Gürün, Sivas ilinin Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir ilçedir. Sivas, Malatya, Kayseri ve Maraş illerinin farklı farklı en uç...
Gürün, Sivas ilinin Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir ilçedir. Sivas, Malatya, Kayseri ve Maraş illerinin farklı farklı en uç noktalarında bulunur. Sivas'a 137 ve Malatya'ya yaklaşık 140 km, Kayseri'ye ise 190 km uzaklıktadır.69 adet bağlı köy bulunmaktadır.Eski adı Tilgarimo dur. Gökpınar gölü görülmeye değer bir doğa harikasıdır. Gürün ilçesi Doğu bölgesinde yer alır.Gürün'ün toplam nüfusu 21.573 olup merkez nüfusu ise 10.000 civarındadır.Suçatı adında bir kasabası vardır.
Gürün İlçesinin belediyelik olan tek yerleşim birimi Suçatı Kasabası'dır.
Şive
Türkçenin Gürün ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:
3. Batı Anadolu ağızları
3.1.1. Afyonkarahisar, Eskişehir, Uşak, Nallıhan
3.1.2. Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Bilecik
3.1.3. Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla
3.1.4. Antalya
3.2. İzmit, Sakarya
3.3.1. Zonguldak, Devrek, Ereğli
3.3.2. Bartın, Çaycuma, Amasra
3.3.3. Bolu, Karabük, Ulus, Kurucaşile
3.3.4. Kastamonu
3.4.1. Göynük, Mudurnu, Kıbrıscık, Seben
3.4.2. Kızılcahamam, Beypazarı, Çamlıdere, Güdül, Ayaş
3.4.3. Çankırı, İskilip, Kargı, Bayat, Osmancık, Tosya, Boyabat
3.5.1. Sinop, Alaçam
3.5.2. Samsun, Kavak, Çarşamba, Terme
3.5.3. Ordu, Giresun, Şalpazarı
3.6.1. Ladik, Havza, Amasya, Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal, Reşadiye, Almus
3.6.2. Zile, Artova, Sivas, Yıldızeli, Hafik, Zara, Mesudiye
3.6.3. Şebinkarahisar, Alucra, Suşehri
3.6.4. Kangal, Divriği, Gürün, Malatya, Hekimhan, Arapkir
3.7.1. Akçadağ, Darende, Doğanşehir
3.7.2. Afşin, Elbistan, Göksun, Andırın, Adana, Hatay, Tarsus, Ereğli
3.7.3. Kahramanmaraş, Gaziantep
3.7.4. Adıyaman, Halfeti, Birecik, Kilis
3.8. Ankara, Haymana, Bala, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kırıkkale, Keskin, Kalecik, Kızılırmak, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Kayseri, Şarkışla, Gemerek
3.9. Konya, Mersin
Gürün İlçesinin belediyelik olan tek yerleşim birimi Suçatı Kasabası'dır.
Şive
Türkçenin Gürün ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:
3. Batı Anadolu ağızları
3.1.1. Afyonkarahisar, Eskişehir, Uşak, Nallıhan
3.1.2. Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Bilecik
3.1.3. Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla
3.1.4. Antalya
3.2. İzmit, Sakarya
3.3.1. Zonguldak, Devrek, Ereğli
3.3.2. Bartın, Çaycuma, Amasra
3.3.3. Bolu, Karabük, Ulus, Kurucaşile
3.3.4. Kastamonu
3.4.1. Göynük, Mudurnu, Kıbrıscık, Seben
3.4.2. Kızılcahamam, Beypazarı, Çamlıdere, Güdül, Ayaş
3.4.3. Çankırı, İskilip, Kargı, Bayat, Osmancık, Tosya, Boyabat
3.5.1. Sinop, Alaçam
3.5.2. Samsun, Kavak, Çarşamba, Terme
3.5.3. Ordu, Giresun, Şalpazarı
3.6.1. Ladik, Havza, Amasya, Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal, Reşadiye, Almus
3.6.2. Zile, Artova, Sivas, Yıldızeli, Hafik, Zara, Mesudiye
3.6.3. Şebinkarahisar, Alucra, Suşehri
3.6.4. Kangal, Divriği, Gürün, Malatya, Hekimhan, Arapkir
3.7.1. Akçadağ, Darende, Doğanşehir
3.7.2. Afşin, Elbistan, Göksun, Andırın, Adana, Hatay, Tarsus, Ereğli
3.7.3. Kahramanmaraş, Gaziantep
3.7.4. Adıyaman, Halfeti, Birecik, Kilis
3.8. Ankara, Haymana, Bala, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kırıkkale, Keskin, Kalecik, Kızılırmak, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Kayseri, Şarkışla, Gemerek
3.9. Konya, Mersin
Sivas
Sivas - Merkez - Sivas Muzaffer Sarısözen Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi
Sivas Merkez - Sivas
Gürün
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Sıvas iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba. Arazisi dağlıktır. Ormanlar çok azdır. Sıvas, Malatya ve Kayseri'ye karayoluyla bağlıdır. Dokumacılık, tahıl tarımı, meyve yetiştiriciliği, ekonomik etkinliklerini oluşturur. Yüzölçümü 2.797 km2, ilçe nüfusu 25.972, merkez nüfusu 9.838 (1997).
Coğrafi Konum
Sivas'ın güneyinde il merkezine 137 km. uzaklıkta; Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesinin kesiştiği; 37004'31" doğu boylamları ile 38043'05" - 38058'28" kuzey enlemleri arasında kilit bir noktada, üç bölgeyi birbirine açan "anahtar şehir" konumundaki Gürün, Tohma Havzası'nın da en önemli mevkiinde bulunmaktadır. Doğusunda Malatya'ya bağlı Darende ve Kuluncak, güneyinde Kahramanmaraş'a bağlı Elbistan ve Afşin, batısında Kayseri'ye bağlı Pınarbaşı ve Sarız, kuzeyinde ise Kangal ilçesi bulunmaktadır.
Rakımı 1250 m. olan ve 4. derece deprem kuşağında yer alan Gürün, yüzey şekilleri bakımından dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Batıda Gürün ile Pınarbaşı İlçesini ayıran Gövdeli (2700 m.), Kuzeyde Gürün ile Kangal İlçesini ayıran Sakaltutan (2200 m.), Güneyde Gürün ile Elbistan İlçesini ayıran Hezanlı Dağı (2283 m.) ve Kuzeydoğusunda Karadağ (2200 m.) yer almaktadır. Kuzeyden Terzioğlu Dağları, Güneyden Hezanlı dağlarının uzantısı Maşatın Çalı ve Karatepe Dağları ile çevrili olan ilçe merkezi Tohma Vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanır.
Uzun Yayla ile Ziyaret Mevkiinde iki okyanusun sularının ikiye bölündüğü noktayı (su bölümü çizgisi) temsil eden Gürün, sadece karayolu ulaşım ağı ile değil, akarsu ağı ile de coğrafi konumuna değer katmaktadır. Gürün'de yere düşen iki damla yağmurun, bir damlası Fırat yoluyla Hint Okyanusu'na diğeri Kızılırmak ve Ceyhan ırmaklarıyla Atlas Okyanusu'na karışır. Suçatı beldesinde Gökpınar ve Sazcağız sularını da alarak, Malatya sınırında Kangal Tohması ile birleştikten sonra Fırat nehrine karışan Tohma Çayı ve Ceyhan nehrine karışan Akdere (Hurman) Çay'ı ilçenin en önemli akarsularıdır. Gökpınar, Aygır ve Uyuzpınar gölleri de ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Etrafı dağlarla çevrili vadi şehir Gürün'de her ne kadar karasal iklim hakim olsa da Sivas genelinde mikro klime iklim özelliklerini göstermektedir. İlçede, arazi genel olarak çıplak bir görünümdedir. Susuzluğa dayanabilen keven, sığırkuyruğu, çoban döşeği, kekik, solucan çiçeği, kep ışkını (dağ muzu), yavşan ve kangal adı verilen bazı dikenli bitkiler yetişmektedir. Akarsu boylarında ise kavak, söğüt ve meyve ağaçları görülür. Gürün ilçesi ve köyleri bir zamanlar ormanlarla kaplı iken bugün bazı köylerde, küçük gruplar halinde ardıç, alıç, meşe ve çam ağaçlarına rastlanmaktadır. Günümüzden 345 milyon yıl önce yaşanan birinci zaman (paleozoik)da deniz, 65 milyon yıl önce yaşanan 3. zaman (neozoik)da göller altında olan ilçe bugünkü coğrafi durumunu 2 milyon yıl önce (kuaterner) kavuşmuştur.
Nüfusu
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Sıvas iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba. Arazisi dağlıktır. Ormanlar çok azdır. Sıvas, Malatya ve Kayseri'ye karayoluyla bağlıdır. Dokumacılık, tahıl tarımı, meyve yetiştiriciliği, ekonomik etkinliklerini oluşturur. Yüzölçümü 2.797 km2, ilçe nüfusu 25.972, merkez nüfusu 9.838 (1997).
Coğrafi Konum
Sivas'ın güneyinde il merkezine 137 km. uzaklıkta; Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesinin kesiştiği; 37004'31" doğu boylamları ile 38043'05" - 38058'28" kuzey enlemleri arasında kilit bir noktada, üç bölgeyi birbirine açan "anahtar şehir" konumundaki Gürün, Tohma Havzası'nın da en önemli mevkiinde bulunmaktadır. Doğusunda Malatya'ya bağlı Darende ve Kuluncak, güneyinde Kahramanmaraş'a bağlı Elbistan ve Afşin, batısında Kayseri'ye bağlı Pınarbaşı ve Sarız, kuzeyinde ise Kangal ilçesi bulunmaktadır.
Rakımı 1250 m. olan ve 4. derece deprem kuşağında yer alan Gürün, yüzey şekilleri bakımından dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Batıda Gürün ile Pınarbaşı İlçesini ayıran Gövdeli (2700 m.), Kuzeyde Gürün ile Kangal İlçesini ayıran Sakaltutan (2200 m.), Güneyde Gürün ile Elbistan İlçesini ayıran Hezanlı Dağı (2283 m.) ve Kuzeydoğusunda Karadağ (2200 m.) yer almaktadır. Kuzeyden Terzioğlu Dağları, Güneyden Hezanlı dağlarının uzantısı Maşatın Çalı ve Karatepe Dağları ile çevrili olan ilçe merkezi Tohma Vadisi boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanır.
Uzun Yayla ile Ziyaret Mevkiinde iki okyanusun sularının ikiye bölündüğü noktayı (su bölümü çizgisi) temsil eden Gürün, sadece karayolu ulaşım ağı ile değil, akarsu ağı ile de coğrafi konumuna değer katmaktadır. Gürün'de yere düşen iki damla yağmurun, bir damlası Fırat yoluyla Hint Okyanusu'na diğeri Kızılırmak ve Ceyhan ırmaklarıyla Atlas Okyanusu'na karışır. Suçatı beldesinde Gökpınar ve Sazcağız sularını da alarak, Malatya sınırında Kangal Tohması ile birleştikten sonra Fırat nehrine karışan Tohma Çayı ve Ceyhan nehrine karışan Akdere (Hurman) Çay'ı ilçenin en önemli akarsularıdır. Gökpınar, Aygır ve Uyuzpınar gölleri de ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Etrafı dağlarla çevrili vadi şehir Gürün'de her ne kadar karasal iklim hakim olsa da Sivas genelinde mikro klime iklim özelliklerini göstermektedir. İlçede, arazi genel olarak çıplak bir görünümdedir. Susuzluğa dayanabilen keven, sığırkuyruğu, çoban döşeği, kekik, solucan çiçeği, kep ışkını (dağ muzu), yavşan ve kangal adı verilen bazı dikenli bitkiler yetişmektedir. Akarsu boylarında ise kavak, söğüt ve meyve ağaçları görülür. Gürün ilçesi ve köyleri bir zamanlar ormanlarla kaplı iken bugün bazı köylerde, küçük gruplar halinde ardıç, alıç, meşe ve çam ağaçlarına rastlanmaktadır. Günümüzden 345 milyon yıl önce yaşanan birinci zaman (paleozoik)da deniz, 65 milyon yıl önce yaşanan 3. zaman (neozoik)da göller altında olan ilçe bugünkü coğrafi durumunu 2 milyon yıl önce (kuaterner) kavuşmuştur.
Nüfusu
Eski devirlerde Telgarimmu (Yüksek mağaraların bulunduğu su yeri) adı ile bilinen, M.Ö. 2000'li yıllarda Hititler zamanında Kayseri, Sivas ve Kahramanmaraş şehirleri ile Darende, Malatya, Şanlıurfa, Halep, Asur ve Babil arasında işlek yollar kavşağında kurulan Gürün, meşhur Kral Yolu'nun önemli geçitlerinden ve kollarından birisidir. 17.yy. Osmanlısında; bin haneli, camii, mescidi, hanı, hamamı ve sultan çarşısı bulunan şirin bir nahiye-kaza olan Osmanlı sancağı Gürün, 1867 yılında ilçe olmuştur.
2 797 km2'lik bir alanda, ilçe merkezinde 19 mahalle ve 61 köy ile birlikte, 2009 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre toplam nüfusu 21.573 kişi olan ilçemiz Gürün'ün merkez nüfusu 2000 yılına kadar sürekli artmasına rağmen 2007 yılında azalmaya başlamıştır. 1990 yılında 21 152 kişi olan köy nüfusu sürekli azalarak 2007 yılında 11 557 kişiye düşmüştür.
YORUMLAR