Gereksiz Sözcük Kullanılmasından Doğan Anlatım Bozuklukları Nedir

Gereksiz Sözcük Kullanılması Tümcede gereksiz sözcük kullanılması ifade bozuk-uğuna neden olur. Bir tümcede gereksiz sözcük bulun-:.:unu idr...

Gereksiz Sözcük Kullanılması

Tümcede gereksiz sözcük kullanılması ifade bozuk-uğuna neden olur. Bir tümcede gereksiz sözcük bulun-:.:unu idrak etmek için, sözcük cümleden çıkarılır. Bu durumda cümlenin mana ve anlatımında bir bozul­ma oluyorsa o sözcük lüzumlu, olmuyorsa gereksizdir.

Mesela;

"Herkesi eleştirip eleştiri etmek bizlere hiçbir yarar ağlamaz."

cümlesinde "eleştirip" sözcüğünün verdiği anlamla "eleştiri etmek" sözcüğünün verdiği mana aynıdır.

Öyleyse bu tümcede "eleştirip" sözü gereksizdir. Cümleden çıkarılmalıdır.

"İki kardeşten en küçüğü arkadaşımdı."

"Bilgili insanlardan yararlanmayı, istifade etmeyi bilmeliyiz."

cümlelerinde altı çizili sözcükler gereksizdir.

ÖRNEK - 1

Geçenlerde bir gazete "saygı ve saygı" diye yazmış. Nurettin Artam alay ediyordu. Elbet alay edilecek şey, kullandıkları sözlerin anlamını düşünmeyenler ge­lişigüzel kullanıyorlar bazı sözleri; onlarda mana dışı bir güzellik bulunduğunu sanıyorlar.

Hemen aşağıdaki cümlelerin hangisinde, paragrafta yakı­nılan yanlışa benzer bir yanlış yapılmıştır?

A) Onun bu konudaki görüş ve düşünüşünü asla doğ­ru bulmadım.

B) Bence dostunuz vazife ve mesuliyet yüklen­mek için çok genç.

C) Onun, meslektaşları içinde, bu aşama sayılıp sevildiğini bilmiyordum.

D) Evlatları sıhhatli ve sağlıklı yetiştirmek için bes­lenmelerine ehemmiyet vermeliyiz.

E) Arkadaş ve arkadaşları ile ara sıra bir araya gelmekten büyük bir mutluluk duyardı.

(1981 - ÖYS)

ÇÖZÜM

Parçada sözü edilen yanlış "saygı" ve "saygı" şeklinde, iki eş anlamlı sözcüğü aynı tümcede kullanmaktır. Se­çeneklere baktığımızda D'deki "sıhhatli" ve "sağlıklı" sözcüklerinin eş anlamlı bulunduğunu görürüz. A'daki "görüş ve düşünüş" birbirine yakındır; fakat "görüş" bir mevzu hakkında savunulan düşüncedir, "düşünüş" ise bir düşünme şeklidir. B'deki "vazife ve mesuliyet" sözcükleri de yakındır. Ama "vazife" başkası tarafın­dan verilir, mesuliyet duygusu ise insanoğlunun içindedir.

Yanıt D

❖ Bir takım tümcelerde ise eklendiği sözcüğe ya da söz öbeğine aynı anlamı kazandıran edatlar an­latım bozukluğu oluşturur.

Mesela;

"Yalnız gitmekten korkmuş, annesiyle beraber git­miş."

cümlesinde "annesiyle" sözündeki "ile" edatı esasen "beraber" anlamı veriyor. Bir de "beraber" sözüne gerek kalmamıştır.

ÖRNEK 2

Hemen aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ifade bozuk­luğu vardır?

A) İşe geç geleceğini asla eğer olmazsa bana haber versey­din bari.

B) O anda, dertleşebileceği bir dosta ihtiyacı vardı; ama yanında kimse yoktu.

C) Bu karara varmadan ilkin, onların da görüş ve önerilerini dikkate alman gerekirdi.

D) Yazıda onun resimlerinden pek söz edilmiyor; oysa o, çok yetenekli bir sanatçı.

E) Beğendiğimiz o evi satın aldık; fakat oraya önü­müzdeki yıl taşınabileceğiz.

(2006 - ÖSS)

ÇÖZÜM

A'daki tümcede gereksiz söz kullanılması ifade bo­zukluğuna yol açmıştır. Bu tümcede geçen "asla olmaz­sa" deyimi, "bari" anlamına gelir. Bundan dolayı bu iki söz aynı anlama gelmektedir. Aynı anlama gelen sözler bir arada kullanıldığı için bu tümcede bir ifade bozuklu­ğu vardır.

Yanıt A

❖ Bir cümlenin mana; içinde bulunan başka bir kullanımına girer. Tümcede bu şekilde bir sözcük var ise, o tümce de ifade bakımından bozuktur.

Mesela,

"Bu şekilde yüksek sesle bağırmana gerek yok, sağır değilim."

cümlesinde "bağırmak" esasen yüksek sesle konuşmak anlamındadır. Öyleyse bu sözün anlamı içinde bulu­nan "yüksek sesle" sözüne gerek kalmamıştır.

ÖRNEK 3

Yazar, bu aslı bazı ilkelerden hazır formüllerden yola çıkarak değildir, somut gerçeklerden, yaşanmış deneyimlerden yola çıkarak tekrardan buluyor.

Bu tümcede geçen kelimelerden hangileri atıldığında cümlenin anlamında hiçbir daralma olmaz?

A) bu, tekrardan B) ilkelerden - somut C) bazı - değildir D) yazar - gerçeklerden E) hazır - yaşanmış

(1983 -ÖSS)

ÇÖZÜM

Tümcede bir sözün anlamı içinde bulunan başka : sözü kullanmak, gereksiz sözcük kullanımına g Tümcede de buna benzer sözler vardır. Mesela "formül" esasen hazır hale gelmiş sembollerdir. Öyleyse "hazır" demeye gerek yok. "Tecrübe" belirgin yaşantılardan sonrasında edinilen durumdur. Bundan dolayı "yaşanmış" sözü de gereksizdir. Bu tür durumlar cümleden atılabilir.

Cevaz E