Evliya Çelebi hangi alanda emek harcamalar yapmıştır? Evliya Çelebi (1611 - 1682) Büyük Türk seyyahı ve meşhur seyahatnamenin ya...
Evliya Çelebi hangi alanda emek harcamalar yapmıştır?
Evliya Çelebi (1611 - 1682)
Aslolan ismi Derviş Mehmed Zillî olan Evliya Çelebi'dir 1611 senesinde İstanbul Unkapanı'nda hayata merhaba dedi. Babası Derviş Mehmed Zillî, sarayda kuyumcubaşıydı. Evliya Çelebi'nin ailesi Kütahya'dan gelip İstanbul'un Unkapanı yöresine yerleşmişti. İlköğrenimini hususi olarak gördükten sonrasında bir süre medresede okudu, babasından tezhip, hat ve nakış öğrendi. Musiki ile ilgilendi. Kuran'ı ezberleyerek "hafız" oldu. Enderuna alındı, dayısı Melek Ahmed Paşa'nın vesilesiyle Sultan IV. Murad'ın hizmetine girdi.
Evliya Çelebi Seyahatname'nin girişinde seyahate duyduğu ilgiyi anlatırken bir gece rüyasında Sevgili Peygamberimiz Hazreti Muhammed'i gördüğünü, ondan "şefaat ya Resulallah" diyerek şefaat isteyecek yerde, şaşırıp "gezi ya Resulallah" söylediğini, bunun üstüne Sevgili Peygamberimiz'in ona gönlünün uyarınca gezme, uzak ülkeleri görme imkanı verdiğini yazar.
Evliya Çelebi bu rüya üstüne 1635'te, ilkin İstanbul'u dolaşmaya, gördüklerini, duyduklarını yazmaya başladı. 1640'larda Bursa, İzmit ve Trabzon'u gezdi, 1645'te Kırım'a Bahadır Giray'ın yanına gitti. Yakınlık kurduğu kimi devlet büyükleriyle uzak yolculuklara çıktı, savaşlara, mektup götürüp getirme göreviyle, ulak olarak katıldı.
1645'te Yanya'nın alınmasıyla sonuçlanan harpte, Yusuf Paşa'nın yanında görevli bulundu.1646'da Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşa'nın muhasibi oldu. Şark illerini, Azerbaycan'ın, Gürcistan'ın kimi bölgelerini gezdi. Bir ara Revan Hanı'na mektup götürüp getirmekle göreve getirildi, bu sebeple Gümüşhane, Tortum yörelerini dolaştı. 1648'te İstanbul'a dönerek Mustafa Paşa ile Şam'a gitti, üç yıl bölgeyi gezdi. 1651'den sonrasında Rumeli'yi dolaşmaya başladı, bir süre Sofya'da bulundu. 1667-1670 içinde Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine, Selanik yörelerini gezdi.
Seyahatname
Evliya Çelebi 50 yılı kapsayan bir vakit dilimi içinde gezdirilmiş olduğu yerlerde toplumların yaşama düzenini ve özelliklerini yansıtan gözlemler yapmıştır. Bu geziler yalnız gözlemlere dayalı aktarmaları, anlatıları içermez, araştırıcılar için mühim araştırma ve yorumlara da olanak sağlar. Seyahatname'nin ihtiva ettiği mevzular, belirgin bir çabalama alanını değildir, insanla ilgili olan her şeyi kapsar. üslup bakımından ele alındığında, Evliya Çelebi'nin, o dönemdeki Osmanlı toplumunda, bilhassa divan edebiyatında yaygın olan düzyazıya bağlı kalmadığı görülür.
Divan edebiyatında nesir ayrı bir marifet ürünü sayılır, ağdalı bir biçimle ortaya konurdu. Evliya Çelebi, bir yazar olarak, bu geleneğe uymadı, daha çok günlük konuşma diline yakın, kolay söylenip yazılan bir dil benimsedi. Bu dil akıcıdır, sürükleyicidir, yer yer keyifli ve alaycıdır. Evliya Çelebi gezdirilmiş olduğu yerlerde gördüklerini, duyduklarını yalnız aktarmakla kalmamış, onlara kendi yorumlarını, fikirlerini de katarak seyahat yazısına yeni bir içerik kazandırmıştır. Burada yazarın ifade bakımından gösterdiği başarı uyguladığı yazma yönteminden lanır. Ifade belirgin bir vakit süresiyle sınırlanmaz, geçmişle gelecek, şimdiki zaman içinde geçmiş iç içedir. Bu özellik anlatılan hikayelerden, söylencelerden dolayı yazarın zaman içinde istediği benzer biçimde oynaması sonucudur.
Evliya Çelebi belirgin bir süre içinde, özdeş zamanda geçen iki vakası, yerinde görmüş benzer biçimde anlatır, bu şekilde vakit terimini ortadan kaldırır. Seyahatname'de, yazarın gezdirilmiş olduğu, görmüş olduğu yerlerle ilgili izlenimler sergilenirken, başlı başına birer araştırma mevzusu olabilecek bilgiler, belgeler ortaya konur. Bu tür durumlar içinde öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, engel, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar, komşuluk bağlantıları, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat varlıkları mühim bir yer meblağ.
Evliya Çelebi insanlara ilgili bilgiler yanında, yörenin evlerinden, cami, mescid, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra benzer biçimde değişik yapılarından da söz eder. Bunların yapılış yıllarını, onarımlarını, yapanı, yaptıranı, onaranı anlatır. Yapının çevresinden, çevrenin havasından, suyundan sözeder. Böylelikle mevzuya bir canlılık getirerek çevreyle bütünlük kazandırır. Seyahatname'nin bir özelliği de değişik yöre insanlarının yaşama biçimlerine, davranışlarına, tarımla ilgili çalışmalarından, süs takılarına, çalgılarına dek ayrıntılarıyla geniş yer vermesidir. Eserin bir takım bölümlerinde, gezilen bölgenin yönetiminden, eski ailelerinden, ileri gelen kişilerinden, şairlerinden, oyuncularından, türlü kademelerdeki görevlilerinden detaylı şekilde söz edilir. Evliya Çelebi'nin eseri dil bakımından da önemlidir.
Yazar, gezdirilmiş olduğu yerlerde geçen vakaları, onlarla ilgili gözlemlerini aktarırken orada kullanılan kelimelerden de örnekler verir. Bu örnekler, dil araştırmalarında, kelimelerin kullanım ve yayılma alanını belirleme bakımından yararlı olmuştur. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si çok ün kazanmasına karşın, bilimsel bakımdan, geniş bir araştırma ve çabalama mevzusu yapılmamıştır.1682'de Mısır'dan dönerken yolda ya da İstanbul'da öldüğü sanılmaktadır.
BAKINIZ
Evliya Çelebi
Evliya Çelebi nereleri gezmiştir?
Mustafa kemal atatürk Türk kültürünün ve dilinin gelişmesi için hangi alanda emek harcamalar yapmıştır?
Bu ileti 'en iyi yanıt' seçilmiştir.
Aslolan ismi Derviş Mehmed Zillî olan Evliya Çelebi'dir 1611 senesinde İstanbul Unkapanı'nda hayata merhaba dedi. Babası Derviş Mehmed Zillî, sarayda kuyumcubaşıydı. Evliya Çelebi'nin ailesi Kütahya'dan gelip İstanbul'un Unkapanı yöresine yerleşmişti. İlköğrenimini hususi olarak gördükten sonrasında bir süre medresede okudu, babasından tezhip, hat ve nakış öğrendi. Musiki ile ilgilendi. Kuran'ı ezberleyerek "hafız" oldu. Enderuna alındı, dayısı Melek Ahmed Paşa'nın vesilesiyle Sultan IV. Murad'ın hizmetine girdi.
Evliya Çelebi Seyahatname'nin girişinde seyahate duyduğu ilgiyi anlatırken bir gece rüyasında Sevgili Peygamberimiz Hazreti Muhammed'i gördüğünü, ondan "şefaat ya Resulallah" diyerek şefaat isteyecek yerde, şaşırıp "gezi ya Resulallah" söylediğini, bunun üstüne Sevgili Peygamberimiz'in ona gönlünün uyarınca gezme, uzak ülkeleri görme imkanı verdiğini yazar.
Evliya Çelebi bu rüya üstüne 1635'te, ilkin İstanbul'u dolaşmaya, gördüklerini, duyduklarını yazmaya başladı. 1640'larda Bursa, İzmit ve Trabzon'u gezdi, 1645'te Kırım'a Bahadır Giray'ın yanına gitti. Yakınlık kurduğu kimi devlet büyükleriyle uzak yolculuklara çıktı, savaşlara, mektup götürüp getirme göreviyle, ulak olarak katıldı.
1645'te Yanya'nın alınmasıyla sonuçlanan harpte, Yusuf Paşa'nın yanında görevli bulundu.1646'da Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşa'nın muhasibi oldu. Şark illerini, Azerbaycan'ın, Gürcistan'ın kimi bölgelerini gezdi. Bir ara Revan Hanı'na mektup götürüp getirmekle göreve getirildi, bu sebeple Gümüşhane, Tortum yörelerini dolaştı. 1648'te İstanbul'a dönerek Mustafa Paşa ile Şam'a gitti, üç yıl bölgeyi gezdi. 1651'den sonrasında Rumeli'yi dolaşmaya başladı, bir süre Sofya'da bulundu. 1667-1670 içinde Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine, Selanik yörelerini gezdi.
Seyahatname
Evliya Çelebi 50 yılı kapsayan bir vakit dilimi içinde gezdirilmiş olduğu yerlerde toplumların yaşama düzenini ve özelliklerini yansıtan gözlemler yapmıştır. Bu geziler yalnız gözlemlere dayalı aktarmaları, anlatıları içermez, araştırıcılar için mühim araştırma ve yorumlara da olanak sağlar. Seyahatname'nin ihtiva ettiği mevzular, belirgin bir çabalama alanını değildir, insanla ilgili olan her şeyi kapsar. üslup bakımından ele alındığında, Evliya Çelebi'nin, o dönemdeki Osmanlı toplumunda, bilhassa divan edebiyatında yaygın olan düzyazıya bağlı kalmadığı görülür.
Divan edebiyatında nesir ayrı bir marifet ürünü sayılır, ağdalı bir biçimle ortaya konurdu. Evliya Çelebi, bir yazar olarak, bu geleneğe uymadı, daha çok günlük konuşma diline yakın, kolay söylenip yazılan bir dil benimsedi. Bu dil akıcıdır, sürükleyicidir, yer yer keyifli ve alaycıdır. Evliya Çelebi gezdirilmiş olduğu yerlerde gördüklerini, duyduklarını yalnız aktarmakla kalmamış, onlara kendi yorumlarını, fikirlerini de katarak seyahat yazısına yeni bir içerik kazandırmıştır. Burada yazarın ifade bakımından gösterdiği başarı uyguladığı yazma yönteminden lanır. Ifade belirgin bir vakit süresiyle sınırlanmaz, geçmişle gelecek, şimdiki zaman içinde geçmiş iç içedir. Bu özellik anlatılan hikayelerden, söylencelerden dolayı yazarın zaman içinde istediği benzer biçimde oynaması sonucudur.
Evliya Çelebi belirgin bir süre içinde, özdeş zamanda geçen iki vakası, yerinde görmüş benzer biçimde anlatır, bu şekilde vakit terimini ortadan kaldırır. Seyahatname'de, yazarın gezdirilmiş olduğu, görmüş olduğu yerlerle ilgili izlenimler sergilenirken, başlı başına birer araştırma mevzusu olabilecek bilgiler, belgeler ortaya konur. Bu tür durumlar içinde öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, engel, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar, komşuluk bağlantıları, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat varlıkları mühim bir yer meblağ.
Evliya Çelebi insanlara ilgili bilgiler yanında, yörenin evlerinden, cami, mescid, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra benzer biçimde değişik yapılarından da söz eder. Bunların yapılış yıllarını, onarımlarını, yapanı, yaptıranı, onaranı anlatır. Yapının çevresinden, çevrenin havasından, suyundan sözeder. Böylelikle mevzuya bir canlılık getirerek çevreyle bütünlük kazandırır. Seyahatname'nin bir özelliği de değişik yöre insanlarının yaşama biçimlerine, davranışlarına, tarımla ilgili çalışmalarından, süs takılarına, çalgılarına dek ayrıntılarıyla geniş yer vermesidir. Eserin bir takım bölümlerinde, gezilen bölgenin yönetiminden, eski ailelerinden, ileri gelen kişilerinden, şairlerinden, oyuncularından, türlü kademelerdeki görevlilerinden detaylı şekilde söz edilir. Evliya Çelebi'nin eseri dil bakımından da önemlidir.
Yazar, gezdirilmiş olduğu yerlerde geçen vakaları, onlarla ilgili gözlemlerini aktarırken orada kullanılan kelimelerden de örnekler verir. Bu örnekler, dil araştırmalarında, kelimelerin kullanım ve yayılma alanını belirleme bakımından yararlı olmuştur. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si çok ün kazanmasına karşın, bilimsel bakımdan, geniş bir araştırma ve çabalama mevzusu yapılmamıştır.1682'de Mısır'dan dönerken yolda ya da İstanbul'da öldüğü sanılmaktadır.
BAKINIZ
YORUMLAR