İçerisinde yaşadığımız çağda elektriğin girmediği elektrik ile çalışmayan bir alet bulmak zor olsa gerek. İşte elektrik nedir, iyi mi oluşur...
İçerisinde yaşadığımız çağda elektriğin girmediği elektrik ile çalışmayan bir alet bulmak zor olsa gerek. İşte elektrik nedir, iyi mi oluşur ve elektrik ile ilgili genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
Kısacası, elektrik bugün vazgeçemeyeceğimiz bir enerji membaıdır. Başımız sıkıştıkça ondan yardım bekleriz.
İKİ TÜRLÜ ELEKTRİK VAR
Peki, nedir elektrik? Iyi mi yapar bunca işi? Hem bu kadar yararlı olan, hem de gerekenleri yapmazsak, kurallarına uymazsak bizi öldürecek gücü olan elektrik iyi mi ortaya çıkar, iyi mi kullanılır?
Aslında belli bir seviye içinde incelenirse elektrik mevzusunun öyleki göz korkutacak kadar güç, anlaşılmaz olmadığını görürüz, isterseniz ilkin elektriğin iki ana bölümünden başlamış olalım.
Evet, elektrik genel olarak iki bölümde incelenir. Bunlardan biri durgun (statik) elektrik’tir, diğeri de hareketli (dinamik) elektrik, ya da elektrik akımı’dır.
Durgun elektriğin varlığını sadece bazı emarelerinden anlarız:
§ Bir cam çubuğu ufak kağıt kırpıntılarına doğru tutarsak, kağıtlarda hiçbir hareket görmeyiz. Kağıt parçaları oldukları yerde dururlar. Şimdi, cam çubuğu yünlü bir kumaşa, ya da bir kürke birkaç kez sürttükten sonrasında
kağıt parçalarına uzatırsak, çubuğun kağıtları çektiğini görürüz.
Buna benzer daha birçok gözlem yapabiliriz. Hepsinin ortak özelliği şudur:
• Bazı cisimler sürtme sonucu durgun elektrikle yüklenirler, ufak, hafifçe cisimleri çekerler.
Yaptığımız deneyle cam çubuk sürtme yöntemiyle elektriklenmiştir.
İKİ ÇEŞİT ELEKTRİK YÜKÜ
• Elektrik yükü de, tıpkı mıknatısların iki kutbu olması benzer biçimde, iki çeşittir:
1) Artı elektrik yükü;
2) Eksi elektrik yükü.
Gene mıknatıslarda olduğu benzer biçimde aynı işaretli elektrik yükleri birbirini iter, zıt işaretli elektrik yükleri birbirini çeker.
Bir cismin durgun elektrikle yüklü olup olmadığını, hangi cins elektrikle yüklü bulunduğunu idrak etmek için elektroskop isminde olan bir vasıta kullanılır.
ELEKTROSKOP NEDİR?
• Elektroskop ucuna çok ince bir metal levha tutturulmuş metal bir çubuktur. Çubuğun diğeri ucunda da bir topuz vardır. Bu topuza elektrikle yüklü bir cisim dokundurulunca elektrik yükünün birazı topuza, sonrasında da çubukla levhaya geçer. Çubukla levha aynı cins elektrikle yüklendiği için birbirlerini iterler, levha çubuktan uzaklaşır. Böylece dokundurduğumuz cismin elektrik yüklü bulunduğunu anlarız.
Şimdi başka bir cismi dokunduralım. Bunun elektrik yükü ilkinin tersi ise levha çubuğa birazcık yaklaşır; aynı ise daha uzaklaşır. Elektroskopun topuzunu elimizle tutarsak, elektrik elimize, sonrasında da vücudumuzdan geçerek toprağa akar.
Elektroskop yüksüz kalır, levha çubuğa yapışır.
İLETKENLİK, YALITKANLIK
Buraya kadar anlattıklarımızdan elektrikle ilgili bazı sonuçlar çıkarabiliriz:
• Elektrikli bir cismi başka bir cisme dokundurursak, diğeri cisim de dokunma yöntemiyle elektriklenir.
• Kimi cisimler elektriği iyi geçirirler, bunlara iletken denir. Kimi cisimler de geçirmez; bunlara da yalıtkan deriz.
İletkenlik, yalıtkanlık derecesi cisimden cisime çok değişmiş olur. Metaller elektriği iyi iletirler. Metaller içinde en iyi iletken gümüş, bakır, alüminyumdur, îşte bu yüzden, ileride göreceğimiz benzer biçimde, elektrik akımını iletmek için kullandığımız telleri bakır alaşımlarından yaparlar.
ELEKTRİK NEDİR?
YORUMLAR