DEPREM SONRASI GÖRüLEBILECEK PSIKIYATRIK SORUNLAR NELERDIR? Cemiyet olarak 17 agustos depreminin ardindan DEPREM GERÇEGI ile karşı...
DEPREM SONRASI GÖRüLEBILECEK PSIKIYATRIK SORUNLAR NELERDIR? Cemiyet olarak 17 agustos depreminin ardindan DEPREM GERÇEGI ile karşı karşıya geldik. Bir kismimiz depremi doğrudan yasadi geri kalanlar olanlari yerinde görerek ya da televizyonlardan izleyerek tanik oldu.
Uzmanlarin depremin geçici bir vaziyet olmadigi, yeniden yasanmasinin kaçinilmaz oldugu, fakat ne vakit nerede yasanacaginin bilinmedigi yolundaki açiklamalari uyarici olmasi yaninda hepimizin kaygi ve korkularinda artmaya yol açmaktadir.
Bu şekilde büyük dogal afetlerden sonrasında travmaya doğrudan maruz kalan ya da tanik olan kisilerde bazi ruhsal sorunlarin ortaya çikmasi dogaldir. Ama vakit içinde bu sorunlarin azalmasi ve günlük yasamin devam etmesi gerekir. Tepki beklenenden siddetli oldugunda ya da uzun sürdügünde hastalik açisindan degerlendirmek gerekir.
Toplumda deprem sonrasi degisik psikiyatrik rahatsizliklar ortaya çikabilir. Bu ruhsal rahatsizliklar arasinda siklikla görülenler travma sonrasi stres bozuklugu, depresyon, anksiyete, düzgüsel olmayan yas tepkisi ya da uzamis yas tepkisidir.
Tüm psikiyatrik rahatsizliklar depreme bagli travma ile alevlenebilir fakat görülme sikliklari yukarida sayilan hastaliklara gore daha seyrektir.
En fazla sikayet edilen emare ise uyku bozuklugudur. Uyku bozuklugunun tek basina görülmesi nadirdir, genel anlamda degisik ruhsal rahatsizliklara eslik eden bir bulgudur (depresyon, anksiyete şeklinde ruhsal rahatsizliklarda olabilecegi şeklinde astim, kalp yetmezligi şeklinde bedensel hastaliklara da eslik edebilir).
Uyku bozuklugu ortaya çiktiginda altta yatan nedenin kesinlikle arastirilmasi gerekir. Yakinlarin önerdigi ilaci kullanmak ya da eczaneden kendi basina ilaç alip kendi kendine tedavi uygulamak problemi ortadan kaldirmaz, bir tek geçici cevap saglar. Bu durumda en iyisi uzmanlardan yardim istemektir.
Depremin yaptigi travmanin ardindan artçi soklarin sürmesi, tv kanallari ve yazili basinda depremle ilgili haberlerin yogun olarak devam etmesi travmayi devamlı hale getirmistir. Devamlı olarak bu travmaya maruz kalmak depremzedeler yaninda tüm toplumda kayginin devamlı artmasina yol açmaktadir.
Aslinda kaygi kisiyi tehlikelerden korumuş olan düzgüsel bir tepkidir. Kaygi yardımıyla sinavlara daha iyi hazirlanir, isinizi daha dikkatli yapar ve zararli bazi davranislardan uzak durursunuz. Ama kimi zaman kayginin asiri artmasi ile toplumsal uyumda bozulma görülür, travmaya ugrayan kisiler isini yapması imkansız, uyuyamaz, toplumsal islevlerini yerine getiremez hale gelebilir. Bu durumda anksiyete bozuklugu diye adlandirdigimiz hastalik söz mevzusudur ve tedavi edilmesi gerekir.
Depremi direkt yasamis ve yakinlarini, evini, isini ya da bir organini kaybetmis olan kisilerde deprem sonrasi görülebilecek psikiyatrik problemler iki boyutta incelenir:
1. Travmaya maruz kalma sonucu ortaya çikan akut stres tepkisi ya da travma sonrasi stres bozuklugu.
2. Travmada yakinlarini, evini, isini yitirme sonucu ortaya çikan yas tepkisi ya da patolojik yas tepkisi.
Akut stres tepkisi ve travma sonrasi stres bozuklugu
Asiri stres yaratan bir durumla karsilasma kiside çaresizlik duygusu ve korku yaratir. Depremle karsilasan kisilerde ilk tepki halk arasinda “sok olma†seklinde tanimlanir. Kisi saskinlik içindedir, donakalir, ne yaptiginin çok farkinda degildir.
Olayi hatirlamak istemez, bulundugu yerden uzaklasmaya çalisabilir ya da amaçsiz hareketlerde bulunabilir. Bir süre sonra durumun farkina varir, basina gelenleri hatirlar ve felaketin boyutlarini kavramaya basladiginda akut stres tepkisi gelisir.
Akut stres tepkisi:
Ilk dört haftada ortaya çikar ve 2 gün - 4 hafta sürer.
Travmatik vaka zihinde yeniden yeniden yasanir (flash back). Gün içinde deprem görüntüleri birden akla gelebilir. Depremle ilgili düsünceler zihni yogun olarak mesgul edebilir ve istemli olarak bu düsüncelerden uzaklasilamaz. Ya da devamlı olarak deprem oluyormus şeklinde hissedilebilir.
Belirgin uyarilmislik şartları vardir (birdenbire ses duyulmasi ile korku, kaygi ve heyecanda artma gözlenmesi şeklinde). Uyku bozuklugu görülür ve uykuya dalma güçlügü, uykudan sık sık uyanma ya da erken uyanip yeniden uyuyamama seklinde olabilir. Uykuda depremle ilgili kabuslar görülür ve kabusla uyanma olabilir.
Travmaya ugrayan kisilerde belirgin uyarilmislik hali ve asiri duygusal tepkiler verme ya da aksine duygusal olarak tepki vermeme görülebilir. Kisi korku ve çaresizlik içindedir, umutlarini, gelecegini yitirmistir, yasadiklarina inanamamaktadir, asiri sinirlilik ve birdenbire öfkelenme olabilir. Kimi zaman duygularini yitirmis şeklinde hissedebilir, aglayamaz, duygularini ifade edemez.
Dikkat toplama güçlügü görülür. Kisiler dalginlik ve unutkanliktan yakinirlar. Deprem birdenbire ve yasananlari hatirlayamama olabilir.
Depremi hatirlatan vaziyet, kisi ve yerlerden uzaklasma çabasi vardir. Kimi zaman kisinin istegi ve iradesi disinda uzaklasma çabasi olabilir. Bir hastamiz depremle ilgili konusmalar basladiginda bayildigini aktarmisti. Bu da kisinin istegi disinda gerçeklesen bir çesit uzaklasma çabasidir. Depremin yasandigi yere yeniden dönmeme istegi olabilir. 17 agustos depremi çogu kisiyi yatak odasinda yakaladigi için çogu hastamiz yatak odasina giremediklerini ve baska yerde yattiklarini belirtmistir.
Bedensel yakinmalar olusur (yaygin agrilar, çarpinti, nefes darligi, bayilma şeklinde).
Yeni yasanan vakalar ve görülen bölgeler için ayni olayi yeniden yasiyormus şeklinde ya da ayni yeri kısa süre önce de görmüs şeklinde hissedilebilir. Kisi kendi bedenini degisiyormus şeklinde algilayabilir. Yüzü baskalasiyor, elleri büyüyormus şeklinde gelebilir.
Vakaya bagli suçluluk duygusu olabilir.
Bu vaziyet normalde bir bozukluk olarak tanimlanamaz. Travmayi yasayan ya da tanik olan herkeste az ya da çok görülebilir. Normalde beklenen vakit içinde belirtilerin azalarak kaybolmasidir. Ama bu belirtilerin daha geç ortaya çikmasi ve daha uzun sürmesi düzgüsel degildir ve degerlendirilmesi gerekir. Belirtilerin uzun sürmesi durumunda travma sonrasi stres bozuklugundan bahsedilir ve bu durumun tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmedigi taktirde kisinin is yasamini, aile yasamini ve toplumsal iliskilerini negatif yönde etkisinde bırakır.
Deprem sonrasi herkeste ayni bozukluk ortaya çikacak diye düsünmek yanlistir. Travma herkesi ayni oranda etkilemez. Çocuklar, yaslilar, bedensel hastaligi olanlar, evi agir derecede hasar görenler ve ekonomik şartları iyi olmayan kisiler depremden daha çok etkilenir. Kısa süre önce psikiyatrik hastalik geçirmis kisilerin yeniden hastalanma riski daha fazladir.
Travma sonrasi stres bozuklugu travma yaratan şartları örnegin depremi takiben 1 hafta ile otuz yil içinde görülebilir. Emareler vakit içinde azalma ya da artma izah edebilir. Bilhassa stres yaratan durumda emarelerde artma olur. Erken tani konmasi ve çevresel destegin iyi olmasi tedavide basari sansini artirir.
Depremde evi yikilan, ya da hasar gören, yakinlarini kaybeden kisilere ilk olarak yapilmasi ihtiyaç duyulan barinma beslenme ihtiyaçlarinin saglanmasidir. Mümkün olan en kisa sürede mecburi ihtiyaçlarin karsilanmasi ve düzgüsel günlük yasama dönmeye çalisma bir süre sonra ortaya çikabilecek sorunlarin azalmasina yardimci olur.
Travma sonrasi stres bozuklugu tedavisinde ilaç kullaniminin yaninda psikoterapi önerilmektedir.
Travma ve kayip sonrasi duygularin paylasilmasi, sikintiyi azaltmaktadir. Depremi doğrudan yasamis ya da televizyondan seyretme, gazetelerden okuma yolu ile depreme tanik olmus kisilerin üzüntülerini, korkularini, kaygilarini yakinlari ve arkadaslariyla paylasmasi önemlidir. Bu yolla duygusal bosalim saglanir ve rahatlama hissedilir. Ama kisilerin tepkileri çevresindekilerden daha çok ise süresi uzamissa ve düzgüsel seyrinden çikmissa bir psikiyatri uzmanindan yardim istemek gerekir.
Düzgüsel yas tepkisi, düzgüsel olmayan ya da uzamis yas tepkisi
Büyük kayiplardan sonrasında kisilerde görülen ruhsal tepkilere yas denilmektedir. Kayip terimi ile anlatilmak istenen yakinlarin ölümü yaninda kisinin bir organini, besledigi hayvanlari, malini ya da isini kaybetmesi v.b. dir. Yas tepkisi kayba ugramis herkeste görülür fakat kisiden kisiye degisebilecegi şeklinde kültürler arasinda da farklilik gösterir.
Sevilen birinin, bir yakinin ya da malin kaybindan sonrasında ilk tepki sok olma duygusudur. Kisi duygularini yitirmistir ve saskindir. Olanlara mana veremez, inanamaz. Olanlari anlamaya basladiginda aglayarak yas tutma sürecine girer. Yiyecek yiyemez, uyuyamaz, insanlarla konusmak istemez. Çevreye ilgi azalmis ve dikkat toplama güçlesmistir. Uyku düzensizlesmistir ve kaybedilen kisi ya da nesne ile ilgili rüyalar görüür. Kisi kabusla uyandiginda yasadiklarinin gerçek ya da rüya olup olmadigini anlayamaz.
Bazi insanoğlu ölen kisiye karsi suçluluk duygusu içine girebilir. Onlara gore soylu ölmesi ihtiyaç duyulan kisi kendileridir. Yas tepkisi içinde olayi kabul etmeme, olmadigina inanma görülür. Bazi kisilerde kaybedilen kisinin aslinda ölmedigi, yasadigi düsüncesi gelisebilir. Bu yüzden ölen kisinin kullandigi esyalar ayni sekilde korunmaya çalisilir. Örnegin, esini trafik kazasinda kaybetmis bir kadın hastam, esinin tras takimlarini banyoda muhafaza ettigini, her banyoya giriste onlari görünce esi yasiyormus şeklinde hissettigini belirtmisti.
Kimi zaman kaybedilen kisiye karsi duyulan hisler o denli güçlü olabilir ki yas tutan, ölenin sesini duydugunu ya da kendisini gördügünü söyleyebilir. Bunun düzgüsel sayilabilmesi için kisinin bu durumun gerçek olmadigini kabul etmesi gerekir.
Yas tepkisi dört evrede izlenir:
1. Evre: Yasin erken evreleridir. Kisi hiçbir sey hissedemedigini söyler ve yasadiklarini protesto eder. Olayi olmamis şeklinde kabul eder, oldukça öfkelidir.
2. Evre: Tüm dikkat ölen kisiye yönelmistir. Onunla ilgili anlatilanlari özenle dinler, zihninde onunla ilgili anilari yeniden yeniden yasar. Bu yüzden günlük islerini sürdüremeyebilir. Bu dönem birden fazla ay ile birden fazla yil arasinda degisir.
3. Evre: Ölüm gerçegi kabul edilmeye baslamistir. Sonuçta kisinin ölmüs oldugu ve zihindeki anilarin da gerçekte birdenbire oldugu algilanir. Anilardan uzaklasma baslar. Ölüm gerçegini kabul etmeye bagli olarak derin üzüntü ve hayal kirikligi yasanir. Uyku bozukluklari, istahsizlik ve kilo kaybi vardir. Yasam anlamini yitirmistir.
4. Evre: Tekrardan yapilanma evresidir. Kisinin yas duygusu zaman içinde azalir ve düzgüsel yasama dönmeye baslar. Ölen kisiye ait üzüntü verici anilarin yaninda bu kisinin eglenceli yanlari da hatirlanir. Artik ölen kisi her yönü ile zihinde yer etmistir.
Yas tepkisinin seklini ve siddetini belirleyen mühim degiskenlerden biri de kaybin birdenbire olup olmamasi, ya da beklenen ölüm olup olmamasidir. Örnegin uzun süredir agir ve çaresiz hastalik çeken bir yakinin kaybi daha kolay kabul edilebilirken, deprem ya da trafik kazasi şeklinde nedenlerle olan birdenbire kayiplarda yas tepkisi daha siddetli olup daha uzun sürebilmektir. Sonuçta yasin çözülmesi ve düzgüsel yasama dönme süresi bir yili geçmemelidir. Bu süre uzuyorsa degerlendirilmesi gerekir.
Düzgüsel olmayan yas birden fazla sekilde görülebilir:
Süre beklenenden uzun olabilir
Düzgüsel süre içinde kisi kaybin ardindan kendini öldürmek isteyebilir
Kisinin gerçekle baglantisi kopabilir, hayal görme ya da normalde olmayan sesleri isitme görülebilir v.b.
Aslinda kisinin ölmedigine hala yasiyor olduguna ya da bunun aksine öldürülmüs olduguna inanma olabilir (gerçekte bu şekilde olmadigi halde).
Kayba bagli suçluluk duygusu olabilir.
Deprem, sel, yangin şeklinde dogal afet sonrasi ortaya çikan kayiplara bagli görülen düzgüsel olmayan yas tepkileri görülür. Depresyonla yas birbirine çok benzer, ayirimi güçtür ve kimi zaman yas tepkisi depresyona dönüsebilir.
Çocuklarda da yas tepkisi yetiskinlerin tepkisine benzer. Ilk evrede çocuk olayi kabul etmek istemez. Aglar, hirçinlasir, kaybettigi yakinini arar. Ikinci evrede kaybi farketmeye baslar, umutsuzluga kapilir, durgunlasir, çevreye tepki vermez, çevresi ile ilgilenmiyormus şeklinde görülür. Son evrede kaybi kabul eder ve kaybettigi kisinin yerine baskasini ya da baskalarini koymaya çalisir.
Çocuklarda kaybettigi kisinin yerine baskasini koymaya yardimci olmak gerekir. Örnegin anne ya da babasini kaybetmis bir çocukta kaybettigi kisinin yerine onun bakimini üstelenecek ,onu sahiplenecek bir yetiskinin bulunmasi çocugun kayip duygusuyla basetmesi açisindan çok önemlidir. Bu kisi hiçbir vakit anne ve babasini yerini alamayacaktir fakat kendisini korumuş olan kollayan kisilerin varligini algilayarak kendisini güvende hissedecektir.
Düzgüsel yas tepkisinde ilaç kullanimi önerilmez. Kisinin yas sürecini yasamasi ve kendiliginden üstesinden gelmesi beklenir. Bu devrede güçlü ilaçlarin kullanimi yasin düzgüsel gelisimini bozabilir. Bu yüzden mecburi olmadikça ilaç kullanilmamasi önerilir. Ama kimi zaman kisi kendi basina bu yas tepkisinin üstesinden gelemez bu durumda doktora basvurmak ve tedavi görmek gerekebilir.
Uzm. Dr. Sibel Mercan tarafindan hazirlanmistir
Tabii Afetler - Sel
Tabii Afetler - Tsunami
Göç üstüne Ruhsal Problemler
Depremin ruhsal tesirleri ile iyi mi başa çıkılabilir?
Büyük depremler, insanların başına birden gelir ve herkesi sarsar. Bu türden bir deprem felaketine maruz kalan bir takım kişilerde, fizyolojik bir yaralanma olmasa dahi, duygusal problemler ortaya çıkabilir. Tabii afetlere her insan türlü türden tepkiler gösterir. Bu tepkiler tamamen normaldir. Bunların neler bulunduğunu bilmenizin, olayın ruhsal etkilerinden daha hızlı kurtulmanıza yardımı olacaktır.
Şiddetli depremden derhal sonrasında, tipik olarak bir şok tepkisi içine girebilirsiniz. Hatta bir takım insanlarda şok o aşama ağırdır ki, yüz ifadeleri vakadan asla etkilenmemiş şeklinde donuklaşır. Bu vaziyet, aslına bakarsak yoğun ızdıraba karşı vücudunuzun verdiği düzgüsel bir tepkidir. Bir süre için kendinizi uyuşmuş, yaşamdan kopmuş şeklinde hissedebilirsiniz. Hatta olayın asla olmadığını düşünebilirsiniz. İlk şoktan sonrasında hepimiz aynı tepkileri göstermez. Alt tarafta belirtilenler, bu şekilde bir yıkım durumuna karşı insanların gösterdikleri düzgüsel tepkilerdir:
Aynı vakaya hepimiz aynı tepkiyi göstermez. Bir takım insanoğlu derhal tepki gösterir, bazılarının tepkisi ise aylar, hatta seneler sonrasında, gecikmeli olarak ortaya çıkabilir. Bazılarının yaşamış olduğu hastalık verici tepkiler uzun vakit sürer, bir takım kişiler ise çok hızlı eski hallerine dönerler. Tepkiler vakit içinde de değişiyor. Bazıları olayın yaşandığı sırada çok enerjiktirler ve sanki bu enerji yardımıyla, vakayla daha kolay kafa ederler, ama derhal sonrasında umutsuzluk ve karamsarlık yaşarlar
Kendinize ve ailenize iyi mi destek olabilirsiniz?
Duygusal olarak tekrardan eskisi şeklinde sıhhatli bir duruma gelebilmeniz ve yaşamınızın kontrolünü tekrardan ele geçirebilmeniz için yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
Bu depremden sonrasında yaşanmış olan korku ve kaygı, bilhassa çocuklar için çok zorlayıcıdır. Bir takım çocuklar, daha ufak yaşlarda düzgüsel olan parmak emme, altını ıslatma şeklinde davranışlara geri dönebilirler. Kâbuslar görebilir, yalnız yatmaktan korkabilirler. Okul başarıları etkilenebilir. Bununla birlikte daha sık hiddet nöbeti izah edebilir ya da içlerine kapanıp, yalnız kalmak isteyebilirler.
Bu çocuklar için yapabileceğiniz bir takım şeyler alt tarafta sıralanmaktadır:
Ruhsal sorunlarınız daha sonraki haftalarda ve aylarda da devam ediyorsa, size yardım edecek ustalaşmış insanoğlu ve kurumların mevcut bulunduğunu ihmal etmeyin. Şu anda çok düzgüsel olan bu gerginlik ve korku haliniz çok uzun süre devam ederse, kesinlikle sıhhat kuruluşlarına başvurunuz.
Alıntıdır.
Büyük depremler, insanların başına birden gelir ve herkesi sarsar. Bu türden bir deprem felaketine maruz kalan bir takım kişilerde, fizyolojik bir yaralanma olmasa dahi, duygusal problemler ortaya çıkabilir. Tabii afetlere her insan türlü türden tepkiler gösterir. Bu tepkiler tamamen normaldir. Bunların neler bulunduğunu bilmenizin, olayın ruhsal etkilerinden daha hızlı kurtulmanıza yardımı olacaktır.
Şiddetli depremden derhal sonrasında, tipik olarak bir şok tepkisi içine girebilirsiniz. Hatta bir takım insanlarda şok o aşama ağırdır ki, yüz ifadeleri vakadan asla etkilenmemiş şeklinde donuklaşır. Bu vaziyet, aslına bakarsak yoğun ızdıraba karşı vücudunuzun verdiği düzgüsel bir tepkidir. Bir süre için kendinizi uyuşmuş, yaşamdan kopmuş şeklinde hissedebilirsiniz. Hatta olayın asla olmadığını düşünebilirsiniz. İlk şoktan sonrasında hepimiz aynı tepkileri göstermez. Alt tarafta belirtilenler, bu şekilde bir yıkım durumuna karşı insanların gösterdikleri düzgüsel tepkilerdir:
- Korku, kaygı, suçluluk, pişmanlık, hiddet, karamsarlık, ürkü, çaresizlik ve utanç şeklinde hisleri çok derin ve yoğun yaşanır. Bu hisleri sık sık değişiklik gösterebilir. Kendinizi eskiye kıyasla daha sinirli hissedebilirsiniz. Bir takım duygularda birdenbire iniş-çıkışlar olur. Endişeli, sinirli ya da karamsar olabilirsiniz.
- Fikir ve davranışlarınız olayın tesiri altındadır. Vakayla ilgili anılarınızı yeniden yeniden anlatmak ihtiyacı duyarsınız. Yaşadıklarınız gözünüzün önünden gitmez. Her an yeniden deprem olacakmış şeklinde hisseder, korku duyabilirsiniz. Dikkatinizi yaptığınız işe vermekte ya da karar vermekte zorlanabilirsiniz. Kafanız kolayca karışabilir. Hafızanızda problemler olabilir. Olan bitenlere inanmakta güçlük çekebilirsiniz. Uykunuz, yeme düzeniniz ve iştahınız bozulabilir. Ama kuvvetli kalmak, yakınlarınıza ve çevrenize destek olabilmek için, elinizden geldiğince ve olanaklar elverdiğince iyi beslenmeniz ve dinlenmeye çalışmanız icap ettiğini ihmal etmeyin.
- Aynı felaketi yaşayan kişilerle devamlı olarak konuşma ihtiyacı duyabilirsiniz. Ama ara sıra da içinize kapanıp asla konuşmadan bir tek fikretmek isteyebilirsiniz. Bu tür şeyler normaldir. Başka insanlarla sık sık konuşmanızın, duygularınızı paylaşmanızın size yararı olacaktır. Çekinmeyin.
- Yoğun stresten dolayı vücudunuzda bir takım emareler ortaya çıkabilir: Mesela, kafa ağrıları-sancıları, bulantı ve göğüs ağrısı-sancısı olabilir. Kısa süre önce devamlı tedavi gerektiren tıbbi bir rahatsızlığınız var ise, sertliği artabilir. Bu durumda tıbbi desteğe başvurunuz.
Aynı vakaya hepimiz aynı tepkiyi göstermez. Bir takım insanoğlu derhal tepki gösterir, bazılarının tepkisi ise aylar, hatta seneler sonrasında, gecikmeli olarak ortaya çıkabilir. Bazılarının yaşamış olduğu hastalık verici tepkiler uzun vakit sürer, bir takım kişiler ise çok hızlı eski hallerine dönerler. Tepkiler vakit içinde de değişiyor. Bazıları olayın yaşandığı sırada çok enerjiktirler ve sanki bu enerji yardımıyla, vakayla daha kolay kafa ederler, ama derhal sonrasında umutsuzluk ve karamsarlık yaşarlar
MERAK ETMEYİN. ŞİMDİ SİZE İMKÂNSIZ GİBİ GÖRüNSE DE, ZAMANLA BüTüN BUNLAR DüZENE GİRECEKTİR. MORALİNİZİ OLABİLDİĞİNCE YüKSEK TUTMAYA ÇALIŞIN.
Kendinize ve ailenize iyi mi destek olabilirsiniz?
Duygusal olarak tekrardan eskisi şeklinde sıhhatli bir duruma gelebilmeniz ve yaşamınızın kontrolünü tekrardan ele geçirebilmeniz için yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
- Bu dönem, kuşkusuz yaşamınızın zor bir dönemleridir. Toparlanmak ve kendinize gelmek için vakit tanıyın. Kayıplarınız için yas tutmanız en tabii hakkınızdır. Duygularınızda iniş çıkışlar olması normaldir. Kendinize karşı sabırlı olun.
- Bu vakası yaşayan hepimiz, sizin hissettiklerinize benzer şeyler hissetmektedir. Onlarla dayanışma içinde olun, duygularınızı paylaşın.
- Alkol ve başka uyuşturucu maddelerden uzak durun. Bunların yarardan çok ziyanı olacaktır. Ama, hekim tarafınca verilen ilaçların kullanımı aksatılmamalıdır.
- Kendinizi yapıcı bir takım faaliyetlerle oyalayın. Bu oyalama çabaları, başkalarına destek olmak, şu anda olabildiğince hayatınızı düzene koymaya çalışıyor olmak ya da çocuklarınızla daha yakından ilgilenmek şeklinde olabilir.
- Duygusal olarak yakın gelecekte de neler yaşayabileceğinizi öğrenmeye gayret edin. Bilgi edinin ya da sıhhat müesseselerinin deprem için oluşturulmuş hususi birimlerine başvurun.
- Yeniden toparlanmak için sizin açınızdan en mühim olan ihtiyacınız olan şeyleri ve yapılması ihtiyaç duyulan işlerinizi sıraya koyun ve tek tek ele alın.
Bu depremden sonrasında yaşanmış olan korku ve kaygı, bilhassa çocuklar için çok zorlayıcıdır. Bir takım çocuklar, daha ufak yaşlarda düzgüsel olan parmak emme, altını ıslatma şeklinde davranışlara geri dönebilirler. Kâbuslar görebilir, yalnız yatmaktan korkabilirler. Okul başarıları etkilenebilir. Bununla birlikte daha sık hiddet nöbeti izah edebilir ya da içlerine kapanıp, yalnız kalmak isteyebilirler.
Bu çocuklar için yapabileceğiniz bir takım şeyler alt tarafta sıralanmaktadır:
- Onlarla daha çok vakit geçirin. Vakadan derhal sonraki günlerde evladınız sizden ayrılmak istemeyebilir. Sık sık elinizi tutmak, kucağınızda oturmak, boynunuza sarılmak isteyebilir. Eteğinize yapışıp ayrılmayabilir. Her fırsatta sizinle konuşmak ister. Yatmak istemez. Bunlara olgunlukla karşılayın, anlayışlı davranın. Onlara dokunun, sarılın. Söz konusu fizyolojik temas evlatları çok rahatlatır.
- Gerginliklerini azaltmak için onlara oyun imkânları tanıyın. Resmi kurumların açmış olduğu çocuk merkezlerine gönderin. Buradaki oyun ve fotoğraf yapma faaliyetlerine katılmalarını teşvik edin. Ufak çocuklar fotoğraf yaparak vakayla ilgili gerginliklerinden kurtulabilirler. Yaşadıklarını resme dökmeleri onlar için yararlıdır.
- Daha büyük çocuklarınızın sizinle teferruatlı konuşmalarına izin verin, his ve fikirlerini ifade etmeleri için onları destekleyin, yüreklendirin. Böylelikle felaketle ilgili olarak kafalarındaki sorulara yanıtlar bulabilirler ve korkuları azalır. Sordukları soruları onların kavrayabileceği şekilde cevaplamaya gayret edin. Sık sık onları sevdiğinizi, korkularını ve kaygılarını anladığınızı gösterin. Yiyecek yiyecek, oynamak, uyumak şeklinde faaliyetleri mümkün olduğunca belirgin saatlerde yapmalarını sağlamaya gayret edin. Çocuklarınıza yaşamın geriye kalan normale dönmekte olduğu duygusunu vermeye gayret edin.
Ruhsal sorunlarınız daha sonraki haftalarda ve aylarda da devam ediyorsa, size yardım edecek ustalaşmış insanoğlu ve kurumların mevcut bulunduğunu ihmal etmeyin. Şu anda çok düzgüsel olan bu gerginlik ve korku haliniz çok uzun süre devam ederse, kesinlikle sıhhat kuruluşlarına başvurunuz.
Alıntıdır.
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR