cirit oyunu ve ciritte koşacak atlar için uygun bir vakit olarak kabul edilirdi.
Soğuk kış günlerinde, atlar dinlenmeye alınır, formlarını kaybetmemeleri için ara sıra ava çıkartılırlardı. ilkbahar ulaştığında ise atlar yavaş yavaş açılır, önceleri kısa, ondan sonra uzun mesafeli koşular ve çeşitli hareketler yaptırılarak cirit oyununa hazırlanırdı. Bu ara vermeksizin meydana getirilen emekler ve yorgunluklar cirit oyunu için muhteşem bir hazırlıktı. Cirit oynayacak oyuncuların da çok iyi yetiştirilmesine itina gösterilirdi. Cirit oynanacak olan yer ve vakit evvelde belirlenirdi. Kentin ya da kasabanın sokaklarında çığırtkanlar dolaşarak bir taraftan davul çalar, bir taraftan da; “Atına güvenen, oyununa kıvanan, önümüzdeki cuma günü (…) yere buyursun! Deeeeee!” diye bağırırlardı. Cirit oyunlarının başlamış olacağı, yedi gün kadar süre ile yöre halkına bu şekilde duyurulurdu. Duyuru üstüne cirit oyununa katılmak isteyenler ahırlarındaki cirit atlarını tımar ederek, kısa koşularla başlamış olan ve ufak alanlarda çeviklik emek harcamaları ile devam eden ön hazırlıklarını hayata geçirmeye başlarlardı. Bu dönem hem biniciler, hem de atlar için heyecanlı bir hazırlık dönemiydi. Hatta çığırtkanın ve davulun sesini duyan tecrübeli cirit atlarının yerinde duramayarak kişnedikleri, eşindikleri ve şaha kalktıkları gözlenirdi.
Çoğu zaman iki boy ya da kent arasındaki cirit oyunları çok iddialı olur ve coşku doruğa çıkardı. Her iki tarafın da destekleyenleri oyunları seyretmek için günler öncesinden oyun alanının çevresinde toplanırlardı. Cirit, o denli sevilen bir oyundu ki, devamlı kalabalık ve coşkulu bir seyirci topluluğu tarafınca seyredilirdi.
Cirit, Osmanlı imparatorluğu döneminde de, Eski Türklerdeki özünü korudu. Sadece bazı kuralları ve uygulama biçimleri değiştirilerek yeni bir cirit oyunu geliştirildi. Çok sevindirilmiş olduğu için Osmanlı kent ve kasabalarının derhal hepsinde de cirit alanlarının yapılmasına itina yayınlandı. Osmanlılarda cirit oyunu halk içinde olduğu benzer biçimde, padişah ve saray ileri gelenleri tarafınca da zevkle uygulanırdı. Sadece “Saltanat Binişi” denilen organizasyonlarda saray adına oynanan cirit ile halk içinde oynanan cirit değişik idi. Saray çevresinde düzenlenen cirit oyunlarına, yabancı elçiler ve konuklar da çağrı edilirdi. Bunda amaç, öteki ülkelere ülkedeki binicilik becerisinin ne düzeyde bulunduğunu göstermekti.
Enderun-u Hümayun’un kuruluşundan sonrasında Enderun ağaları içinde bir tutku hâline dönüşen cirit oyunu, zaman içinde kişisel kapışmacaya dönüşünce oyun yasaklandı. Halk içinde düzenlenen cirit oyunlarında ise hatalı atışlarla ölen ciritçilerin sayısının artması üstüne, Sultan II. Mahmut ciridin halk içinde da oynanmasına izin vermedi. Sadece yasaklar etkili olamadı ve halk kısa bir süre sonrasında bu oyuna yine başladı.
Cirit günümüzde eski önemini büyük seviyede yitirmişse de Anadolu’nun bazı bölgelerinde şov durumunda de olsa varlığını sürdürmektedir. Oyunun önemini kaybetmesinin sebebi at yetiştiriciliğinin eskisi denli yaygın olmamasıdır. Cirit oyununu eski canlılığına kavuşturmak için Binicilik Federasyonu bölgesel yarışmalar düzenlemektedir. Kars, Erzurum, Artvin, Bayburt ve Konya’da şov durumunda yaşatılmaktadır.
YORUMLAR