Hacim (V) Nedir ? Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir. Çevrenizdeki katı, sıvı ve gaz halinde olan maddelerin hepsi bir yer kaplar....
Hacim (V) Nedir ? Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
Çevrenizdeki katı, sıvı ve gaz halinde olan maddelerin hepsi bir yer kaplar. Şu demek oluyor ki hepsinin bir hacmi vardır. Maddelerin uzayda kapladığı yere hacim denir. Her maddenin bir hacmi vardır. Hacim maddeler için ortak özelliklerden birisidir. iki madde beraber aynı hacmi işgal edemez. Mesela bir kaba su konulduğunda, kabın içindeki hava kabı terkeder.
Katı maddelerin belirli bir şekli ve hacmi vardır. Sıvı maddelerin belirli bir hacimleri olmasına karşın belirli bir şekilleri yoktur. Sıvılar konuldukları kabın şeklini alırlar. Gaz maddelerin ise belirli bir hacimleri ve şekilleri yoktur. Gazlar konuldukları kapların şekillerini ve hacimlerini alırlar.
Hacim V sembolü ile gösterilir. SI birim sisteminde hacim birimi m3 tür. Pratikte maddelerin hacmini ölçmek için m3 ün alt katları olan cm3 ve dm3 kullanılır.
Muntazam Olmayan Cisimlerin Hacimlerinin Ölçülmesi
Muntazam geometrik yapıda olmayan katı cisimlerin hacimleri ölçülerek bulunamaz. Bu tür cisimlerin hacmi dereceli kaplardaki sıvılardan yararlanılarak bulunabilir.
Cisim, tamamen sıvı dolu bir kaba batırıldığında, sıvıda erimemek şartıyla, hacmi kadar hacimde sıvı ta-şırır. Dolayısıyla taşan sıvı alınıp dereceli bir kaba konularak hacmi ölçülür ve bu hacim cismin hacmine eşittir. Tamamen dolu olmayan dereceli bir kap içindeki sıvıya cisim atıldığında, cismin hacmi kadar hacimde sıvı yer değiştirir. Şu demek oluyor ki iki madde aynı hacmi paylaşamayacağına bakılırsa, cisim vardığında o denli hacimde sıvı oradan giderek yer değiştirir.
Taş atılmadan ilkin sıvı düzeyi V1 i göstermiş olsun. Cisim atıldığında x sıvı düzeyi V2 çizgisine geliyorsa, cismin hacmi, eşitliğinden bulunur. Eğer katı bir cisim sıvı içine atıldığında çözünüyorsa, cismin gerçek hacmini bulamayız. Şu sebeple, katı cismin katı hali ile sıvı halinin hacmi eşit değildir.
ikinci niçin ise, katı cismin içinde olabilecek hava boşluklarından dolayı eridiğinde hava, sıvıdan kabarcıklar halinde çıkar ve katı hacmi ile sıvı haldeki hacmi eşit olmaz. Bundan dolayı muntazam geometrik biçimdeki cisimlerin hacmi ölçülürken sıvı içinde çözünmemesi gereklidir.
Geometrik Biçimli Cisimlerin Hacimlerinin Ölçülmesi
Geometrik şekildeki, dikdörtgenler prizması, küp, silindir, kare piramit, küre ve koni şeklindeki katı cisimlerin hacimleri boyutları ölçülerek hesaplanır. Bu cisimlerin hacim formülleri ilerki mevzularda da lüzumlu olacağından bilinmesi gerekir.
Dikdörtgenler prizmasının hacmi, değişik üç kenarının çarpımına eşittir.
V = a. b. c
Küpün kenarları eşit uzunlukta olduğundan, hacmi
V = a'nın küpüdür.
Taban yarı çapı r, yüksekliği h olan silindirin hacmi, taban alanı ile yüksekliğinin çarpımına eşittir.
Maddelerin uzayda kapladığı yere hacim denir. İki madde beraber aynı hacmi işgal edemez. Mesela bir bardağa su konulduğunda bardağın içindeki hava, kabı terkeder.
Katı maddelerin belli bir şekli ve hacmi vardır. Sıvı maddelerin belli bir hacimleri olmasına karşın belirli bir şekilleri yoktur, konuldukları tabın şeklini alırlar. Gazların ise hem belirgin hacimleri hem de belirgin şekilleri yoktur. Konuldukları kapların hacmini ve şeklini alırlar.
Geometrik Biçimli Cisimlerin Hacimleri
Geometrik şekilli, dikdörtgenler prizması, küp, silindir, küre ve koni şeklindeki katı cisimlerin hacimleri, boyutları ölçülerek hesaplanır.
Dikdörtgenler prizmasının hacmi değişik üç kenarının çarpımına eşittir.
Hacim = En . boy . yükseklik
V = a . b. c dir.
Üç kenarı da eşit ve a kadar olan küpün hacmi
V = a3 dür.
Taban yarıçapı r, yüksekliği h olan silindirin hacmi, taban alanı ile yüksekliğinin çarpımına eşittir.
V = pr2 . h dir.
Yarıçapı r olan kürenin hacmi
Muntazam Olmayan Cisimlerin Hacimleri
Muntazam geometrik yapıda olmayan katı cisimlerin hacimleri, dereceli kaplardaki sıvılardan yararlanılarak bulunur.
Bu tür cisimler tamamen sıvı dolu olan bir kaba batırıldığında, sıvıda erimemek şartıyla hacmi kadar hacimde sıvı taşırır. Eğer cisim tamamen batmıyorsa, taşan sıvının hacmi batan kısmın hamine eşit olur.
Tamamen dolu olmayan dereceli kaptaki sıvıya bir cisim atılırsa, cismin hacmine eşit hacimde sıvıyı yer değiştirir.
Eğer katı bir cisim sıvı içine atıldığında çözünüyorsa, cismin gerçek hacmini bulamayız. Şu sebeple, cismin katı haldeki hacmi ile sıvı haldeki hacmi eşit olmadığı benzer biçimde, katı içinde hava boşlukları olabilir ve eridiğinde hava çıkar ve hacim azalır.
Dereceli kapta bulunan kuru kumun üstüne su döküldüğünde, karışımın hacmi, su ve kumun ayrı ayrı hacimlerinin toplamından daha minik olur. Bunun sebebi, kum tanecikleri içinde hava boşluğu olması ve suyun bu boşlukları doldurmasıdır. Buna bakılırsa, kumun gerçek hacmi, karışımın hacminden suyun hacmi çıkarılarak bulunur.
Hacim Birimleri
Hacim V sembolü ile gösterilir. SI birim sisteminde hacim birimi m3 tür. Pratikte maddelerin hacmini ölçmek için m3 ün alt katları olan cm3 ve dm3 kullanılır. Bir cismin hacmi bulunurken, üç boyutu çarpıldığı için, hacim birimleri de uzunluk birimlerinin küpü olarak anlatılır.
1 m3 =1000 dm3
1 dm3 =1000 santimetre3 = 1 Litre
1 santimetre3 =1000 mm3
Hacim ölçüleri 1000 in katları olarak artar. 1 litrenin 1 dm3 e eşit olduğu bilinirse, litre birimi öteki birimlere kolaylıkla çevrilebilir.
YORUMLAR