IŞIMA a. Işımak eylemi. *Fiz. Bir tan, dalga biçiminde, bir olasılıkla parçacık eşliğinde enerji iletimi (Bk. ansik. böl.) || Bir ...
IŞIMA a. Işımak eylemi.
*Fiz. Bir tan, dalga biçiminde, bir olasılıkla parçacık eşliğinde enerji iletimi (Bk. ansik. böl.) || Bir ortamda enerji iletimi gerçekleştiren dalgalar ve bir olasılıkla onlara birlikte rol alan parçacıklar bütünü. || Işıma basıncı, elektromanyetik bir ışıma nın, yayılma doğrultusu üstünde yer edinen yansıtıcı ya da soğurucu bir yüzeye uyguladığı tazyik. (Eşanl. işinim BASINCI.) [Bk. ansikl. böl ] || Elektromanyetik ışıma, elektromanyetik dalgalara ya da bir olasılıkla onlara birlikte rol alan fotonlara dayanan ışıma. (Bk. ansikl. böl.) || Görünür ışıma, direkt görsel duyum meydana getirmeye elverişli optik ışıma. || İyonlaştırıcı ışıma, bir maddeden geçerken direkt ya da dolaylı olarak iyonlar oluşturan ışıma. (Bk. ansikl. böl. Polim.) || Optik ışıma, dalga boyları, X ışınlarının geçiş bölgesi ile radyo dalgalarının geçiş bölgesi, kısaca bir nanometre (10" 9 m) ile bir milimetre (10" 3 m) içinde yer edinen elektromanyetik ışıma. (Morötesi ışıma, görünür ışıma ve kızılaltı ışıma, optik ışıma bölgesinde yer alır.) || Tanecik ışıması, temel olarak, elektron, proton, nötron, atom çekirdeği şeklinde parçacıklardan oluştuğu kabul edilen ışıma.
*Jeofiz. Yer ışıması, Yer'in uzaya doğru, kızılaltı bölgede, 4 /ım'den büyük ve maksimum 11 ym dalga uzunluğunda yayımladığı ışıma. (Sema açık ve hava kuru olduğunda 100 W *m"2'ye ulaşan ve yeryüzünün gece sıcaklığını 6°C kadar düşüren bu ışıma, nemli havada mühim seviyede azalır: su buharı ışımayı kısmen soğurur ve her doğrultuda tekrardan yayınlayarak "sera tesiri" oluşturur.)
*Petr. san. Işıma bölgesi, bir arıtma fırınında, brülörlerin alevinden direkt ışıyan ısıyı kullanan bölüm.
*Telekom. Bir antenin ışıma yeğinliği, bir antenin, belli bir doğrultuyu merkez alan çok ufak bir uzay açı altında yayımladığı ışıma gücü ile bu uzay açının kıymeti arasındaki oran, (ideal izotrop antenin ışıma yeğinliği, yayımlayacağı varsayılan ve almış olduğu güce eşit olan toplam gücün 4jr ye kısmına eşittir.)
*ANSİKL. Fiz,
*Işıma basıncı, Bu tazyik, ışımanın, her birinin devinim miktarı p = hv/c olan (h Planck değişmezi, v ışıma frekansı, c ışık hızı) fotonlardan oluştuğu varsayılarak açıklanabilir. Fotonlar bu devinim miktarının bir bölümünü, karşılaştıkları yüzeye aktarır ve böylece bir tazyik kuvveti uygular. Bu tazyik, elektromanyetik dalgalar kuramı çerçevesinde de açıklanabilir. Elektromanyetik dalganın elektrik alanı, yüzeyin yüklü parçacıklarını devinime geçirir; dolayısıyla dalganın manyetik alanı devinim halindeki bu parçacıklara, söz- mevzusu yüzeye dik bir kuvvet uygular. Güneş'e Yer uzaklığında bulunan ve yansıtma çarpanı p olan bir yüzeye dik olarak düşecek güneş ışıması, yüzey üstünde
*Polim. İyonlaştırıcı ışımalar (a, 0, y, X ve hızlandırılmış elektronlar). İyonlaştırıcı ışımaların polimerler üstünde çok büyük bir tesiri vardır. Zincir kopmaları ve köp- rüleşmelere (köprüleme) yol açtıkları seviyede özelliklerinde mühim değişimler oluşturmak için, İyonlaştırıcı ışımaların yalnız ufak moleküller üstünde değişimler yaratabilen miktarları yeterlidir.
AB şeklinde bir polimerde (A ve B, zinciri oluşturan parçalar) köklerin aşağıdaki sürece gore oluştuğu düşünülür:
Bunun haricinde başka biçimler de görülebilir; nitekim CD, karışımın başka bir makromolekülü (ya da bir polimerin destekleyicisi) olduğunda, şu şekilde bir tepkime meydana gelir:
*Fiz. Bir tan, dalga biçiminde, bir olasılıkla parçacık eşliğinde enerji iletimi (Bk. ansik. böl.) || Bir ortamda enerji iletimi gerçekleştiren dalgalar ve bir olasılıkla onlara birlikte rol alan parçacıklar bütünü. || Işıma basıncı, elektromanyetik bir ışıma nın, yayılma doğrultusu üstünde yer edinen yansıtıcı ya da soğurucu bir yüzeye uyguladığı tazyik. (Eşanl. işinim BASINCI.) [Bk. ansikl. böl ] || Elektromanyetik ışıma, elektromanyetik dalgalara ya da bir olasılıkla onlara birlikte rol alan fotonlara dayanan ışıma. (Bk. ansikl. böl.) || Görünür ışıma, direkt görsel duyum meydana getirmeye elverişli optik ışıma. || İyonlaştırıcı ışıma, bir maddeden geçerken direkt ya da dolaylı olarak iyonlar oluşturan ışıma. (Bk. ansikl. böl. Polim.) || Optik ışıma, dalga boyları, X ışınlarının geçiş bölgesi ile radyo dalgalarının geçiş bölgesi, kısaca bir nanometre (10" 9 m) ile bir milimetre (10" 3 m) içinde yer edinen elektromanyetik ışıma. (Morötesi ışıma, görünür ışıma ve kızılaltı ışıma, optik ışıma bölgesinde yer alır.) || Tanecik ışıması, temel olarak, elektron, proton, nötron, atom çekirdeği şeklinde parçacıklardan oluştuğu kabul edilen ışıma.
*Jeofiz. Yer ışıması, Yer'in uzaya doğru, kızılaltı bölgede, 4 /ım'den büyük ve maksimum 11 ym dalga uzunluğunda yayımladığı ışıma. (Sema açık ve hava kuru olduğunda 100 W *m"2'ye ulaşan ve yeryüzünün gece sıcaklığını 6°C kadar düşüren bu ışıma, nemli havada mühim seviyede azalır: su buharı ışımayı kısmen soğurur ve her doğrultuda tekrardan yayınlayarak "sera tesiri" oluşturur.)
*Petr. san. Işıma bölgesi, bir arıtma fırınında, brülörlerin alevinden direkt ışıyan ısıyı kullanan bölüm.
*Telekom. Bir antenin ışıma yeğinliği, bir antenin, belli bir doğrultuyu merkez alan çok ufak bir uzay açı altında yayımladığı ışıma gücü ile bu uzay açının kıymeti arasındaki oran, (ideal izotrop antenin ışıma yeğinliği, yayımlayacağı varsayılan ve almış olduğu güce eşit olan toplam gücün 4jr ye kısmına eşittir.)
*ANSİKL. Fiz,
*Işıma basıncı, Bu tazyik, ışımanın, her birinin devinim miktarı p = hv/c olan (h Planck değişmezi, v ışıma frekansı, c ışık hızı) fotonlardan oluştuğu varsayılarak açıklanabilir. Fotonlar bu devinim miktarının bir bölümünü, karşılaştıkları yüzeye aktarır ve böylece bir tazyik kuvveti uygular. Bu tazyik, elektromanyetik dalgalar kuramı çerçevesinde de açıklanabilir. Elektromanyetik dalganın elektrik alanı, yüzeyin yüklü parçacıklarını devinime geçirir; dolayısıyla dalganın manyetik alanı devinim halindeki bu parçacıklara, söz- mevzusu yüzeye dik bir kuvvet uygular. Güneş'e Yer uzaklığında bulunan ve yansıtma çarpanı p olan bir yüzeye dik olarak düşecek güneş ışıması, yüzey üstünde
(1 + p) 10"5 pascal değerinde bir tazyik doğurur. Bu tazyik, bilhassa suni uyduların çalışmasında ve Güneş tanıdığından geçen kuyrukluyıldızlardın kuyruğunda, gözle görülür etkisinde bırakır oluşturur. Hertzsprung-Russell diyagramının temel dizisinde yer edinen sıcak yıldızlardın kararlılığını elde eden da bu basınçtır.
• Elektromanyetik ışımalar. Bu ışımaların ayırtedici hususi durumunu, birbirine sıkı sıkıya bağlı değişken iki alanın (manyetik alan ve elektrik alanı) varlığı oluşturur; bu alan- lar, boşlukta c = 300 OOO km/sn'ye. rnad- desel bir ortamda, n ortamın kırılma indisi olmak suretiyle cin'ye eşit sonlu bir faz hızıyla yayılır. "Tekrenkli†denen sinüzoidal bir elektromanyetik ışımanın ayırtedici özelliği, v ile gösterilen bir frekans ya da boşlukta X = eh ye eşit bir dalga boyudur. 1891'deX ışınının ve 1896'da radyoaktifliğin bulunuşuna kadar yalnızca optik ışımalar ve 1877'de Hertz'in denemiş olduğu radyoelektrik ışımalar biliniyordu. *Polim. İyonlaştırıcı ışımalar (a, 0, y, X ve hızlandırılmış elektronlar). İyonlaştırıcı ışımaların polimerler üstünde çok büyük bir tesiri vardır. Zincir kopmaları ve köp- rüleşmelere (köprüleme) yol açtıkları seviyede özelliklerinde mühim değişimler oluşturmak için, İyonlaştırıcı ışımaların yalnız ufak moleküller üstünde değişimler yaratabilen miktarları yeterlidir.
AB şeklinde bir polimerde (A ve B, zinciri oluşturan parçalar) köklerin aşağıdaki sürece gore oluştuğu düşünülür:
AB (AB)? + e bunu aşağıdaki tepkime izler:
(AB) ® + e - (AB)* - A' + B' (*, uyarılmış bir durumu gösterir).
CD + e - (CD)® bunu aşağıdaki tepkime izler (AB)?+ (CD)?- (AB) * + (CD) ** A" + B + C + D . Bir polimerin ışınlanması sonunda, bu polimerin yapısına gore köprüleşmiş ya da parçalanmış bir ürün elde edilir. Polietilen, polipropilen, poliakrilatlar, poliakrila- mit, polivinilklorür, poliamitler, poliesterler, polivinilpirrolidon, doymamış elastomerler, polisiloksanlar, polivinilalkol ve poliakrolein şeklinde ürünlerde köprüleşme, poliizobutilen poli (a-metilstiren), polimetakrilatlar, polimetakrilamit, poliviniliden klorur, selüloz ve türevleri, politetrafluoroetilen ve poliklorotrifluoroetilen şeklinde malzemelerde ise parçalanma yeğlenir. Vinil polimerlere ulaşınca, tekornatmalı malzemelerin köprülenmesine rağmen, iki ornatmalılar en azından parçalanır. Aynı eğilim, morötesi ışımanın yol açmış olduğu parçalanmalarda da gözlenir. Oksijen eşliğinde, zincirler süresince oluşan kökler, bir çok kez aşılanmış polimerlerin elde edilmesinde yararlanılan peroksit ya da hidroperoksitlerin kaynağını oluşturur Polimerlerin İyonlaştırıcı ışımalara karşı gösterdiği duyarlık, bu malzemelerin kimi alanlarda kullanılmasını engeller, sadece onun bu özelliğinden, polimerlerin ağlaştırılarak ya da aşılanarak değiştirilmesinde yararlanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR