Hıristiyanlık dininin peygamberi olan Hz. İsa Kudüs’te yaşamıştır. Bu yüzden Kudüs ve çevresi Hıristiyanlık için mukaddes topraklardır. Kudü...
Hıristiyanlık dininin peygamberi olan Hz. İsa Kudüs’te yaşamıştır. Bu yüzden Kudüs ve çevresi Hıristiyanlık için mukaddes topraklardır. Kudüs, bununla beraber Müslümanlar ve Yahudiler için de kutsaldır. Sadece, bu topraklar, 636 senesinde Halife Hz. Ömer döneminde, meşhur komutan Halid bin Velid tarafınca İslam devleti topraklarına katıldı. Avrupalı Hıristiyanlar, Müslümanların elinde bulunan bu mukaddes bölgeleri almak için bir ekip askeri seferler düzenlediler. Bu seferlere katılanlar elbiselerinin ve kalkanlarının üstünde bir haç işareti taşıdıkları için bu seferlere “Haçlı Seferleri†denmiştir. Haçlı Seferlerinin Sebepleri
Şžimdi Haçlı Seferlerinin nedenlerini sırasıyla inceleyelim. 1. Siyasal Nedenler
Müslüman Araplar, Dört Halife ve Emeviler döneminde Suriye, Filistin ve İspanya’yı ele geçirmişlerdi. Hem de, son derslerimizde gördüğümüz benzer biçimde, Selçuklu Türkleri Anadolu’nun büyük bölümünü Hıristiyanlık Bizans’ın elinden alarak devlet kurmuşlardı. Bu durum Avrupalı Hıristiyanların sinirini bozuyordu. 2. Ekonomik Nedenler
Avrupalılar çok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat benzer biçimde mallara çok ilgi göstermişlerdir. Sadece, o vakit dünyanın en büyük tecim yolları sayılan “İpek†ve “Baharat†yollarının denetimi Müslümanların denetiminde bulunuyordu. Bazı Avrupalılar, bu Müslüman ülkelerine giderek varlıklı olmak istiyorlardı. 3. Dinsel Nedenler
Hıristiyanlar için Kudüs’e haç ziyareti yapmak mukaddes bir görevdi. Sadece, haç merkezinin Müslümanların elinde olması Hıristiyanların hoşuna gitmiyordu. Haç görevini rahat yerine getiremediklerini düşünüyorlardı. Avrupa’nın önde gelen Hıristiyanlık tarikatları ilkin devlet ve derebeyler içinde barışı sağladılar sonrasında onları, Müslümanlarla savaşmaya çağırdılar. “Bu savaşı Hz. İsa ve Tanrı istiyor; Müslümanlarla savaşmak en mukaddes görevdir; bu muharebeye katılanlar cennete gidecekler†diye propaganda yaptılar. Ek olarak, Hıristiyanlık Bizans’ın Türk akınlarından kurtulmak için öteki Hıristiyanlık ülkelerden iki de bir yardım istemesi serüven ardında koşan Avrupalı prensleri ve şövalyeleri muharebeye katılmaya yönlendiriyordu.
Haçlı Seferleri toplam sekiz tanedir. İlki 1096’da başlamış, en sonuncusu ise 1270 senesinde yapılmıştır. Bunlardan, şimdilik ilk dördü bizi ilgilendirdiği için aşağıda onlardan söz edeceğiz. Birinci Haçlı Seferi (1096-1099)
Haçlı kuvvetleri Papa II. Urbanus’un tâlimatı uyarınca Ağustos 1096’da harekete geçtiler. Sefere Batı Avrupa krallarının hiçbiri katılmadı. Fransalı (Frank) şövalyelerinin ağırlıkta olduğu haçlı ordusu dört ayrı koldan yola çıktı. Ortalama 4 bin atlı ve 25 bin piyadeden oluşan Haçlı kuvvetleri bir yıl içinde İstanbul’a (Konstantinopolis’e) vardı. Bizans desteğini de alan haçlılar 1097’de İznik’i Anadolu Selçuklularının elinden aldılar ve Bizans’a bıraktılar. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan’ın direnişi yüzünden Anadolu’yu büyük zorluklar ve kayıplarla geçen Haçlılar, sekiz aylık kuşatma sonunda Haziran 1098’de Antakya’yı aldılar. Burada ortaya çıkan veba salgını yüzünden aralarında papalık temsilcisi de olmak suretiyle yüzlerce Haçlı askeri öldü. 7 Haziran’da Kudüs’e ulaşdılar. Bir aylık bir kuşatma sonunda kenti Fatımîlerden alıp Müslüman ve Yahudi halkı kılıçtan geçirdiler (1099). Haçlılar Kudüs’te bir krallık, Urfa ve Antakya’da birer kontluk kurdular. Böylece Haçlı seferleri Hıristiyanlar açısından başarı ile sonuçlandı. Varlıklarını sürdüren bu devletlerden Urfa Kontluğunun hemen sonra Musul Atabeyi Nureddin Zengi tarafınca ele geçirilmesi Hıristiyan dünyasında büyük tepkilere yol açtı ve Papa 1145’de yeni bir Haçlı seferi çağrısında bulunmuş oldu. İkinci Haçlı Seferi (1147-1149)
II. Haçlı Seferi’nde Fransa kralı VII. Louis ile Alman imparatoru III. Konrad da vardı. VII. Louis’den bir ay ilkin yola çıkan III. Konrad, 1147’nin sonlarında Anadolu Selçuklu sultanı I. Mesud tarafınca Eskişehir civarlarında yenilgiye uğratıldı. İznik’e geri dönen Konrad burada güçlerini VII. Louis’ninkilerle birleştirerek Kudüs’e doğru yine ilerlediler. 1148’de Antakya’ya ve sonrasında da Kudüs’e ulaştılar. Burada Haçlı komutanlarının katılmış olduğu bir görüşmede Şžam’a hücum sonucu alındı ve 50 bin kişilik büyük bir ordu oluşturuldu. Sadece bu sefer başarısızlıkla sonuçlandı ve yenileceklerini anlayan Haçlılar geri çekildiler. Hıristiyan ahalinin bir çok kenti terk etmek mecburiyetinde bırakıldı.
II. Haçlı Seferini izleyen 25 yılboyunca Kudüs Krallığı varlığını sürdü. Mısır’daki Eyyübi Kralı Salaheddin Eyyubî Kudüs’ün düşmüş olduğu haberi Avrupa’da geniş yankılar uyandırdı. Papa VIII. Gregorius bir buyruk yayınlayarak yeni bir Haçlı Seferi çağrısında bulunmuş oldu. Mayıs 1189’da o zamana değin bir araya getirilen Haçlı kuvvetlerinin en büyüğünün başlangıcında yola çıktı. Bu sefere Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı II. Filip Ogüst ve İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişar katıldılar. Selçukluları yenilgiye uğrattıktan sonrasında Mayıs 1190 Konya’ya ulaştı. Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı II. Kılıç Arslan Haçlıların transit geçmesine izin verdi. Fakat bir ay sonrasında Alman İmparatoru Frederik Tarsus çayında yüzerken boğuldu ve öldü. İmparatorun ölümü Alman ordusunun dağılmasına niçin oldu. Kalan Haçlı birlikleri Fransa ve İngiltere kralları önderliğinde Kudüs’e doğru ilerlemeyi sürdürdüler. Ilkin Kudüs’ü sonrasında da Şžam’ı almayı tasarlıyorlardı. Sadece Selahaddin Eyyübi’yi yenemediler ve başarıla olamayarak ülkelerine geri döndüler. Haçlıların bu seferdeki en büyük kazancı Kıbrıs’ın alınması olmuştu. Ada, bundan sonraki Haçlı Seferlerinde üs olarak kullanıldı. Üçüncü Haçlı Seferi (1189-1192)
Selahattin Eyyübi' nin Hattin Savaşından (1187) sonrasında Kudüs' ü haçlılardan alması bu sefere sebep oldu.
Bu sefere Alman Kıralı (Frederik Barbaros), İngiliz Kralı (Arslan Yürekli Rişar), Fransa Kralı (Filip Ogüst) katıdılar.
Alman Kıralı Frederik Barbaros, II. Kılıç Arslan'ı yenerek Konya'yı aldı. Sadece Silifke suyunda boğuldu ve ordusu dağıldı.
İngiltere ve Fransa Kıralları denizden hareket ederek Akka Kalesini Selahaddin Eyyubiden aldılar. Aralarındaki ihtilaf sonucu Fransa Kralı ülkesine döndü. İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişar ise Selahaddin Eyyubi ile anlaşarak Kudüs' ü silahsız olarak ziyaret ederek ülkesine döndü. Dördüncü Haçlı Seferi
Papa III. Innocentius 1198’de IV. Haçlı Seferi için bir buyruk yayınladı. Fransız soylusu katılmıştı. Sefere katılacak birliklerin Venedik gemileriyle taşınması kararlaştırıldı. Bunun için Venediklilere belirli bir para ödenecek ve fethedilecek topraklar Fransızlar ile Venedikliler içinde eşit olarak paylaşılacaktı. Fakat Haçlıların bir kısmı direkt Anadolu’ya gitmeyi yeğlediğinden 1202 yazında Venedik’e gelen Haçlı birlikleri beklenenden küçüktü. Haçlılar Venediklere karşı borçlu durumuna düştü ve bu borcu kapatmak için Macaristan’ın Zara kentinin ele atlatılmasında Venediklilere yardım etmeye karar verdiler. Kasım 1202’de Zara kenti alınarak Venediklilere verildi. Bundan sonrasında Venedikliler tarafınca, aralarındaki ticarî rekabet yüzünden direkt Bizans üstüne yönlendirilen Haçlılar Nisan 1204’de Konstatinopolis’i ele geçirdiler ve yağmaladılar. Bizans İmparatorluğunu yıkıp, yerine Latin İmparatorluğu’nu kurdular. Bizans İmparatorluğu 1261 İznik’te sürdürmek zorunda kalacaktı. Müslümanlara karşı başlatılmasına rağmen amacından sapan IV. Haçlı Seferi, Bizans İmparatorluğunun iyice zayıflamasına yol açtı.
Avrupalılar, 1270 yılına kadar dört tane daha Haçlı Seferi düzenledilerse de yeterince başarıya ulaşmış olmadılar.
Haçlı Seferlerinin Hıristiyan ve Müslüman dünyaları üstünde büyük etkisinde bırakır olmuştur. Ek olarak şunu hatırlatmakta yarar var; 1999 yılı Birinci Haçlı Seferinin 900. yıl dönümü. Yanlardaki resimler o dönemdeki haçlı askerlerini gösteriyor. Haçlı Seferlerinin Neticeleri
1- Haçlı Seferleri yüz binlerce Müslüman ve Hıristiyanlık insanoğlunun ölümüne niçin oldu.
2- Hıristiyanlar başlangıçta başarı elde etseler de esas amaçlarına ulaşamadılar.
3- Avrupa’da bir çok derebeylik. Yıkıldı yerine ufak krallıklar kuruldu. Şu demek oluyor ki Avrupa’nın siyasal görüntüsü değişti.
4- Bizans İmparatorluğu Haçlı Seferlerinden büyük ziyan oldu ve zayıfladı.
5- Avrupalılar Haçlı Seferlerinden ekonomik bakımdan kazançlı çıktılar. Deniz ticareti gelişti. Marsilya, Venedik ve Cenova benzer biçimde liman kentleri zenginleşti.
6- Avrupa’da vapur yapımcılığı gelişti.
7- Doğu’dan pusula, kağıt ve barut benzer biçimde şeyleri alan Avrupa’nın bilim ve tekniği gelişti.
8- Haçlı Seferleri sonundan papanın ve kilisenin prestiji azaldı.
9- Haçlı Seferleri yardımıyla Müslümanlar ve Hıristiyanlar birbirlerini daha yakından tanıma olanağı buldular.
YORUMLAR