Filigranlar,Bazı kâğıtların içinde bulunan ve ancak aydınlığa tutulunca görünen çizgi, resim ya da yazı şekilleri. Filigranların âdi ...
Filigranlar,Bazı kâğıtların içinde bulunan ve ancak aydınlığa tutulunca görünen çizgi, resim ya da yazı şekilleri. Filigranların âdi filigran ve gölgeli filigran olmak üzere iki çeşidi vardır. Adi filigranlarda şekiller ve yazılar kâğıdın bünyesine göre daha açık görünür. Gölgeli filigrandaki şekiller ise, fotoğraflardaki gibi açıklı koyulu görünür. kâğıt yapılırken kullanılan kalıplar üzerine tespit edilen şekillerle yapılır.
XIII. yüzyılda kullanılmağa başlanan filigran, özellikle kâğıt paraların, çeşitli kıymetli kâğıtların bir alâmeti için de bulunur. Böylece, bu kıymetli kağıtların taklit edilmesinin önüne kolayca geçilmiş olunur.
Kâğıt yapımı sırasında, kâğıt yapÂrağı henüz ıslakken, dokusunun kalınlığını değiştirerek oluşturulan ve kâğıt ışığa tutulduÂğunda görülebilen desen, çizgi ya da yazılara denir. Sahte para basımını önlemek için banknotlarda (kâğıt paralarda) çoğu kez filigÂran kullanılmaktadır.
Filigran ilk kez 13. yüzyılın ikinci yarısında, İtalya'da kullanıldı. O dönemde filigranlar bir pirinç telin haç, daire ya da üçgen biçiminde bükülmesiyle elde edilirdi. İstenen desende bükülmüş olan tel, kâğıt hamuru kalıbının üzerine yerleştirilir ve hamura basılırdı. BasıÂlan bölümdeki liflerin yoğunlaşması sonucu, kâğıt ışığa tutulduğunda bu bölüm daha koyu görünürdü. Banknot kâğıdı gibi elle yapılan kâğıtların üretiminde filigran yöntemi bugün de uygulanmaktadır.
19. yüzyıl ortalarında, portre gibi daha ayrıntılı ya da karmaşık desenli filigranların yapımına başlandı. Bu tür filigranlarda, deseÂnin modeli bir mum tabakası üzerine çıkarılÂdıktan sonra, elektriksel bir yöntemle, metal kalıplar üzerine aktarılır. Bu kalıplardan biÂrinde desen metalin içine oyulmuştur; ötekinde ise desen kalıpta kabartma biçiminde yer alır. Pirinç telden örülü sık bir kafes bu iki kalıp arasına yerleştirilir ve kalıpların üzerindeki model, bu tel kafese çıkıncaya kadar kalıplar basınç altında tutulur. Böylece, mumdaki modelin aynısı kalıplar aracılığıyla tel kafese aktarılmış olur. Elle kâğıt yapımında, kâğıt hamuru bu tel kafes üzerine serilir ve suyu bu kafesten süzdürülür; sonuçta kafesteki modeÂlin içerdiği desen, filigran olarak kâğıda çıkar. Bu tür filigran yalnızca elle yapılan kâğıtlarda kullanılır ve çok açık bir biçimde görülebilir.
Makinelerde yapılan kâğıtlara filigran konulacaksa, "kâğıt filigran silindiri" diye biliÂnen, tel elekten yapılmış bir merdane kullanıÂlır. Filigran deseni, merdane yüzeyinde kaÂbartma olarak yer alır ve bu merdane, kâğıt yapılırken değil, sonradan kâğıdın üzerinden geçirilir. Bu yüzden makine yapımı kâğıtlarda filigranlar daha az belli olur.
Filigran ilk kez 13. yüzyılın ikinci yarısında, İtalya'da kullanıldı. O dönemde filigranlar bir pirinç telin haç, daire ya da üçgen biçiminde bükülmesiyle elde edilirdi. İstenen desende bükülmüş olan tel, kâğıt hamuru kalıbının üzerine yerleştirilir ve hamura basılırdı. BasıÂlan bölümdeki liflerin yoğunlaşması sonucu, kâğıt ışığa tutulduğunda bu bölüm daha koyu görünürdü. Banknot kâğıdı gibi elle yapılan kâğıtların üretiminde filigran yöntemi bugün de uygulanmaktadır.
19. yüzyıl ortalarında, portre gibi daha ayrıntılı ya da karmaşık desenli filigranların yapımına başlandı. Bu tür filigranlarda, deseÂnin modeli bir mum tabakası üzerine çıkarılÂdıktan sonra, elektriksel bir yöntemle, metal kalıplar üzerine aktarılır. Bu kalıplardan biÂrinde desen metalin içine oyulmuştur; ötekinde ise desen kalıpta kabartma biçiminde yer alır. Pirinç telden örülü sık bir kafes bu iki kalıp arasına yerleştirilir ve kalıpların üzerindeki model, bu tel kafese çıkıncaya kadar kalıplar basınç altında tutulur. Böylece, mumdaki modelin aynısı kalıplar aracılığıyla tel kafese aktarılmış olur. Elle kâğıt yapımında, kâğıt hamuru bu tel kafes üzerine serilir ve suyu bu kafesten süzdürülür; sonuçta kafesteki modeÂlin içerdiği desen, filigran olarak kâğıda çıkar. Bu tür filigran yalnızca elle yapılan kâğıtlarda kullanılır ve çok açık bir biçimde görülebilir.
Makinelerde yapılan kâğıtlara filigran konulacaksa, "kâğıt filigran silindiri" diye biliÂnen, tel elekten yapılmış bir merdane kullanıÂlır. Filigran deseni, merdane yüzeyinde kaÂbartma olarak yer alır ve bu merdane, kâğıt yapılırken değil, sonradan kâğıdın üzerinden geçirilir. Bu yüzden makine yapımı kâğıtlarda filigranlar daha az belli olur.
MsxLabs Temel Britannica
filigran
İsim
Su yolu, su damgası.
Bazı kâğıtların dokusunda bulunan ve ışığa tutulduğunda görülebilen çizgi, resim ya da işaret.
Filigran, kâğıt hamurunun yayıldığı madenî levha üzerine, bir tel kafes, bakır ya da pirinç bir plaka uygulanarak yapılır. En eski filigranlara Troya'da, Miken'de ve Etrüskler'de rastlanır. Filigran kuyumculukta da kullanılır. Özellikle para basılan kâğıtlara uygulanır, sahte para basımını büyük ölçüde önler. Türkiye'de filigran yapmak, satmak ve satın almak suçtur.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
YORUMLAR