Kan Tahlili ve Yorumlanması Genel tıp uygulamaları esnasında hekimler polikliniğe başvuran pek hastadan kan tahlili isterler. Tam k...
Kan Tahlili ve Yorumlanması
Genel tıp uygulamaları esnasında hekimler polikliniğe başvuran pek hastadan kan tahlili isterler. Tam kan sayımı hekime tanıya yaklaşmasında destek olan, kıymetli ve nispeten ucuz bir testtir.
Kan tahlilinin maksadı teşhis koymak değildir. Kan tahlilinin esas görevi hekimin ihtimaller içinde tanılar içinde eleme yapmasını sağlamaktadır. Doğrusu tanıya destek olmaktır. Hastayı görmeden, muayene etmeden teşhis koyulmaz.
Vücudumuzda oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri (eritrositler) ile hastalıklara karşı savunmamızı elde eden ak kan hücreleri (lökositler) sayılmakta ve büyüklükleri incelenmektedir.
Bilindik benzer biçimde kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin proteinleri mevcuttur. Oksijeni taşıyan protein hemoglobindir. Hemoglobin miktarı düşerse oksijen taşınamaz.
Maalesef devletimizde kullanılan laboratuvar cihazları yurt dışından satın alındığı için tahlil neticeleri çoğu zaman yabancı terimlerle gösterilmektedir.
Kırmızı Kan Hücreleri
RBC (red blood cells): Oksijen taşıyan hücrelerin miktarını verir.
Düşükse anemi (kansızlık) ya da kan kaybı vardır. Yüksekliğe örnek: Yüksek rakımlı yerde oturmak, KOAH, böbrek hastalığı, polisitemi hastalığı
MCV (mean corpuscular volume): Oksijen taşıyan hücrelerin averaj büyüklüğüdür. MCV düşükse eritrositler daha ufaktır, yüksekse daha genişlemişlerdir. Mesela demir eksikliği anemisi'nde eritrositler küçülür bu nedenle mcv kıymeti az çıkar. B12 vitamini eksikliği anemisinde ise eritrositler büyümüştür, MCV yüksektir.
Hb (Hemoglobin): Kandaki toplam hemoglobin miktarını gösterir. Anemilerde hemoglobin düşer.
MCH: Eritrositlerdeki hemoglobin miktarını gösterir.
Hct (Hematokrit): Kandaki hemoglobin ve eritrosit miktarının bir ölçüsüdür. Anemi, lösemi, kan kaybı benzer biçimde durumlarda azalırken vücudun su kaybetmiş olduğu durumlarda (mesela ishal) ya da polisitemi'de artar.
PLT (Platelets): Trombositlerdir. Doğrusu pıhtılaşmayı elde eden hücereleri gösterir.
Ak kan hücreleri
WBC (White Blood Cells-Leukocytes): Vücudun müdafa ve bağışıklık hücrelerinin şu demek oluyor ki lökositlerin toplamını gösterir. Enfeksiyon hastalığı ya da lupus benzer biçimde kronik iltihabi hastalıklarda yükselir. Bununla birlikte lösemi'de yükselir.
Çok düşükse lökosit yapımını bozan disiplinli bir hastalık vardır. Mesela bir takım kanserlerde, kemik iliği hastalarında, AIDS'te lökosit miktarı (WBC) düşüktür.
* PNL: (Nötrofiller) Mesela bakteryel enfeksiyonlarda artar.
* Lymphocytes: (Lenfositler) Viral enfeksiyonlarda ve bir takım kronik hastalıklarda artar. AIDS'te düşer.
* Eosinophils: (Eozinofiller). Allerjide ve parazitik hastalıklarda yükselir.
ALBUMIN
Düzgüsel Değerler : 3.5-5.5 g/dL
Izah etme : Albümin karaciğerde sentezlenen bir protein türevidir. Sıhhatli erişkin karaciğerinde günde 12-14 gram kadar albümin sentezi yapılır. Sıhhatli kişilerde rutin olarak albümin bakılmasına gerek kalmamıştır. Sıhhatli bir kişide albümin düzeyinin birazcık yüksek ya da az çıkması da klinik bir ehemmiyet taşımaz. Kan albümin düzeyi ölçümü bilhassa ödemi olan, karaciğer hastalığı bulunan ya da beslenme bozukluğu fikredilen kişilerde ehemmiyet taşır.
Artığı Durumlar : Albümin düzeyinin yüksek ölçülmesi çoğu zaman vücuttan su kaybı bağlıdır. Mühim değildir.
Azaldığı Durumlar : Yaşlı insanlarda, karaciğer hastalığı olanlarda ve beslenme bozukluğu bulunan kişilerde albümin azalır. Bir takım hastalarda idrar ya da bağırsak yolu ile albümin kaybı gerçekleşmektedir. Sonuçta albüminin kan düzeylerinde azalma (hipoalbüminemi) kan onkotik basıncının düşmesine bu da dokular içinde sıvı birikimine niçin olarak bilhassa bacaklar ve sırtta ödeme niçin olur.
ALKALEN FOSFATAZ - ALP
Düzgüsel Değerler : 30-1 20 U/L
Izah etme : Vücutta neredeyse tüm dokularda bulunan ama ne iş yaptıkları tam anlaşılamamış bir enzimdir. Düzgüsel yetişkinde kanda ölçülen ALP ın yarısı karaciğer yarısı da kemik kökenlidir. ALP bilhassa safra akımının durması ya da yavaşlamasına bağlı olarak görülen karaciğer hastalıkları için iyi bir testtir.
Artığı Durumlar : Çocuk ve gençlerde süratli kemik büyümesi sebebiyle düzgüsel yetişkine nazaran ALP değerleri 2-4 kat daha çok olabilmektedir. Gene doğuma yakın gebelerde de plasenta tarafınca sentezlendiğinden ALP değerleri yüksektir. Safra yollarındaki tıkanma sonucu ALP değerleri yükselir. Bununla birlikte kemik hastalıklarında da (bilhassa Paget hastalığı) ALP değerleri yükselir. Bir çok ilaç da ALP düzeylerini yükseltebilir, bundan dolayı ALP yüksekliği büyük bölümü vakit bir hastalık emaresi olmayabilir.
AMILAZ
Düzgüsel Değerler : 60-180 U/L
Izah etme : Amilaz pankreas, tükürük bezleri ve bir takım tümörlerden (örn. akciğer) salınmaktadır. Kandaki amilazın çoğu zaman üçte birisi pankreas, üçte ikisi ise tükürük bezleri lıdır. Dolaşıma giren amilaz esas olarak böbrekler vesilesiyle vücuttan atılmaktadır.
Artığı Durumlar : Yüksek kan amilaz düzeyi pankreatitte meydana gelir. Bununla birlikte karın ağrısıyla ortaya çıkan bir takım acil hastalıklarda, şiddetli şeker komasında, kabakulakta, morfin enjeksiyonundan sonrasında da amilaz düzeyleri bir miktar yükselebilmektedir.
Azaldığı Durumlar : Amilaz değerinde düşüklüğün bir klinik önemi yoktur
ASIT FOSFATAZ
Düzgüsel Değerler : 0-5.5 U/L
Izah etme : Esas olarak prostat, karaciğer, kemik ve bir takım kan hücrelerinde mevcuttur. Ölçümü bilhassa prostat hastalıklarının tanı ve tedavisi için kullanılmaktadır. Bu maksatla prostatik asit fosfataz denilen fraksiyonu ölçülür. Normalde asit fosafataz kanda pek az oranda mevcuttur.
Artığı Durumlar : Bilhassa prostat kanserlerinde kan düzeyleri belirgin olarak yükselmektedir. Gene de rektal muayeneden sonrasında, idrar sondası takılmasıyla ve hatta kabızlık ile beraber de yükselebileceği unutulmamalıdır.
Azaldığı Durumlar : yok
BILIRUBIN
Düzgüsel Değerler :
Direkt : 0.1-0.3 mg/dL
Indirekt : 0.2-0.7 mg/dL
Izah etme : Kan dolaşımında bulunan kırmızı kan hücreleri ortalama 120 günlük bir süre sonunda ömürlerini tamamlar ve çoğunluğu dalakta olmak suretiyle parçalanırlar. Açığa çıkan bilirubin karaciğere götürülür. Karaciğer hususi bir işlemle bilirubini suda çözünebilen bir hale getirir ve safra kanalıyla bağırsağa atar. Karaciğerde bu işleme maruz kalmış bilirubine doğrudan, hemen hemen işlem görmemiş bilirubine ise indirek bilirubin denilir.
Artığı Durumlar : Bu sistemin herhangi bir noktasında meydana gelebilecek bir aksama kan bilirubin düzeyinin yükselmesine niçin olur. Bu aksamalar; kırmızı kan hücrelerinde çok fazla yıkım, karaciğer hastalıkları ve safra yolu tıkanıklıklarıdır. Sonuçta kan bilirubin seviyesi yükselecek ve koyu sarı ten rengiyle tipik sarılık ortaya çıkacaktır.
Azaldığı Durumlar : yok
FOSFOR
Düzgüsel Değerler : 3 - 4,5 mg/dL
Izah etme : Fosfor insan hücresinde asit-baz dengesi, kalsiyum metabolizması benzer biçimde çok mühim reaksiyonlarda rol oynayan bir maddedir. Vücuttaki fosforun %85 kadarı kemikte fosfat formunda depolanır. Kan düzeyi kan kalsiyum ve kan pH değişimlerinden etkilenmektedir. Kalsiyumda olduğu benzer biçimde bağırsaktan emilimi, idrarla atılımı ve hücre içine toplanması ya da hücreden bırakılması benzer biçimde düzenlemelerle kan düzeyi ayarlanmaktadır.Gene kalsiyum benzer biçimde parathormondan etkilenmektedir. Yiyeceklerden sonrasında düzeyi değiştiğinden 12 saatlik açtıktan sonrasında ölçümü yapılmalıdır.
Artığı Durumlar : Hipoparatiroidide fosfor artar.
Azaldığı Durumlar : Hiperparatiroidi durumunda değerleri azalır.
GLUKOZ (KAN SEKERI)
Düzgüsel Değerler : 75-115 mg/dL
Izah etme : Şeker hastalığı tanısı için 12-14 saat açlıktan sonrasında kan glukozu ölçülür. Yüksekse kontrol tekrarlanır. Gene yüksekse yemekten tam 2 saat sonrasında tekrardan ölçülür. Bu da yüksekse glukoz hoşgörü testi yapılmalıdır.
Artığı Durumlar : Kanda şeker yüksekliği ise şeker hastalığını gösterir.
Azaldığı Durumlar : Hipoglisemiyle seyreden hastalıklar
TİROİT HASTALIKLARININ TEŞHİSİ
* Kanda TSH ve tiroit hormonlarının (T3 ve T4) düzeylerinin ölçülmesi: Tiroidin emek harcaması hakkında mühim bilgiler verir. Ilk başlarda öykü ve muayenede çabalama bozukluğu belirlenememişse tek başına TSH'nın ölçülmesi kafi olabilir. Hassas bir netice elde edilebilmesi için TSH' ya sensitif ya da ultrasensitif yöntemle bakılması tercih edilir. üstünde önemle durulması ihtiyaç duyulan nokta: Bu tetkiklerin düzgüsel olması tiroidin çalışmasının düzgüsel bulunduğunu gösterir. Hastada guatr, tiroit kanseri benzer biçimde başka hastalıkların olmadığını belirlemez. Bu tür şeyler için başka tetkiklere gereksinim olabilir.
* Bağışıklık sistemini denetim eden testler: Bu tür şeyler antitiroglobulin antikor ( ATA ), anti TPO antikor ( AMA ) ve Anti TSH-R ( TRAb ) benzer biçimde adlar almaktadır. Graves hastalığı, Hashimoto hastalığı ve bir takım tip tiroiditlerin tanısında destek olurlar.
* Tiroglobulin tayini: Bu kontrol bilhassa tiroit kanseri sebebiyle ameliyat olmuş hastaların izlenmesinde mühim ip uçları vermektedir. Fakat bu testin tam olarak kıymet kazanabilmesi için bireyde gözle görülebilir tiroit dokusunun kalmamış olması gerekmektedir.
* Medüller kanserlerin tanı ve tedavisinde kanda tirokalsitonin: ismi verilen bir hormonun ölçülmesi yararlı bilgiler verir.
* Gene medüller kanser olan ailelerde başka bireylerin taranması için ret genindeki mutasyonları gösterecek genetik emekler yapılabilir.
HEMOGLOBIN VE HEMATOKRIT
Düzgüsel Değerler :
Hemoglobin: 14-18 g/dL (adam); 12-16 g/dL (hanım)
Hemotokrit: % 42-52 (adam); %36-46 (hanım)
Izah etme : Hemoglobin ve hematokrit çoğunlukla birlikte istenen ve kanın oksijen taşıma kapasitesini ölçmek için kullanılan testlerdir. Hemoglobin kırmızı kürelerde bulunan ve temel olarak oksijenin taşınmasından görevli maddedir. Hematokrit ise kırmızı kürelerin kan içindeki yüzdesini gösterir. Çoğu zaman hematokrit kıymeti hemoglobin değerinin üç katıdır. Hemoglobin ve hematokrit bebeklerde, hamile hanımlarda, bakım evlerinde yaşayan yaşlılarda, tane gören hanımlarda ne olursa olsun denetim edilmelidir. Bu testlerin en mühim yanı aneminin tespit edilebilmesini sağlamasıdır.
Artığı Durumlar : Polisitemilerde, doğuştan mevcud kalp hastalıklarında, çok fazla su kaybında yüksektir. Orak hücre anemisi benzer biçimde kırmızı küre biçim bozukluklarında hemotokrit hatalı olarak yüksek çıkar, bunlarda hemoglobin miktarına bakılmalıdır.
Azaldığı Durumlar : Anemilerde
TRANSAMINAZLAR
Düzgüsel Değerler :
Aspartat (AST, SGOT) : 0-35 U/L
Alanin (ALT, SGPT) : 0-35 U/L
Izah etme : Transaminazlar karaciğer hücrelerinde bulunan enzimlerdir. Karaciğer hasarında hücre dışına sızarlar.
Artığı Durumlar : Kan seviyelerinin yükselmesi, karaciğer hasarına bağlı olarak bu iki enzimin hücre dışına sızması anlamını taşımaktadır. Çoğu zaman bu enzimlerin kan seviyeleri karaciğer hasarının sertliğini yansıtır.ALT karaciğere daha özgül iken, AST kalp ve iskelet kası harabiyetinde de yükselmektedir. Bu yüzden AST bununla beraber myokard enfarktüsünün izlenmesinde de kullanılmaktadır. Karaciğerin hastalıklarında alkole bağlı karaciğer hasarı hariç ALT, AST den daha yüksektir.
Azaldığı Durumlar : ALT ve AST değerlerinin normalden az olması nadiren görülen bir durumdur. Eğer malum bir karaciğer hastalığı yoksa çoğu zaman ehemmiyet taşımaz.
URE
Düzgüsel Değerler : 5 - 25 mg/dL
Izah etme : Protein metabolizmasının bir ürünüdür ve böbrekler kanalıyla idrarla atılır. Çoğunlukla kan üre azotu (BUN) olarak ölçülür. Böbrek fonksiyonlarını değerlendirmede mühim bir ölçüttür. Fakat böbrek fonksiyonları haricinde vücuttaki azot yükü, günlük sıvı alımı ve idrar akım hızından da etkilendiğinden tek başına karar verdirici değildir.
Artığı Durumlar : Böbrek fonksiyon bozukluğu haricinde kalp yetmezliği, tuz ve su alımındaki dengesizlikler (kusma, ishal, sık idrara çıkma, terleme), bağırsaklarda kanama, stres, yanıklar, rejimle fazla protein alımı ve akut myokard enfarktüsü benzer biçimde nedenlerle de kan değerleri yükselebilmektedir.
Azaldığı Durumlar : Karaciğer yetmezliği, kaşeksi (çok fazla kilo kaybı), nefroz (bir böbrek hastalığı)
URIK ASIT
Düzgüsel Değerler :
Adam : 2.5-8.0 mg/dL
Hanım : 1.5-6.0 mg/dL
Izah etme : ürik asit, vücudun genetik yapı taşları olan DNA ve RNA nın yapısında bulunan purin adındaki maddelerin metabolizmasının son ürünüdür.
Artığı Durumlar : Rejimle fazla protein alımı, vücutta üretim artışı (malin hastalıklar, doku harabiyeti, açlık) ya da böbrek fonksiyon bozukluğu benzer biçimde bir nedenle vücuttan uzaklaştırılamaması durumlarında kanda ürik asit düzeyi yükselir. Yüksek düzeydeki ürik asidin kristaller halinde türlü dokularda biriktiği düşünülmektedir. Bu dokular bilhassa eklem sıvıları ve böbreklerdir. Eklem sıvılarında ürik asit kristallerinin birikimiyle oluşan ağrılı hastalığa GUT hastalığı denilir. Böbreklerde oluşan birikim ise böbrek yetmezliği ve idrar yollarında taş hastalığına neden olur.
Azaldığı Durumlar : Başka çözümleme neticeleri düzgüsel ise az genel anlamda mühim değildir.
Kalp hastalıkları kan tahlili sonucunda anlaşılır mı?
Kan tahlili sonuçlarına nazaran bir takım değerlerin yüksek çıkma sebebi ne olabilir?
AIDS hastalığı kan tahlili sonucunda anlaşılır mı?
YORUMLAR