Fiillerin yapısı hakkında bilgi verir misiniz? Yapılarına Gore Fiiller Fiiller yapıları bakımından üç grupta incelenir. 1-Kolay...
Fiillerin yapısı hakkında bilgi verir misiniz?
Yapılarına Gore Fiiller
Fiiller yapıları bakımından üç grupta incelenir.
1-Kolay eylem
2-Türemiş eylem
3-Birleşik eylem
1.BASİT FİİLLER: Herhangi bir yapım eki almamış, başka bir kelimeden türememiş fiillerdir. Kelimenin en ufak birimidir. Mastar eklerini alarak fiillerin mastarlarını oluştururlar.
Oku-, yaz-, gez-, öğren- … benzer biçimde.
Okumak, yazmak, dolaşmak, öğrenmek ….. benzer biçimde.
2.TüREMİŞ FİİLLER: İsim ya da eylem kök ve gövdelerine yapım eki getirilmesiyle oluşan fiillerdir. Türemiş fiiller iki grupta incelenir.
a. İsimden türeyen fiiller:
ayak-lan-mak, göğüs-le-mek, kitap-lan-dır-mak, ev-len-dir-mek… benzer biçimde.
b. Fiilden türeyen fiiller:
yaz-yazdırmak, oku-okutmak, sev-sevilmek, sevdirmek, sevinmek,sevdirilmek, sevdirtmek… benzer biçimde.
Eylem türetme ekleri: -le, -laş, -da, iş-, -t, -dır, -ir, -ala, -ıksa, -il, -ar, -işle, -it…
Göz-le-mek, selam-laş-mak, fıkır-da-mak, at-ış-mak, gül-dür-mek, mor-ar-mak, kan-ıksa-mak, aksa-t-mak, iç-ir-mek, kara-la-mak, Avrupa-lı-laş-mak, düz-el-mek, kara-r-mak, eş-ele-mek, önem-se-mek, gül-ümse-mek, cilt-le, mek … benzer biçimde.
Not: Yansıma kelimeleri tamamen Türkçe kelimelerdir. Yansımadan doğan kelimeler de yapım eki aldıklarında türemiş eylem grubuna girerler.
Vah-la-mak, pat-la-mak, çat-la-mak, çın-la-mak, hışır-da-mak benzer biçimde.
3. BİRLEŞİK FİİLLER : İki ya da daha çok kelimenin bir araya gelmiş olarak oluşturdukları fiillerdir. üç yolla yapılır:
a) Destek fiillerle oluşan birleşik fiiller:
Destek fiiller: olmak, etmek, eylemek, kılmak. Bu eylemler bir isimle birleşerek birleşik fiilleri oluştururlar
Mal+olmak, kahır+olmak, fark+etmek, terk+etmek, seyir+eylemek, kahır+eylemek, namaz+kılmak, başarı göstermiş+kılmak… benzer biçimde.
Not: Destek fiillerle oluşan birleşik fiiller yazılırken ayrı yazılır.
Müdür beni kutlama etti.
Amcam beni fark edemedi.
Durum bilgilerinize arz olunur.
Not: Eğer destek fiillerle cümle oluştururken üNLü DüŞMESi ya da üNSüZ TüREMeSİ var ise kelimeler BİTİŞİK YAZILIR.
meşhur düşmesi
Tanrı (kahır etsin)- Tanrı kahretsin.
Tv seyrediyormuş
(Ne eyleyim?) Neyleyim?
Adam gene hapsoldu
ünsüz türemisi
His etmek………. Kendimi iyi hissetmiyorum
Zan etmek………..Zannetmiyorum
Af etmek………… Seni asla affetmiyorum.
Not: Etmek, olmak, kılmak, eylemek kelimeleri bir isimle kullanılmışlarsa o durumda destek eylem; tek başlarına kullanılmışlarsa esas eylem olurlar
Ona niçin teşekkür ettin. Bu cümlede eylem teşekkür etmektir. Etmek destek fiildir.
Dün ne ettiniz de camı kırdınız? Bu cümlede etmek esas fiildir.
Dün hasta mı oldun? Bu cümlede eylem hasta olmaktır.
Saban saat 5'te orada olun! Cümlesinde olmak esas eylem olarak kullanılmıştır.
Nazar eyledin, çocuk hasta oldu. Nazar eylemek fiili kullanılmıştır.
Ne yapsak, ne eylesek de bu işi çözsek? Eylemek esas fiildir.
b)Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik Fiiller) :
Bu gruptaki fiiller deyim olan fiillerdir. Mecaz anlamlı kalıplaşmış sözlerdir.
Memleketim gözümde tütüyor.
Sonunda öğretmenin gözüne girdi.
Rahat durun, kafamın tasını attırmayın
c)Kurallı Birleşik Fiiller
Bu fiiller dört grupta incelenir.
1) Tezlik Fiili: Eylem kök ve gövdelerine -ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. “vermek†fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır. Bu eylem eylemde hızlılık ve acele olma anlamını verir.
Yazıverdi, geliverdi, oturuverdi, satıverdi, geliver, koşuversene, gidivermiş.
Hadi şuradan iki ekmek alıver!
Kurallı birleşik fiiller daima bitişik yazılır.
Öğretmen mevzuyu anlatıverdi.
Sıraları buraya getiriverin!
2) Yeterlik Fiili : Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. “bilmek†fiiliyle birleştirilir. Bu fiiller eylemi meydana getirecek ögenin gücünün, bilgisinin, kabiliyetinin olup olmamasını belirtir.
Ben bu suali çözebilirim.
Sen bu sırayı kaldırabilirsin.
Siz buraya tezgâh açabilirsiniz.
Yeterlik fiilini olumsuza çevirirken dikkat etmek gerekir.
Siz buraya tezgâç-a-ma-z-sınız.
Sen bir saatte oraya varamazsın
Burada oyun oynayamazsınız.
Not: Yeterlik fiili kullanıldığı cümleye olasılık anlamı katar.
Saat 5'te oraya varabiliriz.
Ayşe kitabı birazcık sonrasında getirebilir.
Not: Kesinlik anlamı veren zarflarla kullanıldığı vakit çelişki oluşur.
Hasan ne olursa olsun top oynayabilir (yanlıştır)
3) Sürerlik Fiili : Bu fiiller eylemin devam ettiğini, sürdüğünü belirtirler.
İki şekilde yapılır.
a- Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. Oluşan kelimeler “durmak, kalmak, gelmek†fiilleriyle birleştirilir.
Sürerlik fiilleri de daima bitiş yazılır.
Siz yazadurun, ben geliyorum.
Vakası görünce donakaldık.
Vaka bu güne süregeldi.
Not: Sürerlik fiillerinin olumsuzu yoktur.
Siz yazadurun. Siz yazadurmayan (yanlış)-Siz yazmayın (doğru)
4) Yaklaşma Fiili: Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime, “yazmak†fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır. Düşeyaz-, öleyaz-...
Bu fiiller cümleye “az kalsın†anlamı verir. Günlük hayatta da pek kullanılmaz
Merdivenlerden inerken düşeyazdı. (azca kalsın düşüyordu.)
Sebep: yazı boyutu
Sineklerin yapısı ve özellikleri hakkında bilgi verir misiniz?
Besinlerin yapısı hakkında bilgi verir misiniz?
DNA'nın yapısı hakkında bilgi verir misiniz?
Bu ileti 'en iyi çözüm' seçilmiştir.
Fiiller yapıları bakımından üç grupta incelenir.
1-Kolay eylem
2-Türemiş eylem
3-Birleşik eylem
1.BASİT FİİLLER: Herhangi bir yapım eki almamış, başka bir kelimeden türememiş fiillerdir. Kelimenin en ufak birimidir. Mastar eklerini alarak fiillerin mastarlarını oluştururlar.
Oku-, yaz-, gez-, öğren- … benzer biçimde.
Okumak, yazmak, dolaşmak, öğrenmek ….. benzer biçimde.
2.TüREMİŞ FİİLLER: İsim ya da eylem kök ve gövdelerine yapım eki getirilmesiyle oluşan fiillerdir. Türemiş fiiller iki grupta incelenir.
a. İsimden türeyen fiiller:
ayak-lan-mak, göğüs-le-mek, kitap-lan-dır-mak, ev-len-dir-mek… benzer biçimde.
b. Fiilden türeyen fiiller:
yaz-yazdırmak, oku-okutmak, sev-sevilmek, sevdirmek, sevinmek,sevdirilmek, sevdirtmek… benzer biçimde.
Eylem türetme ekleri: -le, -laş, -da, iş-, -t, -dır, -ir, -ala, -ıksa, -il, -ar, -işle, -it…
Göz-le-mek, selam-laş-mak, fıkır-da-mak, at-ış-mak, gül-dür-mek, mor-ar-mak, kan-ıksa-mak, aksa-t-mak, iç-ir-mek, kara-la-mak, Avrupa-lı-laş-mak, düz-el-mek, kara-r-mak, eş-ele-mek, önem-se-mek, gül-ümse-mek, cilt-le, mek … benzer biçimde.
Not: Yansıma kelimeleri tamamen Türkçe kelimelerdir. Yansımadan doğan kelimeler de yapım eki aldıklarında türemiş eylem grubuna girerler.
Vah-la-mak, pat-la-mak, çat-la-mak, çın-la-mak, hışır-da-mak benzer biçimde.
3. BİRLEŞİK FİİLLER : İki ya da daha çok kelimenin bir araya gelmiş olarak oluşturdukları fiillerdir. üç yolla yapılır:
a) Destek fiillerle oluşan birleşik fiiller:
Destek fiiller: olmak, etmek, eylemek, kılmak. Bu eylemler bir isimle birleşerek birleşik fiilleri oluştururlar
Mal+olmak, kahır+olmak, fark+etmek, terk+etmek, seyir+eylemek, kahır+eylemek, namaz+kılmak, başarı göstermiş+kılmak… benzer biçimde.
Not: Destek fiillerle oluşan birleşik fiiller yazılırken ayrı yazılır.
Müdür beni kutlama etti.
Amcam beni fark edemedi.
Durum bilgilerinize arz olunur.
Not: Eğer destek fiillerle cümle oluştururken üNLü DüŞMESi ya da üNSüZ TüREMeSİ var ise kelimeler BİTİŞİK YAZILIR.
meşhur düşmesi
Tanrı (kahır etsin)- Tanrı kahretsin.
Tv seyrediyormuş
(Ne eyleyim?) Neyleyim?
Adam gene hapsoldu
ünsüz türemisi
His etmek………. Kendimi iyi hissetmiyorum
Zan etmek………..Zannetmiyorum
Af etmek………… Seni asla affetmiyorum.
Not: Etmek, olmak, kılmak, eylemek kelimeleri bir isimle kullanılmışlarsa o durumda destek eylem; tek başlarına kullanılmışlarsa esas eylem olurlar
Ona niçin teşekkür ettin. Bu cümlede eylem teşekkür etmektir. Etmek destek fiildir.
Dün ne ettiniz de camı kırdınız? Bu cümlede etmek esas fiildir.
Dün hasta mı oldun? Bu cümlede eylem hasta olmaktır.
Saban saat 5'te orada olun! Cümlesinde olmak esas eylem olarak kullanılmıştır.
Nazar eyledin, çocuk hasta oldu. Nazar eylemek fiili kullanılmıştır.
Ne yapsak, ne eylesek de bu işi çözsek? Eylemek esas fiildir.
b)Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik Fiiller) :
Bu gruptaki fiiller deyim olan fiillerdir. Mecaz anlamlı kalıplaşmış sözlerdir.
Memleketim gözümde tütüyor.
Sonunda öğretmenin gözüne girdi.
Rahat durun, kafamın tasını attırmayın
c)Kurallı Birleşik Fiiller
Bu fiiller dört grupta incelenir.
1) Tezlik Fiili: Eylem kök ve gövdelerine -ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. “vermek†fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır. Bu eylem eylemde hızlılık ve acele olma anlamını verir.
Yazıverdi, geliverdi, oturuverdi, satıverdi, geliver, koşuversene, gidivermiş.
Hadi şuradan iki ekmek alıver!
Kurallı birleşik fiiller daima bitişik yazılır.
Öğretmen mevzuyu anlatıverdi.
Sıraları buraya getiriverin!
2) Yeterlik Fiili : Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. “bilmek†fiiliyle birleştirilir. Bu fiiller eylemi meydana getirecek ögenin gücünün, bilgisinin, kabiliyetinin olup olmamasını belirtir.
Ben bu suali çözebilirim.
Sen bu sırayı kaldırabilirsin.
Siz buraya tezgâh açabilirsiniz.
Yeterlik fiilini olumsuza çevirirken dikkat etmek gerekir.
Siz buraya tezgâç-a-ma-z-sınız.
Sen bir saatte oraya varamazsın
Burada oyun oynayamazsınız.
Not: Yeterlik fiili kullanıldığı cümleye olasılık anlamı katar.
Saat 5'te oraya varabiliriz.
Ayşe kitabı birazcık sonrasında getirebilir.
Not: Kesinlik anlamı veren zarflarla kullanıldığı vakit çelişki oluşur.
Hasan ne olursa olsun top oynayabilir (yanlıştır)
3) Sürerlik Fiili : Bu fiiller eylemin devam ettiğini, sürdüğünü belirtirler.
İki şekilde yapılır.
a- Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. Oluşan kelimeler “durmak, kalmak, gelmek†fiilleriyle birleştirilir.
Sürerlik fiilleri de daima bitiş yazılır.
Siz yazadurun, ben geliyorum.
Vakası görünce donakaldık.
Vaka bu güne süregeldi.
Not: Sürerlik fiillerinin olumsuzu yoktur.
Siz yazadurun. Siz yazadurmayan (yanlış)-Siz yazmayın (doğru)
4) Yaklaşma Fiili: Eylem kök ya da gövdelerine -a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime, “yazmak†fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır. Düşeyaz-, öleyaz-...
Bu fiiller cümleye “az kalsın†anlamı verir. Günlük hayatta da pek kullanılmaz
Merdivenlerden inerken düşeyazdı. (azca kalsın düşüyordu.)
YORUMLAR