Geniş mealde tecrübe etme şeklinde eserlere çok eskiden bu zamana kadar tüm dünya edebiyatlarında rastlanır. Hatta bir takım edebiyat tarihç...
Geniş mealde tecrübe etme şeklinde eserlere çok eskiden bu zamana kadar tüm dünya edebiyatlarında rastlanır. Hatta bir takım edebiyat tarihçileri tecrübe etme türünün Avrupa’dan ilkin Japonya, Çin ve Hindistan şeklinde Şark vatanlarında başladığını öne sürmektedirler. Ama, bu ünitenin giriş kısmında de değindiğimiz şeklinde denemenin, bağımsız bir yazı türü olarak başlaması 16.yüzyıldan sonradır. Bu oluşumda Fransız yazarı Monteigne’nin (1533-1592) büyük oranı bulunduğunu bir kez daha söylemek isteriz.
Hakikaten monteigne ilk iki teni 1580’de, üçüncü teni de 1595’de piyasaya sürülen “Esasis†(Denemeler) adlı ünlü eseriyle bu türün hem öncüsü hem de en büyük temsilcilerinden birisi olmuştur. Monteigne, denemelerinde yalın, akıcı ve içten bir anlatışla kendi gözlemlerine ve yaşantılarına dayanarak arkadaşlık, yalnızlık, yakarış, kitap, ahlak, eğitim şeklinde çok değişik mevzular üstünde şahsi görüşlerini dile getirir. Denemelerin tümünde onun rahatlık verici, sevecen kişiliği yansır.
Montaigne’den sonrasında tecrübe etme türünün yapıt veren en ünlü edebiyatçılardan birisi, İngiliz F. Bacon (1561-1626) dır.Bacon, “Denemeler†(1597,1612,1623) adlı eseriyle tecrübe etme türünü şekil, ifade ve içerik bakımından daha başka bir kalite kazandırmıştır. Onun derli toplu, özlü ve sağduyuyu yansıtan fikir ve görüşlerini içeren denemeleri uzun süre hayatta başarı ve mutluluğun yolarını arayan kimseler için yol gösterici bir rol oynamıştır.
İngiliz j.Addison (1672-1719) ile İskoçyalı J.Boswell (1740-1795) ve İrlandalı O.Goldsmith (1725-1774) şeklinde yazarları göstaerebiliriz.
Başka edebiyatçıları ise şunlardır:T.S Eliot (1888-1965) ve A.Huxley’yi (1894-1963) anmak gerek.
XIX.yüzyılın sonlarında tecrübe etme, bilhassa edebiyat ve sanat mevzuları eleştiri yönü ağır basan bir kalite kazanmaya başlar.R.De Gourmont, C.Maurras, A.Camus, E.C Alain ve J.P Sartre şeklinde sanatçılardır.
* Değişik Kaynaktan Denemenin Gelişimi
Tecrübe etme türünün Fransız yazar Montaigne ile başlamış olmasına rağmen, Fransa'da deneÂme daha sonraki yıllarda İngilizlerin etkisinÂde kaldı ve İngiliz yazarlar tarafınca geliştirildi.Ünlü İngiliz denemecileri içinde Sir Francis Bacon, Joseph Addison ile İrlandalı Richard Steele sayılabilir.
Montaigne’den sonraki ünlü Fransız tecrübe etme yazarları içinde Theophile Gautier, Anatole France ve Hippolyte Taine sayılabilir.ABD'li denemecilerin en ünlüleri içinde ise Ralph Waldo Emerson ile Henry David Thoreau sayılabilir. Edgar Allan Poe şiir üsÂtüne, James Thurber de gülmece türünde yazdıÂğı denemelerle İngilizce okuyup yazan kitleleÂrin hayranlığını kazandılar.
Geniş mealde tecrübe etme şeklinde eserlere çok eskiden bu zamana kadar tüm dünya edebiyatlarında rastlanır. Hatta bir takım edebiyat tarihçileri tecrübe etme türünün Avrupa’dan ilkin Japonya, Çin ve Hindistan şeklinde Şark vatanlarında başladığını öne sürmektedirler.
Ama, bu ünitenin giriş kısmında de değindiğimiz şeklinde denemenin, bağımsız bir yazı türü olarak başlaması 16.yüzyıldan sonradır.Bu oluşumda Fransız yazarı Monteigne’nin (1533-1592) büyük oranı bulunduğunu bir kez daha söylemek isteriz. Hakikaten Monteigne ilk iki teni 1580’de, üçüncü teni de 1595’de piyasaya sürülen “Esasis†(Denemeler) adlı ünlü eseriyle bu türün hem öncüsü hem de en büyük temsilcilerinden birisi olmuştur.
Monteigne, denemelerinde yalın, akıcı ve içten bir anlatışla kendi gözlemlerine ve yaşantılarına dayanarak arkadaşlık, yalnızlık, yakarış, kitap, ahlak, eğitim şeklinde çok değişik mevzular üstünde şahsi görüşlerini dile getirir. Denemelerin tümünde onun rahatlık verici, sevecen kişiliği yansır.
Montaigne’den sonrasında tecrübe etme türünün yapıt veren en ünlü edebiyatçılardan birisi, İngiliz F. Bacon (1561-1626) dır. Bacon, “Denemeler†adlı eseriyle tecrübe etme türünü şekil, ifade ve içerik bakımından daha başka bir kalite kazandırmıştır.
Onun derli toplu, özlü ve sağduyuyu yansıtan fikir ve görüşlerini içeren denemeleri uzun süre hayatta başarı ve mutluluğun yolarını arayan kimseler için yol gösterici bir rol oynamıştır.
İngiliz J. Addison (1672-1719) ile İskoçyalı J. Boswell (1740-1795) ve İrlandalı O. Goldsmith (1725-1774) şeklinde yazarları göstaerebiliriz.
Başka edebiyatçıları ise şunlardır: T. S. Eliot (1888-1965) ve A. Huxley’yi (1894-1963) anmak gerek.
XIX. yüzyılın sonlarında tecrübe etme, bilhassa edebiyat ve sanat mevzuları eleştiri yönü ağır basan bir kalite kazanmaya başlar. R. De Gourmont, C. Maurras, A. Camus, E. C. Alain ve J. P. Sartre şeklinde sanatçılardır.
YORUMLAR