Kemik Erimesi Osteoporoz, kemik hacminin giderek azalmasıdır. Kemiğin mineral içinde ne olduğu normaldir, yalnız birim hacimdeki min...
Kemik Erimesi
Osteoporoz, kemik hacminin giderek azalmasıdır. Kemiğin mineral içinde ne olduğu normaldir, yalnız birim hacimdeki mineral yoğunluğu azalmıştır. Osteoporoz, sağlam kemiklerin yavaş yavaş erimesine ve zayıflamasına yol açan bir hastalıktır. Zayıflayan kemikler daha kolay kırılır hale gelir. Vücuttaki tüm kemikler bu durumdan etkilenmekle birlikte kemik erimesi omurlarda, kalça ve bilek kemiklerinde daha belirgindir. Kemik kırıkları bilhassa yaşlılarda tehlikeli bir durumdur.Kemiklerin sertleşmesini elde eden aslolan mineral kalsiyumdur. Osteoporozdan etkilenenlerin %80''i hanımdır. Çünkü hanımefendilerin kemikleri daha incedir ve menopoz sonrası meydana gelen bağzı hormon değişimleri kemik erimesini hızlandırır. Osteoporoz erkeklerde daha nadirdir ve çoğu zaman 70 yaşından sonrasında görülür.
Genellikle vücutta bir kemik kırığı oluşmadan ilkin emare vermez.
Hanımlarda, menopozdan sonraki ilk 3-7 yıl içinde kemik yoğunluğundaki bu azalma daha şiddetlidir. Sebebi, kemiklerin kalsiyumu tutmasına destek olan östrojen hormonunun menopoz sonrası çok süratli şekilde azalmasıdır. Diğer yandan kemik yoğunluğunun yaşlanma sonucu bir miktar azalması naüreldir. Bir takım kişiler osteoporoz açısından daha yüksek risk altındadır. Bu kişiler içinde aşağıda bahsettiğim sayılabilir.
Kemik yoğunluğunun ölçülmesi: Absorpsiometri ya da kantitatif bilgisayarlı tomografi sistemleri,metotları kullanılır.
Kan ve idrar tahlili: Kalsiyum miktarı ölçülür, kalsiyum kaybı olup olmadığına bakılır. Çoğu zaman başka kemik minerallerinin seviyeleri normaldir.
Kemiklerin röntgen filmlerini çekmek: Standart röntgen filmi, kemik hacminin %20-30''u kaybedilmeden herhangi bir bulgu vermez. Bu nedenle osteoporozun erken teşhisinde yeri yoktur.
Günlük rejim protein ve kalsiyum bakımından varlıklı olmalıdır. Süt ve süt ürünleri, balık, yumurta bolca oranda tüketilmelidir.
Günde 1-2 gram dozunda kalsiyum tabletleri alınabilir.
Hastada emilim bozukluğu var ise kalsiyumla beraber D vitamini de verilmelidir.
Osteoporozdan korunmak ya da gelişimini azaltmak amacıyla menopoza girmiş hanımlarda hormon tedavisi önerilmektedir. Hormon tedavisinde, tek başına östrojen ya da östrojen-progesteron kombinasyonları uygulanmaktadır.
Osteoporoz, kemik hacminin giderek azalmasıdır. Kemiğin mineral içinde ne olduğu normaldir, yalnız birim hacimdeki mineral yoğunluğu azalmıştır. Osteoporoz, sağlam kemiklerin yavaş yavaş erimesine ve zayıflamasına yol açan bir hastalıktır. Zayıflayan kemikler daha kolay kırılır hale gelir. Vücuttaki tüm kemikler bu durumdan etkilenmekle birlikte kemik erimesi omurlarda, kalça ve bilek kemiklerinde daha belirgindir. Kemik kırıkları bilhassa yaşlılarda tehlikeli bir durumdur.Kemiklerin sertleşmesini elde eden aslolan mineral kalsiyumdur. Osteoporozdan etkilenenlerin %80''i hanımdır. Çünkü hanımefendilerin kemikleri daha incedir ve menopoz sonrası meydana gelen bağzı hormon değişimleri kemik erimesini hızlandırır. Osteoporoz erkeklerde daha nadirdir ve çoğu zaman 70 yaşından sonrasında görülür.
Genellikle vücutta bir kemik kırığı oluşmadan ilkin emare vermez.
- Sırt-bel ağrısı-sancısı
- Boyun giderek azalması ve vücudun daha öne doğru eğikleşmesi
- Omurlarda, kalça ve bilek kemiklerinde kırıklar oluşması
- Minik travmalarla ya da kendiliğinden oluşan kemik kırıkları
Hanımlarda, menopozdan sonraki ilk 3-7 yıl içinde kemik yoğunluğundaki bu azalma daha şiddetlidir. Sebebi, kemiklerin kalsiyumu tutmasına destek olan östrojen hormonunun menopoz sonrası çok süratli şekilde azalmasıdır. Diğer yandan kemik yoğunluğunun yaşlanma sonucu bir miktar azalması naüreldir. Bir takım kişiler osteoporoz açısından daha yüksek risk altındadır. Bu kişiler içinde aşağıda bahsettiğim sayılabilir.
- İnce kemikli ya da sigara ve içki içen ya da hareketten uzak bir yaşam seçimi devam eden hanımlar
- Ailesinde osteoporoz hikayesi olan ya da bilhassa 40 yaşından ilkin yumurtalıklarını aldırmış hanımlar
- Menopoza girmiş hanımlar
- Kronik böbrek hastalığı ya da daha öncesinden geçirilmiş mide-barsak ameliyatı benzer biçimde kalsiyum emilimini bozan hastalıkları olanlar
- Hastalığa bağlı uzun devam eden hareketsizlik geçiren kişiler
- D vitamini yapımında bozukluk olan kişiler
- Cushing hastalığı, tiroid hastalığı olanlar ya da uzun süre kortizon, heparin tedavisi alan kişiler
- Kemiklerinde gelişme bozukluğu olan hastalar
- Beslenme bozukluğu olan kişiler
Kemik yoğunluğunun ölçülmesi: Absorpsiometri ya da kantitatif bilgisayarlı tomografi sistemleri,metotları kullanılır.
Kan ve idrar tahlili: Kalsiyum miktarı ölçülür, kalsiyum kaybı olup olmadığına bakılır. Çoğu zaman başka kemik minerallerinin seviyeleri normaldir.
Kemiklerin röntgen filmlerini çekmek: Standart röntgen filmi, kemik hacminin %20-30''u kaybedilmeden herhangi bir bulgu vermez. Bu nedenle osteoporozun erken teşhisinde yeri yoktur.
Günlük rejim protein ve kalsiyum bakımından varlıklı olmalıdır. Süt ve süt ürünleri, balık, yumurta bolca oranda tüketilmelidir.
Günde 1-2 gram dozunda kalsiyum tabletleri alınabilir.
Hastada emilim bozukluğu var ise kalsiyumla beraber D vitamini de verilmelidir.
Osteoporozdan korunmak ya da gelişimini azaltmak amacıyla menopoza girmiş hanımlarda hormon tedavisi önerilmektedir. Hormon tedavisinde, tek başına östrojen ya da östrojen-progesteron kombinasyonları uygulanmaktadır.
Buzulların erimesi dünyayı iyi mi etkisinde bırakır?
Kemik erimesi sebebiyle eriyen kemik yeniden yerine getirilebilir mi?
Kemik erimesi nedir, iyi mi tedavi edilir?
Uygun beslenme ve egzersiz yaparak, sigara ve alkolden uzak durarak kemiklerinizi güçlendirebilirsiniz.
Hacettepe üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. Tümay Sözen, kemiklerin kütle kaybetmesine neden olan vücuttaki “sessiz hırsız†olarak tanımlanan osteoporozun, bütün ülkelerce yaşlı nüfusunun artmasıyla geriye kalan daha çok gündeme geldiğini söylemiş oldu.
Osteoporozun bugüne dek menopozla eşdeğer benzer biçimde algılandığını ve hep hanım hastalığı olarak bilindiğini belirten Prof. Dr. Sözen, “Oysa hiçbir vakit menopoz eşittir osteoporoz değildir. Osteporozun menopoz haricinde pek çok tesiri vardır†diye konuştu.
OSTEOPOROZ HER YAŞTA OLABİLİR
Yaşam süresinin uzamasıyla beraber son yıllarda yaşlı erkeklerde görülen kırık vakalarının araştırıldığını ve sonunda kırıkların osteoporoz sebebiyle ortaya çıktığının anlaşıldığını belirten Prof. Dr. Sözen, yaşlanmanın her iki cinsi de etkilediğini, bu yüzden osteoporozun yaşlılarda eşit oranda görüldüğünü altını çizdi.
Prof. Dr. Sözen, son yıllarda gençlerde görülen kırık vakalarının da araştırıldığını ve sırt ağrısı-sancısı şikayetiyle gelen genç erkeklerde de osteoporoza rastlandığını beyan etti.
Osteoporozun her yaşta görülebileceğini vurgulayan Prof. Dr. Sözen, “Örneğin, erişkinlik çağına gelmiş ya da 30-40'lı yaşlardaki erkeklerde de genetik ya da hormonal faktörlerden dolayı hastalığa rastlanıyor†dedi. Romatizma, böbrek yetmezliği, astım benzer biçimde hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların kortizon içerdiğini, bunların uzun kullanımı sonucunda da osteoporozun ortaya çıktığını söyleyen Prof. Dr. Sözen, Türkiye'de görülen osteoporoz vakalarının yüzde 60'ının bu yüzden oluştuğunu bildirdi.
BESLENMEYE DİKKAT
Prof. Dr. Sözen, doğumla beraber başlamış olan kemik oluşumunun, 20'li yaşlara kadar arttığını, 30'lu yaşlara kadar da durağan kaldığını, sonraki yaşlarda bilhassa hanımlarda kemiğin mineral içinde ne olduğunun azalması sebebiyle dayanıklılığının azaldığını söyledi.
Bu yüzden daha kemik oluşurken, bebeklik ve erişkinlik dönemlerinde kalsiyum alımının önemine işaret eden Prof. Dr. Sözen, bebeklik çağından itibaren kalsiyumca varlıklı besinler tüketmeyenlerin kemiklerinde kırıklara daha çok rastlandığını kaydetti. Prof. Dr. Sözen, “Gençliğinizde ne kadar kalsiyum depolarsanız, yaşlılıkta o denli rahat edersiniz†diye konuştu.
GAZLI İÇECEKLER KEMİKLERE ZARARLI
Uygun beslenme ve egzersiz yaparak, sigara ve alkolden uzak durarak kemiklerin güçlendirilebileceğini söyleyen Prof. Dr. Sözen, “Aileler çocuklarına, otur ders çalış diyor. Evlatların oyun oynaması onlar için egzersizdir. Geçin çocuklarınız yeterince oyun oynasın, hareket etsin†dedi.
Son yıllarda fast food seçimi beslenmenin yaygınlaşması sebebiyle bilhassa çocuklar içinde gazozlu içeceklerin tüketiminin de arttığını söyleyen Prof. Dr. Sözen, “Gazlı içecekler kemikler için çok zararı dokunan. Aslına bakarsanız Türkiye'de süt tüketme alışkanlığı yoktu, üstüne bir de gazlı içecekler benzer biçimde zararı dokunan bir etken geldiği için kemiklerin oluşumunda dahi problem yaşanıyor. Süt ve süt ürünlerinin tüketimi yaygınlaştırılmalı†diye konuştu.
Hacettepe üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. Tümay Sözen, kemiklerin kütle kaybetmesine neden olan vücuttaki “sessiz hırsız†olarak tanımlanan osteoporozun, bütün ülkelerce yaşlı nüfusunun artmasıyla geriye kalan daha çok gündeme geldiğini söylemiş oldu.
Osteoporozun bugüne dek menopozla eşdeğer benzer biçimde algılandığını ve hep hanım hastalığı olarak bilindiğini belirten Prof. Dr. Sözen, “Oysa hiçbir vakit menopoz eşittir osteoporoz değildir. Osteporozun menopoz haricinde pek çok tesiri vardır†diye konuştu.
OSTEOPOROZ HER YAŞTA OLABİLİR
Yaşam süresinin uzamasıyla beraber son yıllarda yaşlı erkeklerde görülen kırık vakalarının araştırıldığını ve sonunda kırıkların osteoporoz sebebiyle ortaya çıktığının anlaşıldığını belirten Prof. Dr. Sözen, yaşlanmanın her iki cinsi de etkilediğini, bu yüzden osteoporozun yaşlılarda eşit oranda görüldüğünü altını çizdi.
Prof. Dr. Sözen, son yıllarda gençlerde görülen kırık vakalarının da araştırıldığını ve sırt ağrısı-sancısı şikayetiyle gelen genç erkeklerde de osteoporoza rastlandığını beyan etti.
Osteoporozun her yaşta görülebileceğini vurgulayan Prof. Dr. Sözen, “Örneğin, erişkinlik çağına gelmiş ya da 30-40'lı yaşlardaki erkeklerde de genetik ya da hormonal faktörlerden dolayı hastalığa rastlanıyor†dedi. Romatizma, böbrek yetmezliği, astım benzer biçimde hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların kortizon içerdiğini, bunların uzun kullanımı sonucunda da osteoporozun ortaya çıktığını söyleyen Prof. Dr. Sözen, Türkiye'de görülen osteoporoz vakalarının yüzde 60'ının bu yüzden oluştuğunu bildirdi.
BESLENMEYE DİKKAT
Prof. Dr. Sözen, doğumla beraber başlamış olan kemik oluşumunun, 20'li yaşlara kadar arttığını, 30'lu yaşlara kadar da durağan kaldığını, sonraki yaşlarda bilhassa hanımlarda kemiğin mineral içinde ne olduğunun azalması sebebiyle dayanıklılığının azaldığını söyledi.
Bu yüzden daha kemik oluşurken, bebeklik ve erişkinlik dönemlerinde kalsiyum alımının önemine işaret eden Prof. Dr. Sözen, bebeklik çağından itibaren kalsiyumca varlıklı besinler tüketmeyenlerin kemiklerinde kırıklara daha çok rastlandığını kaydetti. Prof. Dr. Sözen, “Gençliğinizde ne kadar kalsiyum depolarsanız, yaşlılıkta o denli rahat edersiniz†diye konuştu.
GAZLI İÇECEKLER KEMİKLERE ZARARLI
Uygun beslenme ve egzersiz yaparak, sigara ve alkolden uzak durarak kemiklerin güçlendirilebileceğini söyleyen Prof. Dr. Sözen, “Aileler çocuklarına, otur ders çalış diyor. Evlatların oyun oynaması onlar için egzersizdir. Geçin çocuklarınız yeterince oyun oynasın, hareket etsin†dedi.
Son yıllarda fast food seçimi beslenmenin yaygınlaşması sebebiyle bilhassa çocuklar içinde gazozlu içeceklerin tüketiminin de arttığını söyleyen Prof. Dr. Sözen, “Gazlı içecekler kemikler için çok zararı dokunan. Aslına bakarsanız Türkiye'de süt tüketme alışkanlığı yoktu, üstüne bir de gazlı içecekler benzer biçimde zararı dokunan bir etken geldiği için kemiklerin oluşumunda dahi problem yaşanıyor. Süt ve süt ürünlerinin tüketimi yaygınlaştırılmalı†diye konuştu.
Osteoporoz doğrusu kemik erimesi kemik doku yogunluğunun azalması sebebiyle dayanıklığının azalması, doğrusu kalitesinin düşmesidir. Kemik erimesinin sertliği arttıkça kemik kırılganlığı da çoğalmaktadır. Osteoporoz kararlı ve kurnaz bir hastalıktır. Bundan dolayı kemik erimesi, zamanında yakalanıp önlenmezse sakatlıklara ve ölüme niçin olur. Bütün ülkelerce kalp-damar hastalıkları ve kanserden sonrasında malum 3. ölüm sebebinin osteoporoz olduğu bildirilmiştir.
Menopozda olan hanımlar yaşamlarının geri kalan kısımlarında osteoporoza bağlı %50'lik bir kemik kırığı riski ile karşı karşıyadırlar. Osteoporoz 3 hanıma karşılık 1 erkekte görür ve yaşlılıkta daha çok rastlanan bu hastalık tek başına yaşlılık hastalığı değildir.
Menopozda olan hanımlar yaşamlarının geri kalan kısımlarında osteoporoza bağlı %50'lik bir kemik kırığı riski ile karşı karşıyadırlar. Osteoporoz 3 hanıma karşılık 1 erkekte görür ve yaşlılıkta daha çok rastlanan bu hastalık tek başına yaşlılık hastalığı değildir.
Kemikler de kalp, beynimiz benzer biçimde diri ve devamlı yapılanan bir sistemdir. 30 yaşına kadar kemik yapısı ilerler ve 30 yaşlarında zirve noktasına ulaşılır. 30 yaşlarında kafi kemik kütlesine ulaşılmaması halinde hastalık ortaya çıkmaya başlar. Bundan dolayı, kemiklerin korunmasında ve kuvvetli olmasında birinci adım beslenmedir. 45 yaşından sonraysa kemik yitik hızı, artmaya başlar. 30-35 yaşına kadar kemik yoğunluğunu en üst seviyeye taşıyabilirsek, ileride yaşanacak yıkımın tahribatını da en üye indirebilir ve osteoporozun önüne geçebiliriz.
Kemikler vücudu dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı korurlar, bir ekip mineralleri içlerinde bulundururlar,kan dokuları ve kemik iliğini içlerinde bulundururlar, vücutta hareketin sağlanması için eklemleri oluştururlar. Kemik kalsiyum, magnezyum, fosfor ve minerallerin ortaya çıkardığı kristallerden meydana gelir. Kemiklerin yapısında kemik oluşturan ve bu konuyu yıkan hücreler vardır. Doğumdan nerede ise 25 yaşına kadar kemik yapıcı hücreler etkinlik gösterirken 45 yaşına kadar da aralarında bir eşitlik görülür. Bu yaştan itibaren de yıkıcı hücreler etkinlik göstermeye başlar. Bu yüzden kemikte bulunan mineraller azalır ve bu azalmayla da kemiklerde kırılmalar ortaya çıkartır. Kemiklerde bulunan minerallerin mühim oranda azalmasıyla osteoporoz meydana çıkar.
Osteoporozun Türleri
Birinci tür osteoporoz:
Hanımlarda kemik yıkan hücreleri engellemiş olan bir etkende yumurtalıklar tarafınca ortaya çıkarılan östrojendir. Fakat hanımefendilerin 45 yaşından itibaren yumurtalıklarında ki üretimler aksamaya başlar ve en sonunda tamamiyle durur. Bu şekilde hanım sayı göremez ve menopozo girer. Böylelikle östrojen de fazlasıyla azalma görülür ve kemiklerdeki yıkım süreci hızlanır.
İkinci tür osteoporoz:
Kemiklerdeki yıkım ilerleyen yaşlarda fazlalaşır. 70 yaşından sonrasında yıkım oldukça çoğaldığından sıhhatli bir insan benzer biçimde hareket edememeye başlanır. Bu rahatsızlığı yaşayan insanoğlunun oturmuş olduğu kanepeden yere düştüğünde dahi kemiklerinde kırılma görülebilir.
üçünçü tür osteoporoz:
Bu tip osteoporoz yıkıcı hücrelerden dolayı oluşmaz. Daha çok kortizon alan kişilerde belirlenir. Kortizonu, astım, romatizmal rahatsızlıklar ya da başka nedenlerden dolayı alanların ilacı devamlı kullanmaları halinde ortaya çıkar.
Osteoporozun Oluşumundaki Nedenler
Osteoporoz ilk başladığı dönemler de kendini göstermez. Bilhassa menopozun arkasından ortaya çıkan osteoporoz da emareler ortaya çıkmaz. Menopozdan bir kaç yıl sonrasında kemiklerin nerede ise yarısı yıkıma uğrayabilir. Osteoporoz vücutta etkinliğini göstermeye başlamışsa hastanın uzunluğunda kısalma, belinde ağrıların olması, sırtın kamburlaşması ve el bileklerinde duyarlılık olarak gözlenebilir. Osteoporozun ikinci türünde ise, ilerleyen yaşlarda vücut ağrıları-sancıları olarak da kendini izah edebilir. Omur kemiklerinde ve mühim durumlarda kalça kemiğinde kırılma olabilir. Uzmanlara bakılırsa kemik kırılmaları kararlı boyutlarda ölüme dahi yol açabilir. Kalçasında oluşan hasardan dolayı ameliyat olan kişilerden % 25'inin 1 sene içinde yaşamını kaybetmiş olduğu görülmüştür. Diğeri %25'inin ise yatalak olduğu belirlenmiştir. Bu nedenlerle hastalık vücutta etkin hale gelmeden belirlenmesi gereklidir.
Meydana getirilen araştırmalara bakılırsa osteoporozla bir takım insanlarda daha çok karşılaşılıyor. Bu araştırmalar sonucunda hanımefendilerin bu hastalığa daha çok yakalandıkları görülmekte ve bilhassa kırılgan bir vücuda haiz olan, sarı saçlı ya da kumral, çok doğum icra eden, vücut hareketi tek düze olan ve de olması gerekenden kısa süre önce menopoza giren hanımlarda bu hastalığa sıkça rastlanmaktadır. Bununla birlikte kalsiyum içeren gıdalar tüketmeyen, sigara ve alkol kullanan, kortizon kullanan, böbrek fonksiyon bozukluğu olan ve ailesinde osteoporoz olan insanlarda da daha sık görülmektedir.
Osteoporozun Teşhisi
Osteoporozun üstüne bir sürü araştırma yapılmaktadır. Araştırmaların bir kısmında osteoporozu vücutta etkinliğini göstermeden ilkin ortaya çıkaracak bir ekip aletler meydana getirilmiştir. Oluşturulan bu aletlerin bazısı X ışınlarıyla işlev görürken, bazısıda en sık kullanılan DEXA tedavisidir. Bu yöntemin hastalara karşı bir olumsuzluk gösterdiği belirlenmemiştir. Hastayı bir masaya yatırarak üstünde hareket halinde olan bir kamera gezdirilir. Bir süre sonra bu işlem esnasında ortaya çıkan bulgular sistem bilgisayarına geçirilir. Taramanın süresi iyi mi bir metodun yapılacağına ve iyi mi bir aletin kullanılacağına bakılırsa farklılık gösterir. Alınan bulgularda bu sürenin her koşulda 30-40 dakika kadar sürdüğü belirlenmiştir.
Osteoporozun vücutta kararlı boyutta etkinliğini göstermesi herhangi bir röntgen filmimizde de görülebilir. Böyle görünen osteoporozda kemik kütlelerinin minimum %30'unun yok olması gerekir. Tüm bunlara karşın hastalığı belirten en iyi yöntemin doktorların klinik belirlemeleri olduğu görülmüştür.
Pek çok insanoğlunun osteoporozu yaşama riski bulunduğunu düşünürsek, bunun önüne geçmenin en iyi yöntemi sık sık tabip kontrolünden geçmektir. Vücutta tesirini göstermeye başlamadan ilkin osteoporozu teşhis etmek sağlığınız açısından oldukça yarar elde edecektir.
Osteoporozdan korunmak için aşağıdakileri gözönünde bulundurun.
1. Osteoporoz nedir?
Halk içinde “Kemik erimesi†diye tabir edilen bu hastalığın gerçek ve doğru adı ‘Osteoporoz'dur. İskelet yapısının zayıfladığı, bozulmuş olduğu ilerleyici (Progressif) bir durumdur. Kemik hacmi azalır ve kemik yapısı bozulur. Bu nedenle kemiklerin kırılması kolaylaşır ve basit günlük hareketler esnasında kırılabilir bir hal alır. Hastalık ağrı-sancı yapmadan senelerce kurnazca ilerleyebilir, bu sırada kemik yapısındaki bozulma devam eder ve bigün ansızın hasta kendi durumundan bir kırık sahibi olduktan sonrasında haberdar olabilir. Bu yüzden kırık oluşumu beklenmeden tanınıp tedbir alınması ve/ya da tedavi edilmesi lüzumlu bir durumdur. Hem hanımefendileri, hem erkekleri ilgilendiren mühim bir sıhhat sorunudur. Osteoporoza bağlı kalça kırıkları -cerrahi müdahale ve hospitalizasyon gerektirir- ve omurga kırıkları meydana gelir -boy kısalır, duruş (postür) bozulur. Uzun soluklu ya da kalıcı sakatlığa, az olmayan oranda yaşamın yitimine neden olabilen, hareketleri kısıtlayan, ruhsal boyutları olan, yaşam kitlesini negatif etkileyen, maliyeti yüksek bir durumdur.
Tarif: Osteoporoz, az kemik hacmi ve kemik dokusunun miktoyapısının bozulması sonucu kemik kırılganlığının ve kırık olasılığının artması ile karakterize sistemik bir iskelet hastalığıdır.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), DEXA (DEXA: Dual Enerji X-Ray Absorbsiyometre, ostreopoz tanısı koymakta kullanılan bir yöntem) kullanılarak elde edilmiş değerlere ve kırık olup olmamasına bakılırsa osteoporozu tanımlamaktadır. Postmenopozal hanımlarda; kemik mineral yoğunluğu genç-sağlıklı populasyon averajının:
-1 SD (Standart Sapma)ya kadar olanları “normalâ€
-1 ila 2,5 SD Arasındakiler “Osteopenikâ€
-2,5 SD altında olup kırık geçirenler ise “Yerleşmiş osteoporozlu†olarak yorumlanabilir.
Bununla birlikte kırık riskinin kolay ve güvenilir olarak belirlenmesi için T-Skor ve Z-Skor benzer biçimde istatistiksel kavramlar da gözönüne alınmalıdır.
T-Skor: Kemik hacminin genç erişkin referans populasyonunun averaj zirve kemik hacmi ile kıyaslanmasının standar sapma olarak tanımlanmasıdır (Daha yaygın kullanılır).
Z-Skor: Hastanın kemik hacminin yaş ve cinse bakılırsa referans kıymet ile kıyaslanarak standart sapma olarak tanımlanmasıdır.
2. Osteoporoz kaç şekilde ortaya çıkar?
Kemik dokusu; kalıtım, rejim, cinsiyet hormonları, fizyolojik aktivite, yaşam seçimi, alışkanlıklar, bir takım ilaçların kullanımı benzer biçimde türlü faktörlerden etkilenir.
Menopozla beraber overler (yumurtalıklar) giderek daha az östrojen ürettikleri için kemik yoğunluğunu koruyup, sürdürmede mühim görevi olan östrojenin eksikliği hanımlarda bilhassa trabeküler kemikte kayba niçin olur ki buna Tip I Osteoporoz denir.
Tip I Osteoporoza bağlı kırıklar en fazla vertebralarda ve distal radiusda (radius alt ucu) görülür.
70 yaşından sonrasında ortaya çıkan trabeküler ve kortikal kemikte eşit şekilde yitik icra eden osteoporozun sebebi ise yaşlanma ve buna bağlı faktörler olup (D vitamini yetmezliği, güneşten yeterince yararlanamama ve buna bağlı kırıklar daha çok proksimal femurda (femur üst ucu) oluşur. Bu tipe Tip II osteoporoz ya da senil osteoporoz ismi verilir. Tip I ve tip II'nin dahil olduğu grup primer osteoporoz olup bunun dışındaki nedenlerle oluşan osteoporoza ise sekonder osteoporoz denir. Sekonder osteoporozda altta yatan başka bir sebep osteoporoza yol açmaktadır. Bir takım endokrin bozukluklar, hareketsizlik, bir takım ilaçlar, romatoid artrit benzer biçimde sebepler sekonder osteoporoza yol açabilirler.
3. Düzgüsel kemik döngüsü nasıldır?
Osteoporozu idrak etmek için kemiğin yapısının ve fizyolojisinin özelleşmiş hücrelerinin aktivitesi çevresinde gözden geçirilmesi yararlıdır.
Kemik yaşayan, diri, büyüyen bir dokudur. Kendi içinde yapılanma gösteren, zedelenme halinde kendi kendini onarabilen metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği dinamik bir ortamdır. Yaşam boyu tekrardan yapılanma diye tanımlanan dinamizm içindedir, yapım-yıkım, şekillenme olaylarının gerçekleştiği metabolik olarak etken bir dokudur. Erişkin iskeletinin en mühim yapıtaşını oluşturur. Kemik dokusu, hücreler ve extracellüler matrixden oluşur. Kemik matrixinin çoğunluğu kollajen liflerden oluşur. Mineralizasyon için uygun ortamı hazırlar ve kalsifikasyon kabiliyeti vardır.
Matrixte 3 tip hücre yer alır:
Osteositler; matrixin laküna ismi verilen kavitelerinde (boşluklarında) yerleşmişlerdir, bu tür şeyler aslolan kemik hücreleridir.
Osteoblastlar; matriksin organik kısmını sentesleyen hücrelerdir.
Osteoklastlar, kemik dokusunun rezorbsiyonunu ve tekrardan şekillenmesini elde eden hücrelerdir. Osteoklastlar çok çekirdekli dev hücrelerdir.
Kemik matrixi fizyolojik olarak hidroksiapatit denen karbonat içeren bazik fosfat kristalleri ile minaralize olur.
Kemik dokusunun mineral kısmı başlıca kalsiyumdan ve daha az magnezyum, flor ve klor benzer biçimde başka minerallerden oluşmuştur. Kalsiyum kemiğe dayanıklılık verir. Kalsiyumun tek membaı gıdalardır. Bağırsaklardan vitamin D etkisiyle emilir. Dolaşımdaki iyonize kalsiyumun düzenleyicisi parathormondur.
Osteoporozun Türleri
Birinci tür osteoporoz:
Hanımlarda kemik yıkan hücreleri engellemiş olan bir etkende yumurtalıklar tarafınca ortaya çıkarılan östrojendir. Fakat hanımefendilerin 45 yaşından itibaren yumurtalıklarında ki üretimler aksamaya başlar ve en sonunda tamamiyle durur. Bu şekilde hanım sayı göremez ve menopozo girer. Böylelikle östrojen de fazlasıyla azalma görülür ve kemiklerdeki yıkım süreci hızlanır.
İkinci tür osteoporoz:
Kemiklerdeki yıkım ilerleyen yaşlarda fazlalaşır. 70 yaşından sonrasında yıkım oldukça çoğaldığından sıhhatli bir insan benzer biçimde hareket edememeye başlanır. Bu rahatsızlığı yaşayan insanoğlunun oturmuş olduğu kanepeden yere düştüğünde dahi kemiklerinde kırılma görülebilir.
üçünçü tür osteoporoz:
Bu tip osteoporoz yıkıcı hücrelerden dolayı oluşmaz. Daha çok kortizon alan kişilerde belirlenir. Kortizonu, astım, romatizmal rahatsızlıklar ya da başka nedenlerden dolayı alanların ilacı devamlı kullanmaları halinde ortaya çıkar.
Osteoporozun Oluşumundaki Nedenler
Osteoporoz ilk başladığı dönemler de kendini göstermez. Bilhassa menopozun arkasından ortaya çıkan osteoporoz da emareler ortaya çıkmaz. Menopozdan bir kaç yıl sonrasında kemiklerin nerede ise yarısı yıkıma uğrayabilir. Osteoporoz vücutta etkinliğini göstermeye başlamışsa hastanın uzunluğunda kısalma, belinde ağrıların olması, sırtın kamburlaşması ve el bileklerinde duyarlılık olarak gözlenebilir. Osteoporozun ikinci türünde ise, ilerleyen yaşlarda vücut ağrıları-sancıları olarak da kendini izah edebilir. Omur kemiklerinde ve mühim durumlarda kalça kemiğinde kırılma olabilir. Uzmanlara bakılırsa kemik kırılmaları kararlı boyutlarda ölüme dahi yol açabilir. Kalçasında oluşan hasardan dolayı ameliyat olan kişilerden % 25'inin 1 sene içinde yaşamını kaybetmiş olduğu görülmüştür. Diğeri %25'inin ise yatalak olduğu belirlenmiştir. Bu nedenlerle hastalık vücutta etkin hale gelmeden belirlenmesi gereklidir.
Meydana getirilen araştırmalara bakılırsa osteoporozla bir takım insanlarda daha çok karşılaşılıyor. Bu araştırmalar sonucunda hanımefendilerin bu hastalığa daha çok yakalandıkları görülmekte ve bilhassa kırılgan bir vücuda haiz olan, sarı saçlı ya da kumral, çok doğum icra eden, vücut hareketi tek düze olan ve de olması gerekenden kısa süre önce menopoza giren hanımlarda bu hastalığa sıkça rastlanmaktadır. Bununla birlikte kalsiyum içeren gıdalar tüketmeyen, sigara ve alkol kullanan, kortizon kullanan, böbrek fonksiyon bozukluğu olan ve ailesinde osteoporoz olan insanlarda da daha sık görülmektedir.
Osteoporozun Teşhisi
Osteoporozun üstüne bir sürü araştırma yapılmaktadır. Araştırmaların bir kısmında osteoporozu vücutta etkinliğini göstermeden ilkin ortaya çıkaracak bir ekip aletler meydana getirilmiştir. Oluşturulan bu aletlerin bazısı X ışınlarıyla işlev görürken, bazısıda en sık kullanılan DEXA tedavisidir. Bu yöntemin hastalara karşı bir olumsuzluk gösterdiği belirlenmemiştir. Hastayı bir masaya yatırarak üstünde hareket halinde olan bir kamera gezdirilir. Bir süre sonra bu işlem esnasında ortaya çıkan bulgular sistem bilgisayarına geçirilir. Taramanın süresi iyi mi bir metodun yapılacağına ve iyi mi bir aletin kullanılacağına bakılırsa farklılık gösterir. Alınan bulgularda bu sürenin her koşulda 30-40 dakika kadar sürdüğü belirlenmiştir.
Osteoporozun vücutta kararlı boyutta etkinliğini göstermesi herhangi bir röntgen filmimizde de görülebilir. Böyle görünen osteoporozda kemik kütlelerinin minimum %30'unun yok olması gerekir. Tüm bunlara karşın hastalığı belirten en iyi yöntemin doktorların klinik belirlemeleri olduğu görülmüştür.
Pek çok insanoğlunun osteoporozu yaşama riski bulunduğunu düşünürsek, bunun önüne geçmenin en iyi yöntemi sık sık tabip kontrolünden geçmektir. Vücutta tesirini göstermeye başlamadan ilkin osteoporozu teşhis etmek sağlığınız açısından oldukça yarar elde edecektir.
Osteoporozdan korunmak için aşağıdakileri gözönünde bulundurun.
- Yağsız olması koşuluyla bolca oranda süt ve süt ürünleri tüketilmelidir.
- Bolca oranda C vitamini ve magnezyum alınmalıdır.
- Proteini fazla olan gıdalardan uzak durmak gerekir.
- Tuz tüketimi az olmalıdır.
- Beslenmede bilhassa sebzeler tercih edilmelidir.
- Kafein içeren içecekler ve alkol alınmamalıdır.
- Hekim tavsiyesi altında bağzı hareketler uygulanmalıdır.
- Yerden bir şey almanız gerektiğinde beli bükmeden dizleri bükerek alınmaldır.
- Elinizde ağır bir şey taşımaktan kaçının.
- Birdenbire hareketler yapmayın.
- Ayakkabılarınızın rahat olmasına itina gösterin.
- Ayağınıza bir şey giyerken eğilmeyin, oturarak giyinin.
- Zemini buzlu ya da ıslak olan yerlerde dolaşmayın.
- Evinize her tarafın rahatça görüldüğü bir aydınlatma yapın.
- Banyonuzun olduğu kısımı devamlı aydınlık tutun.
- Devamlı kullandığınız eşyaları yanınızda bulundurun.
- Telefonunuzu rahatça ulaşabileceğiniz bölgelere koyun.
- Banyonuzun ıslak olmamasına herzaman itina gösterin ve herhangi bir durumda tutunmanız için kollar yaptırın.
- Oturduğunuz bölümlerin yanlardan destekli olmasına dikkat edin.
1. Osteoporoz nedir?
Halk içinde “Kemik erimesi†diye tabir edilen bu hastalığın gerçek ve doğru adı ‘Osteoporoz'dur. İskelet yapısının zayıfladığı, bozulmuş olduğu ilerleyici (Progressif) bir durumdur. Kemik hacmi azalır ve kemik yapısı bozulur. Bu nedenle kemiklerin kırılması kolaylaşır ve basit günlük hareketler esnasında kırılabilir bir hal alır. Hastalık ağrı-sancı yapmadan senelerce kurnazca ilerleyebilir, bu sırada kemik yapısındaki bozulma devam eder ve bigün ansızın hasta kendi durumundan bir kırık sahibi olduktan sonrasında haberdar olabilir. Bu yüzden kırık oluşumu beklenmeden tanınıp tedbir alınması ve/ya da tedavi edilmesi lüzumlu bir durumdur. Hem hanımefendileri, hem erkekleri ilgilendiren mühim bir sıhhat sorunudur. Osteoporoza bağlı kalça kırıkları -cerrahi müdahale ve hospitalizasyon gerektirir- ve omurga kırıkları meydana gelir -boy kısalır, duruş (postür) bozulur. Uzun soluklu ya da kalıcı sakatlığa, az olmayan oranda yaşamın yitimine neden olabilen, hareketleri kısıtlayan, ruhsal boyutları olan, yaşam kitlesini negatif etkileyen, maliyeti yüksek bir durumdur.
Tarif: Osteoporoz, az kemik hacmi ve kemik dokusunun miktoyapısının bozulması sonucu kemik kırılganlığının ve kırık olasılığının artması ile karakterize sistemik bir iskelet hastalığıdır.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), DEXA (DEXA: Dual Enerji X-Ray Absorbsiyometre, ostreopoz tanısı koymakta kullanılan bir yöntem) kullanılarak elde edilmiş değerlere ve kırık olup olmamasına bakılırsa osteoporozu tanımlamaktadır. Postmenopozal hanımlarda; kemik mineral yoğunluğu genç-sağlıklı populasyon averajının:
-1 SD (Standart Sapma)ya kadar olanları “normalâ€
-1 ila 2,5 SD Arasındakiler “Osteopenikâ€
-2,5 SD altında olup kırık geçirenler ise “Yerleşmiş osteoporozlu†olarak yorumlanabilir.
Bununla birlikte kırık riskinin kolay ve güvenilir olarak belirlenmesi için T-Skor ve Z-Skor benzer biçimde istatistiksel kavramlar da gözönüne alınmalıdır.
T-Skor: Kemik hacminin genç erişkin referans populasyonunun averaj zirve kemik hacmi ile kıyaslanmasının standar sapma olarak tanımlanmasıdır (Daha yaygın kullanılır).
Z-Skor: Hastanın kemik hacminin yaş ve cinse bakılırsa referans kıymet ile kıyaslanarak standart sapma olarak tanımlanmasıdır.
2. Osteoporoz kaç şekilde ortaya çıkar?
Kemik dokusu; kalıtım, rejim, cinsiyet hormonları, fizyolojik aktivite, yaşam seçimi, alışkanlıklar, bir takım ilaçların kullanımı benzer biçimde türlü faktörlerden etkilenir.
Menopozla beraber overler (yumurtalıklar) giderek daha az östrojen ürettikleri için kemik yoğunluğunu koruyup, sürdürmede mühim görevi olan östrojenin eksikliği hanımlarda bilhassa trabeküler kemikte kayba niçin olur ki buna Tip I Osteoporoz denir.
Tip I Osteoporoza bağlı kırıklar en fazla vertebralarda ve distal radiusda (radius alt ucu) görülür.
70 yaşından sonrasında ortaya çıkan trabeküler ve kortikal kemikte eşit şekilde yitik icra eden osteoporozun sebebi ise yaşlanma ve buna bağlı faktörler olup (D vitamini yetmezliği, güneşten yeterince yararlanamama ve buna bağlı kırıklar daha çok proksimal femurda (femur üst ucu) oluşur. Bu tipe Tip II osteoporoz ya da senil osteoporoz ismi verilir. Tip I ve tip II'nin dahil olduğu grup primer osteoporoz olup bunun dışındaki nedenlerle oluşan osteoporoza ise sekonder osteoporoz denir. Sekonder osteoporozda altta yatan başka bir sebep osteoporoza yol açmaktadır. Bir takım endokrin bozukluklar, hareketsizlik, bir takım ilaçlar, romatoid artrit benzer biçimde sebepler sekonder osteoporoza yol açabilirler.
3. Düzgüsel kemik döngüsü nasıldır?
Osteoporozu idrak etmek için kemiğin yapısının ve fizyolojisinin özelleşmiş hücrelerinin aktivitesi çevresinde gözden geçirilmesi yararlıdır.
Kemik yaşayan, diri, büyüyen bir dokudur. Kendi içinde yapılanma gösteren, zedelenme halinde kendi kendini onarabilen metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği dinamik bir ortamdır. Yaşam boyu tekrardan yapılanma diye tanımlanan dinamizm içindedir, yapım-yıkım, şekillenme olaylarının gerçekleştiği metabolik olarak etken bir dokudur. Erişkin iskeletinin en mühim yapıtaşını oluşturur. Kemik dokusu, hücreler ve extracellüler matrixden oluşur. Kemik matrixinin çoğunluğu kollajen liflerden oluşur. Mineralizasyon için uygun ortamı hazırlar ve kalsifikasyon kabiliyeti vardır.
Matrixte 3 tip hücre yer alır:
Osteositler; matrixin laküna ismi verilen kavitelerinde (boşluklarında) yerleşmişlerdir, bu tür şeyler aslolan kemik hücreleridir.
Osteoblastlar; matriksin organik kısmını sentesleyen hücrelerdir.
Osteoklastlar, kemik dokusunun rezorbsiyonunu ve tekrardan şekillenmesini elde eden hücrelerdir. Osteoklastlar çok çekirdekli dev hücrelerdir.
Kemik matrixi fizyolojik olarak hidroksiapatit denen karbonat içeren bazik fosfat kristalleri ile minaralize olur.
Kemik dokusunun mineral kısmı başlıca kalsiyumdan ve daha az magnezyum, flor ve klor benzer biçimde başka minerallerden oluşmuştur. Kalsiyum kemiğe dayanıklılık verir. Kalsiyumun tek membaı gıdalardır. Bağırsaklardan vitamin D etkisiyle emilir. Dolaşımdaki iyonize kalsiyumun düzenleyicisi parathormondur.
Menopozda kemik erimesi hızlanıyor
Menopoz döneminde kemiklerin kalsiyum tutmasına destek olan östrojen hormonunun çok süratli azalması, kemik erimesini hızlandırıyor.
Hanım Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kemal Hükmen, erkeklere bakılırsa kemikleri daha ince olan hanımlarda menopoz sonrası meydana gelen hormon değişikliklerinin, kemik erimesini hızlandırdığını söylemiş oldu.
Osteoporoz Riski Hanımlarda Yüksek
Hükmen, osteoporozun sağlam kemiklerin yavaş yavaş erimesine ve zayıflamasına yol açan bir hastalık bulunduğunu ifade ederek, kemik hacminin giderek azalması sonucu zayıflayan kemiklerin kolay kırılır hale geldiğini söylemiş oldu. Vücuttaki tüm kemiklerin bu durumdan etkilendiğini gösteren Hükmen, kemik erimesinin bilhassa omurlarda, kalça ve bilek kemiklerinde daha belirgin görüldüğünü ve kırıkların bilhassa yaşlılarda tehlikeli boyutlara ulaştığını beyan etti.
Hükmen, osteoporozdan etkilenenlerin yüzde 80'ini hanımefendilerin oluşturduğunu ifade ederek, şunları söylemiş oldu: “Erkeklere bakılırsa kemikleri daha ince olan hanımlarda, menopoz sonrası meydana gelen hormon değişimleri, kemik erimesini hızlandırır. Osteoporoz erkeklerde ender olarak, çoğu zaman 70 yaşından sonrasında görülür. Hanımlarda, menopozdan sonraki ilk 3-7 yıl içinde, kemik yoğunluğundaki azalma daha şiddetlidir. Bunun sebebi de kemiklerin kalsiyumu tutmasına destek olan östrojen hormonunun, menopoz sonrası çok süratli şekilde azalmasıdır.â€
Beslenmenin Önemi
Sigara ve içki kullanan ya da hareketten uzak bir yaşam seçimi devam eden hanımefendilerin, sayı düzensizliği olan, ailesinde osteoporozlu hasta bulunan, bilhassa 40 yaşından ilkin yumurtalıklarını aldırmış ve menopoza girmiş hanımefendilerin, hastalığa karşı daha hassas olmaları icap ettiğini bildiren Hükmen, hastalığın ilerlemesini önlemek için beslenmenin çok mühim bulunduğunu beyan etti.
Hükmen, hastaların, süt ve süt ürünleri, balık ve yumurta benzer biçimde gıdaları bolca oranda tüketmesi gerektiğine işaret ederek, şöyleki devam etti: “Günde 1-2 gram kalsiyum tabletleri alınabilir. Hastada emilim bozukluğu var ise kalsiyumla beraber D vitamini de verilmelidir. Hasta, günde 20 dakika güneşte kalmalı ve 1-2 litre su tüketilmelidir. Günlük yaşamda hareketli bir yaşam seçimi benimsenmeli, asansör yerine merdivenler, kırmızı et yerine sebzeli yiyecekler tercih edilmelidir. Osteoporozdan korunmak ya da gelişimini azaltmak amacıyla menopoza girmiş hanımlarda hormon tedavisi önerilir. Evden fazla dışarı çıkmadıkları için yeteri kadar güneş ışığı alamayan yaşlılarda kemik erimesi hızlanır.â€
İleri Yaşın Korkulu Rüyası
İskeletimizin %24'lük bir kısımı, her yıl çözünüyor ve tekrardan meydana getiriliyor. Ama yıkım, çoğunlukla yapımdan daha çok gerçekleştiği için, yaşamımızda her yıl ortalama %0,3 oranında kemik kaybı yaşıyoruz. Gerçek mealde kemik kaybıysa, hem hanımlarda hem de erkeklerde, düzgüsel yaşlanma sürecinin bir parçası olarak 35 yaşlarında başlıyor.Çocuklukları süresince, vücuda alınan kalsiyumun %75 benzer biçimde çok büyük bir yüzdesi, kemik dokunun yapısına katılıyor. Hanımlarda 14, erkeklerdeyse 17 yaşına kadar kemiklerin büyümesi ve yoğunluğunun artması süreci devam ediyor. Kemik kütlesinde tepe noktaya, 20'li yaşlarda ulaşılıyor ve sonraki yaşlarda da düşüş başlıyor. Bu noktadan itibaren kalsiyum, kemik yapımında değildir, yalnızca kemik yapısının sağlamlığının korunmasında kullanılıyor. Bundan dolayı de, kemik yoğunluğu ilerleyen yaşla beraber azalma gösteriyor.
Kemiğin ince yapısı, birbirine bağlanmış proteinlerden oluşan çatı içinde bir arada gömülü olan kalsiyum ve fosfor kristallerinden oluşuyor. Kalsiyumun baskın yapısal formu olan hidroksiapatit, toplam kemik ağırlığının %67'sini oluşturuyor. Geri kalan yüzdeyse, kolajen ipliklerden meydana geliyor. Mineral kristalleri kemiğe sertlik, güç ve dayanıklılık, kolajense esneklik kazandırıyor. Magnezyum, flor, sodyum, potasyum, sitrat ve başka yapıt elementler de, bu yapının "sıvası".
Kemik dokuda, başlıca 3 tip hücre bulunmakta: osteoblastlar (genç kemik hücreleri), osteositler (kılıfla kaplı erişkin kemik hücreleri) ve osteoklastlar (yıkım dev hücreleri). Kemik dokuya derinlemesine gömülü olan osteoklastlar kemik dokunun yıkımından, başka iki hücre tipiyse kemik dokuya mineral yığılımından görevli. Bu iki vaka arasındaki denge de, kemik kütlesini ve yoğunluğunu belirleyen temel etken. Söz mevzusu hücrelerin devamlı faaliyetleri, kafi ve uygun oranda kalsiyum varlığına dayalı. Kalsiyum, bu mealde, kemik oluşumu, beslenmesi, gelişimi ve rejenerasyonunda, yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Kemik yoğunluğunun kalıtsal özelliğiyse, dokuda bulunan D vitamini almacı geninde görülen çok tiplilikle açıklanıyor.
Menopoz döneminde kemiklerin kalsiyum tutmasına destek olan östrojen hormonunun çok süratli azalması, kemik erimesini hızlandırıyor.
Hanım Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kemal Hükmen, erkeklere bakılırsa kemikleri daha ince olan hanımlarda menopoz sonrası meydana gelen hormon değişikliklerinin, kemik erimesini hızlandırdığını söylemiş oldu.
Osteoporoz Riski Hanımlarda Yüksek
Hükmen, osteoporozun sağlam kemiklerin yavaş yavaş erimesine ve zayıflamasına yol açan bir hastalık bulunduğunu ifade ederek, kemik hacminin giderek azalması sonucu zayıflayan kemiklerin kolay kırılır hale geldiğini söylemiş oldu. Vücuttaki tüm kemiklerin bu durumdan etkilendiğini gösteren Hükmen, kemik erimesinin bilhassa omurlarda, kalça ve bilek kemiklerinde daha belirgin görüldüğünü ve kırıkların bilhassa yaşlılarda tehlikeli boyutlara ulaştığını beyan etti.
Hükmen, osteoporozdan etkilenenlerin yüzde 80'ini hanımefendilerin oluşturduğunu ifade ederek, şunları söylemiş oldu: “Erkeklere bakılırsa kemikleri daha ince olan hanımlarda, menopoz sonrası meydana gelen hormon değişimleri, kemik erimesini hızlandırır. Osteoporoz erkeklerde ender olarak, çoğu zaman 70 yaşından sonrasında görülür. Hanımlarda, menopozdan sonraki ilk 3-7 yıl içinde, kemik yoğunluğundaki azalma daha şiddetlidir. Bunun sebebi de kemiklerin kalsiyumu tutmasına destek olan östrojen hormonunun, menopoz sonrası çok süratli şekilde azalmasıdır.â€
Beslenmenin Önemi
Sigara ve içki kullanan ya da hareketten uzak bir yaşam seçimi devam eden hanımefendilerin, sayı düzensizliği olan, ailesinde osteoporozlu hasta bulunan, bilhassa 40 yaşından ilkin yumurtalıklarını aldırmış ve menopoza girmiş hanımefendilerin, hastalığa karşı daha hassas olmaları icap ettiğini bildiren Hükmen, hastalığın ilerlemesini önlemek için beslenmenin çok mühim bulunduğunu beyan etti.
Hükmen, hastaların, süt ve süt ürünleri, balık ve yumurta benzer biçimde gıdaları bolca oranda tüketmesi gerektiğine işaret ederek, şöyleki devam etti: “Günde 1-2 gram kalsiyum tabletleri alınabilir. Hastada emilim bozukluğu var ise kalsiyumla beraber D vitamini de verilmelidir. Hasta, günde 20 dakika güneşte kalmalı ve 1-2 litre su tüketilmelidir. Günlük yaşamda hareketli bir yaşam seçimi benimsenmeli, asansör yerine merdivenler, kırmızı et yerine sebzeli yiyecekler tercih edilmelidir. Osteoporozdan korunmak ya da gelişimini azaltmak amacıyla menopoza girmiş hanımlarda hormon tedavisi önerilir. Evden fazla dışarı çıkmadıkları için yeteri kadar güneş ışığı alamayan yaşlılarda kemik erimesi hızlanır.â€
İleri Yaşın Korkulu Rüyası
İskeletimizin %24'lük bir kısımı, her yıl çözünüyor ve tekrardan meydana getiriliyor. Ama yıkım, çoğunlukla yapımdan daha çok gerçekleştiği için, yaşamımızda her yıl ortalama %0,3 oranında kemik kaybı yaşıyoruz. Gerçek mealde kemik kaybıysa, hem hanımlarda hem de erkeklerde, düzgüsel yaşlanma sürecinin bir parçası olarak 35 yaşlarında başlıyor.Çocuklukları süresince, vücuda alınan kalsiyumun %75 benzer biçimde çok büyük bir yüzdesi, kemik dokunun yapısına katılıyor. Hanımlarda 14, erkeklerdeyse 17 yaşına kadar kemiklerin büyümesi ve yoğunluğunun artması süreci devam ediyor. Kemik kütlesinde tepe noktaya, 20'li yaşlarda ulaşılıyor ve sonraki yaşlarda da düşüş başlıyor. Bu noktadan itibaren kalsiyum, kemik yapımında değildir, yalnızca kemik yapısının sağlamlığının korunmasında kullanılıyor. Bundan dolayı de, kemik yoğunluğu ilerleyen yaşla beraber azalma gösteriyor.
Kemiğin ince yapısı, birbirine bağlanmış proteinlerden oluşan çatı içinde bir arada gömülü olan kalsiyum ve fosfor kristallerinden oluşuyor. Kalsiyumun baskın yapısal formu olan hidroksiapatit, toplam kemik ağırlığının %67'sini oluşturuyor. Geri kalan yüzdeyse, kolajen ipliklerden meydana geliyor. Mineral kristalleri kemiğe sertlik, güç ve dayanıklılık, kolajense esneklik kazandırıyor. Magnezyum, flor, sodyum, potasyum, sitrat ve başka yapıt elementler de, bu yapının "sıvası".
Kemik dokuda, başlıca 3 tip hücre bulunmakta: osteoblastlar (genç kemik hücreleri), osteositler (kılıfla kaplı erişkin kemik hücreleri) ve osteoklastlar (yıkım dev hücreleri). Kemik dokuya derinlemesine gömülü olan osteoklastlar kemik dokunun yıkımından, başka iki hücre tipiyse kemik dokuya mineral yığılımından görevli. Bu iki vaka arasındaki denge de, kemik kütlesini ve yoğunluğunu belirleyen temel etken. Söz mevzusu hücrelerin devamlı faaliyetleri, kafi ve uygun oranda kalsiyum varlığına dayalı. Kalsiyum, bu mealde, kemik oluşumu, beslenmesi, gelişimi ve rejenerasyonunda, yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Kemik yoğunluğunun kalıtsal özelliğiyse, dokuda bulunan D vitamini almacı geninde görülen çok tiplilikle açıklanıyor.
Osteoporoz doğrusu kemik erimesi kemik doku yogunluğunun azalması sebebiyle dayanıklığının azalması, doğrusu kalitesinin düşmesidir. Kemik erimesinin sertliği arttıkça kemik kırılganlığı da çoğalmaktadır. Osteoporoz kararlı ve kurnaz bir hastalıktır. Bundan dolayı kemik erimesi, zamanında yakalanıp önlenmezse sakatlıklara ve ölüme niçin olur. Bütün ülkelerce kalp-damar hastalıkları ve kanserden sonrasında malum 3. ölüm sebebinin osteoporoz olduğu bildirilmiştir. Menopozda olan hanımlar yaşamlarının geri kalan kısımlarında osteoporoza bağlı %50'lik bir kemik kırığı riski ile karşı karşıyadırlar. Osteoporoz 3 hanıma karşılık 1 erkekte görür ve yaşlılıkta daha çok rastlanan bu hastalık tek başına yaşlılık hastalığı değildir.
Kemikler de kalp, beynimiz benzer biçimde diri ve devamlı yapılanan bir sistemdir. 30 yaşına kadar kemik yapısı ilerler ve 30 yaşlarında zirve noktasına ulaşılır. 30 yaşlarında kafi kemik kütlesine ulaşılmaması halinde hastalık ortaya çıkmaya başlar. Bundan dolayı, kemiklerin korunmasında ve kuvvetli olmasında birinci adım beslenmedir. 45 yaşından sonraysa kemik yitik hızı, artmaya başlar. 30-35 yaşına kadar kemik yoğunluğunu en üst seviyeye taşıyabilirsek, ileride yaşanacak yıkımın tahribatını da en üye indirebilir ve osteoporozun önüne geçebiliriz.
Anne karnından itibaren beslenmeye itina gösterilmelidir
Bebeklikten, hatta anne karnından itibaren doğacak çocuğun geleceği düşünülerek doğru beslenilmesi lazım. Kalsiyumun, yaşam süresince kafi oranda alınması, kemik dokusunu en üst seviyeye çıkaracağından bu yıkımın tesirini zayıflatır. Bununla birlikte fizyolojik aktiviteler, kemiklerin güçlenmesini sağlar. Tüm bunlara rağmen gene de genetik benzer biçimde başka bir takım faktörler sebebiyle hastalık ortaya çıkabilir. O vakit da uygulanacak tedaviyle yıkım önlenebilir.
Osteoporotik kemik hem kütlesini yitirmiş hem de iç yapısı bozulmuş bir kemiktir. Kaybolan kemiği yeniden yerine koymak oldukça zor, pahalı ve uzun vakit alan bir vakadır, dolayısı ile risk faktörlerini oluşturmak ve osteoporozu önlemek gelişmiş bir osteoporozu tedavi etmekten daha kolaydır.
Kemik erimesi için mühim risk faktörleri
- Hanım olmak
- 50 yaşın üstünde olmak (Yaş arttıkça yoğunluğunu kaybeden kemikler zayıflar)
- Menopoza girmiş olmak (Menopoza girmiş hanımefendilerin averaj üçte birinde osteoporoz gelişmektedir ki, bunun sorumlusu östrojen düzeyindeki azalmadır)
- Erken menopoza girmek ya da yumurtalıkların operasyon ile alınmasını takiben cerrahi (suni) menopoza girmek.
Erkeklerde adam cinsiyet hormonu olan testosterondaki azalma ile kemik hacmi de azalabilmektedir (Erkeklerde gonad fonksiyonunun; işlevinin herhangi bir nedenle azalması osteoporoza bağlı kırıklara yol açabilmektedir).- Az kalsiyum içeren yiyeceklerle beslenme ve vitamin D eksikliği
- Fizyolojik aktivitenin, hareketliliğin ve egzersizin az olması, (egzersizin kemik kütlesini arttırdığı, kemiği kuvvetlendirdiği kanıtlanmıştır).
Ailede osteoporozlu kimselerin bulunması (kırıklara yatkınlığın bir bölümü kalıtsaldır; annelerinde omurga kırığı öyküsü olan genç hanımlarda da kemik kütlesinde azalmaya rastlanmaktadır)- Kısa boylu, ince yapılı kişiler iri yapılı, şişman kişilere bakılırsa daha çok osteoporoz riski taşımaktadırlar.
- Ak tende, açık renk gözlü olmak.
- Sigara içmek
- Alkollü, kolalı ve kafeinli içecekleri oldukça fazla tüketmek.
- Bir takım ilaçları uzun süreden bu zamana kadar ya da yüksek dozlarda kullanıyor olmak (mesela; kortikosteroidler, lityum, alüminyum, antikonvülzanlar, antiasitler, antikoagülanlar, siklosporin, tiroid ilaçları ve bir takım kanser ilaçları benzer biçimde).
- Bir takım hastalıkların olması. Mesela; şeker hastalığı, tiroid ya da paratiroid bezinin fazla emek vermesi, mide-barsak operasyonu geçirmiş olmak, uzun devam eden hareketsizlik, felçler, bir takım romatizmal hastalıklar ve başka bir takım endokrin (hormonal) hastalıklar osteoporoza niçin olabilmektedirler.
Emareleri
- Bel ve sırt ağrısı-sancısı
- Boyda kısalma, omurgada kırık
- Sırtta kaburlaşma, omuzlarda yuvarlaklaşma
- El bileğinde kırık
- Kaburga kırıkları
- Kalça kemiğinde kırık
Hastalığın önüne geçmek için bolca sebze ve süt ürünleri tüketilmesi gereklidir.Peynir, lor, yoğurt, süt ve bolca sebze sofradan noksan edilmemelidir. Günde 15-20 dakika mutlak surette güneşte kalınmalı ve egzersiz yapılmalıdır. Egzersiz günde en azından otuz dakika tempolu yürüyüş şeklinde olabilir.
Osteoporozda tanı kemik mineral yoğunluğu ölçümü ile konur. Osteoporozun tipini oluşturmak için bununla beraber kan biyokimya değerleri araştırılmalıdır.
Erken tanı konması son aşama önemlidir,
Tedavide
- Yaşam tarzında değişimler yaparak düşmeyi azaltacak önlemler alabilmek,
- Doktorunuzca tavsiye edilen egzersiz programlarını uygulamaya çalışıyor olmak,
- Beslenme şeklinizi tavsiye edilen şekilde tanzim etmek,
- İlaçlarınızı tertipli kullanmak ve gene tertipli tabip kontrolüne gitmek,
- Osteoporozun önlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalık bulunduğunu bilmek gerekmektedir.
PROF. DR. FİKRET TüZüN
Kontrolsüz rejim ''osteoporozu'' tetikliyor
Adana - Çukurova üniversitesi (Çü) Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Ana Ilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tunay Sarpel, kontrolsüz diyetin osteoporoz (kemik erimesi) hastalığı riskini artırdığını söylemiş oldu.
Prof. Dr. Sarpel, Balcalı Eğitim Günleri kapsamında, Hipokrat Konuşma Salonu'nda düzenlenen ''Osteoporoz'' temalı konferansta, bütün ülkelerce 4 ila 6 milyon kişinin kemik erimesi hastası bulunduğunu, 13-17 milyon arası kişinin ise risk altında bulunduğunu belirtti. Kemik erimesinin çoğu zaman hanım hastalığı olarak görüldüğünü belirten Sarpel,
dedi.
Osteoporozun kararlı ve kurnaz bir hastalık bulunduğunu vurgulayan Sarpel, şöyleki konuştu:
''Kemik erimesi, zamanında teşhis edilip önlenmezse sakatlıklara hatta ölüme niçin olur. Türkiye'de 31-89 yaş grubu içinde bin 597 kişiyle meydana getirilen ankette
50 yaş üstündeki kişilerin yüzde 45 üstünde kemik erimesi görüldü. Hastalığa yaşlılıkta daha çok rastlanıyor, ama bu tek başına bir etken değildir. Kemiklerde
Kemik erimesinin kalsiyum ve D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıktığını vurgulayan Sarpel, şöyleki devam etti:
Adana - Çukurova üniversitesi (Çü) Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Ana Ilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tunay Sarpel, kontrolsüz diyetin osteoporoz (kemik erimesi) hastalığı riskini artırdığını söylemiş oldu.
Prof. Dr. Sarpel, Balcalı Eğitim Günleri kapsamında, Hipokrat Konuşma Salonu'nda düzenlenen ''Osteoporoz'' temalı konferansta, bütün ülkelerce 4 ila 6 milyon kişinin kemik erimesi hastası bulunduğunu, 13-17 milyon arası kişinin ise risk altında bulunduğunu belirtti. Kemik erimesinin çoğu zaman hanım hastalığı olarak görüldüğünü belirten Sarpel,
''21 ilde erkekler içinde yaptığımız bir ankette adamların de yüzde 8,6 oranında hastalığa yakalandıklarını gördük. Buna bakılırsa erkekler de hastalığa ihtiyaç duyulan önemi vermeli''
dedi.
Osteoporozun kararlı ve kurnaz bir hastalık bulunduğunu vurgulayan Sarpel, şöyleki konuştu:
''Kemik erimesi, zamanında teşhis edilip önlenmezse sakatlıklara hatta ölüme niçin olur. Türkiye'de 31-89 yaş grubu içinde bin 597 kişiyle meydana getirilen ankette
50 yaş üstündeki kişilerin yüzde 45 üstünde kemik erimesi görüldü. Hastalığa yaşlılıkta daha çok rastlanıyor, ama bu tek başına bir etken değildir. Kemiklerde
kalp, beynimiz benzer biçimde diri ve devamlı etken bir sistemdir. 30 yaşına kadar kemik yapısı ilerler ve 30 yaşlarında zirve noktasına ulaşılır. 30 yaşlarında kafi kemik kütlesine ulaşılmaması halinde hastalık ortaya çıkmaya başlar.''
Kemik erimesinin kalsiyum ve D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıktığını vurgulayan Sarpel, şöyleki devam etti:
''Bebeklikten, hatta anne karnından itibaren doğacak çocuğun geleceği düşünülerek doğru beslenilmesi lazım. Bilhassa anneler çocuklarını gazlı içeceklerden uzak tutmalı. Çünkü yiyecek esnasında alınan kalsiyum, kola benzer biçimde gazlı içecekle beraber yok oluyor. Bunun yanı sıra kontrolsüz meydana getirilen rejimler hastalığın oluşmasını tetikliyor. Bilhassa, erişkinlik döneminde meydana getirilen bilinçsiz rejimler, ilerleyen yıllarda ortaya çıkacak büyük riskleri de bununla beraber taşır."
Osteoporoz, kemiklerin dayanıksız hale gelmesine neden olan kemik hacmi azalması olup, kemiklerin kolay bir düşme sonucu dahi kırılabilmesine yol açan bir hastalıktır.
Bilhassa hanımlarda ve menopozdan sonrasında daha sık görülür. Bunun sebebi menopozdan sonrasında kadınlık hormonunun azalmasıdır.
Osteoporozun emareleri nedir?
Osteoporoz ilk başlarda hiçbir emare vermeyebilir. Ama hastalık ilerlediği vakit kemik kırıkları ortaya çıkar. En sık kırılan kemikler omurga, kalça, el ve ayak bileği kemikleridir. Omurga kırıkları sırt ve bel ağrılarına, boyda kısalmaya, hatta kamburlaşmaya niçin olur. Ama omurga kırıkları, devamlı ağrıya niçin olmayabilir. Bu yüzden omurga kırığı olup hiçbir şeyden habersiz yaşamını sürdüren hastalar da bulunabilir.
Tanı
Osteoporoz, ilk olarak düzgün bir öyküleme ve fizik muayene ile tanınır. Bu öykülemede osteoporoz, sizdeki bir takım ilişkili tıbbi durumlar ile sizde ve başka akrabalarınızda kırık öykülerinin bulunup bulunmadığına ilişkin sorular vardır. Doktor öykünüzü değerlendirip ihtimaller içinde kırıklar ve bulguları saptamak için bir takım fizyolojik muayene işlemi ve testten sonrasında var ise kırık tespiti için röntgen filmleri ve kemik mineral yoğunluğunuzu saptamak için "Kemik Dansitometrisi" denilen ölçümü yaptırmanızı isteyecektir. Kemik dansitometrisi, röntgen çektirmek benzer biçimde, ağrısız bir işlemdir. Dansitometri işlemi esnasında röntgen ışınları ya da ses dalgaları kullanılarak ölçüm meydana getirilen bölgedeki kemiklerinizin mineral yoğunluğu saptanır. Saptanan kıymet, sıhhatli genç erişkinlerin değerleri ile kıyaslanarak T skoru denilen bir kıymet elde edilir ve ölçüm meydana getirilen kemiklerin sıhhatli kemik ölçümüne nazaran ne durumda olduğu saptanır.
Kemik dansitometrisi testi ama kişinin taşımış olduğu risk faktörleri gözönüne alınarak ve ölçüm neticeleri tedavi sonucu vermede destek olacaksa yapılmalıdır. Hali hazırda menopoz için hormon replasman tedavisi alıyorsanız kemik dansitometrisi yapılması gereksiz olabilir. Ama tedavi sonucu verilmeden ilkin yapılacak bir kemik dansitometrisi, tedavi sonucunda şahsi risk durumunuzu belirleyerek destek bilgiler sağlayabilir. Ek olarak tedavi altında olduğunuz yıllarda 18 - 24 ay aralarla yapılacak kemik dansitometri ölçümleri tedaviye cevabınızı seyretmek adına yararlı olacaktır.
Osteoporoz iyi mi tedavi edilir?
Osteoporoz önlenmesi ve tedavisinde kullanılan bir grup ilaç mevcuttur. Ne var ki bu ilaçlar bir dereceye kadar kemiğin kendisini yenilemesine destek olmalarına rağmen osteoporozu "tedavi" etmezler. Bu yüzden ilaç tedavisini alt kısmındaki hastalarda kemik sağlığı için başka önlemlere uymak zorundadır. Tedavide kullanılan ilaçlar kalsiyum, D vitamini, bisfosfonatlar, hormon tedavileri ve kalsitoninler benzer biçimde değişik ilaç gruplarını içermektedir. Bu ilaçlar doktor tarafınca hastanın durumuna uygun şekilde seçilerek kullanılırlar.
Prof. Dr. Yavuz Baykal
Memorial Hastanesi Dahiliye Bölüm Koordinatörü
Menopoz insan hayatında mühim değişikliklerin meydana gelmesine niçin olur. Hem ruhsal hem de fizyolojik bu değişimler temel olarak vücutta yumurtalıklardan salgılanan östrojenin azalması sebebiyle ortaya çıkar. Menopozla beraber bilhassa alt tarafta anlatılacak olan risk faktörleri olanlarda kemik dokusu da kısa zamanda kalitesinden taviz vermeye başlayabilir. Menopozda olan hanımlar yaşamlarının geri kalan kısımlarında osteoporoza bağlı %50'lik bir kemik kırığı riski ile karşı karşıyadırlar.
Osteoporoz insan ömrünün giderek uzamasıyla beraber vatanımızda de mühim bir problem haline gelmiştir.
Osteoporoz nedir?
Osteoporoz, ya da daha çok malum adıyla "kemik erimesi", kemiğin mineral içinde ne olduğunun azalması sebebiyle dayanıklılığının azalması, doğrusu kalitesinin düşmesidir. Vücutta kortikal kemik ve trabeküler kemik olmak suretiyle iki ayrı kemik türü vardır. Kortikal kemik tüm vücut kemiklerinin %80'ini oluştururken, trabeküler kemik, bir arıpeteği yapısında olan ve yüzey alanı daha geniş bir kemik türüdür. Trabeküler kemik omurgalarda ve uzun kemiklerin uç kısımlarında yer alır ve osteoporoza bağlı kırıklara en kırılgan mıntıkalar de buralarıdır. Kemikler devamlı olarak yapım-yıkım olaylarının ardarda devam etmesiyle yenilenen diri dokulardır. Trabeküler kemiğin yapım-yıkım hızının kortikal kemiğe bakılırsa 4-8 kat daha süratli olması bu kemikleri kırıklara daha kırılgan hale getirmektedir.
Hanımlarda 40 yaşına kadar yapım-yıkım vakası dengeli bir biçimde devam ederken, bu yaştan itibaren senelik %0.5'lik bir oranda geri dönüşümsüz bir kemik kaybı olur. Bu, bilhassa menopozdan itibaren daha da hızlanır ve menopozda olan bir bayan her yıl trabeküler kemiklerinin %5'ini ve tüm vücut kemik dokusunun %1-1.5'luk bir kısmını kaybeder. Bu kayıplar 10-15 senelik süratli bir dönemden sonrasında oldukça azalır. İşte bu aşamaya kadar kaybedilen kemik dokusu miktarı kadının ileride kemik kırığıyla karşılaşıp karşılaşmayacağını belirleyen en mühim etkenlerden biridir. Zira bu süre içinde trabeküler kemiğin %50'si kortikal kemiğin ise %30'u kadar bir miktarı kaybedilmiş olabilir.
Osteoporoz hangi kemikleri etkisinde bırakır?
Osteoporoz en sık vücudun yükünü taşıyan ve trabeküler yapıda olan omurları etkisinde bırakır. Tüm osteoporoz olgularının %47'si omurlarda, %20'si kalçada (uyluk kemiğinin kafa kısmında), %13'ü bileklerde ve %20'si başka kemiklerde görülür. unun sonucunda bilhassa ileri yaşlarda omurlardaki çökme kırıklarına bağlı olarak boyda kısalma olabileceği benzer biçimde (bir kadının ileri yaşlarda boyu 15-20 santimetre'ye kadar kısalabilir!), hafifçe düşmeler sonucunda ya da kendiliğinden, başta kalçada olmak suretiyle başka kemiklerde yaşamı tehdit eden kırıklar meydana gelebilir.
Osteoporoz kimlerde daha sık görülür?
Osteoporoz riski yaşla beraber artar ve bilhassa hanımlarda erkeklere bakılırsa daha sık görülür. İnce kemik yapısı olanlarda, ailesinde ve bilhassa ailesindeki kadınlardan birinde kemik kırığı öyküsü ya da uzunluğunda kısalma öyküsü bulunan hanımlarda, 45 yaşından ilkin kendiliğinden ya da ameliyatla yumurtalıkların alınması neticesinde menopoza giren hanımlarda, uzun soluklu sayı görememe şeklinde sayı düzensizliği olan hanımlarda, gıdalarının kalsiyum içinde ne olduğu az olan hanımlarda (en mühim kalsiyum ları süt ve süt ürünleridir), yaşamlarında egzersize yer vermeyen, sigara içen, çok fazla alkol kullanan hanımlarda, kortizon ve başka bir takım ilaçları kullanmak zorunda olanlarda ve başta hipertiroidi (tiroid hormonlarının yüksek olması) olmak suretiyle türlü hormonsal hastalıklarda osteoporoz riski artmıştır.
70 yaşın üstünde olan hanımefendilerin %21'inde hiçbir emare olmasa da radyolojik olarak kırık yönünde değişimler gözlenir. Kalça kemiği kırıklarının riski menopozdan 10-15 yıl sonrasında artmaya başlar ve 90 yaşlarında bir kadının kalça kemiği geçirmiş olma olasılığı %20'dir. Bu kalça kırıklarının ortalama %15'i ilk üç ayda ölümle sonuçlanacak kadar ağırdır. Bilhassa kalça kırıkları %50 hanımda sakatlıkla sonuçlanır.
Osteoporozun Sebepleri
Osteoporoz metabolik kemik hastalıklarının en sık görülenidir.Vücut kafi yeni kemik oluşturamamaktadır.Yıkım süreci ise hızlanmıştır.Kalsiyum ve fosfat kemik gelişimi için mecburi olan iki mineraldir.Vücut yaşam boyu kemik yapımı için Calcium'a gereksinim duymaktadır.Rejimle alınan kalsiyum yetersizse ya da emilimi yetersizse kemik dokularında zayıflamalar oluşur.Kemiklerin kırılmaya eğilimi artar.
Osteoporozu hazırlayan en mühim etkenlerden birisi, otuz yaş dolayında kemik hacminin azalmaya başlamasıdır.Hanımlarda başka bir mühim hazırlayıcı etken menapoz döneminde östrojen hormonu salgısının hızla azalmasıdır.Çoğu zaman kemiklerdeki yoğunluk kaybı uzun seneler süresince fark edilmeden gelişir.Hastalık kemiklerdeki kırılma ile ortaya çıktığında ise geriye kalan oldukça ilerlemiştir.
Osteoporozun sebeplerinden en önde geleni hormon (hanımda östrojen, erkekte androjen) eksikliğidir.Bilhassa 60 yaşın üstündeki hanımlarda sık görülür.Bu Yumurtalık fonksiyonunun kaybı ve menapoz esnasında östrojen hormonunun azalmasına bağlıdır.Başka sebepler içinde rejimle az kalsiyum alınması, kortikosteroid tedavisi, ya da fazlalığı hipertiroidizm, hiperparatiroidizm, hareketsizlik, kemik kanserleri, genetik bozukluklar sayılabilir.
Osteoporoz tanısı iyi mi konur?
Klasik radyolojik yöntemlerle (düz röntgen filmleriyle) osteoporoz tanısı koymak hatalıdır. Bunun yerine DEXA ismi verilen hususi yöntemle ve kemik tomografisi yöntemiyle vücudun en kırılgan kemikleri olan uyluk başı bölgesi, omurlar ve kol kemiklerinin incelemesi yapılır ve kırılgan bir biçimde tanı konabilir. Raporda "düzgüsel", "osteopeni" (osteoporoz başlangıcı), "osteoporoz" ve "ileri derecede osteoporoz" olmak suretiyle değişik ifadeler kullanılabilir.Hiçbir şikayeti olmayan hanımlarda dahi menopoza girdiklerinde bir kez ve bir süre sonra beşer senelik aralıklarla kemik ölçümü önerilmektedir.
Osteoporoz iyi mi tedavi edilir?
Başlamış bir osteoporoz süreci sonucu kaybedilen kemiği yerine geri getirmek zor olsa gerek. Ama süreç bir takım tedavilerle büyük oranda durdurulabilir. Bunun sonucunda ileri derecede osteoporoz olguları hariç, kırık oluşma riski de mühim derecede azalmış olur.Östrojen tedavisinin süreci yavaşlattığı geriye kalan kesinlikle kanıtlanmıştır. Östrojen tedavisi alanlarda kol ve kalça kırıklarında %50-60 oranında azalma, bununla beraber kalsiyum alımı da sağlandığında (kalsiyumdan varlıklı gıdalar alınması ve lüzumlu durumlarda ilaç şeklinde kalsiyum tedavisi) omurga kemiği kırıklarında %80'lik bir azalma beklenebilir. Bu, bilhassa minimum 5 senelik bir tedavi sonrası etkili olur. Östrojen tedavisinin etkili olabilmesi için tedavi devam etmelidir. Tedavi bırakıldığında osteoporoz süreci tedaviden önceki eski hızıyla devam eder. Progesteron tedavisi de kalsiyum metabolizması üstündeki pozitif etkileriyle osteoporozun önlenmesine katkıda vardır.
Kalsiyum emilimi yaşla beraber azalır ve bilhassa menopoz sonrası azalma daha belirgin olur. Kalsiyum dengesinin sağlanması osteoporoz engellenmesinde en mühim basamaklardan biridir. Ama östrojenin az olduğu durumlarda kalsiyum ne kadar alınırsa alınsın etkili olmayabilir. Bundan dolayı östrojen tedavisine ek olarak vücuda gıdalarla ya da ilaç verilmesi kanalıyla günlük 1000 gram kalsiyum girişinin sağlanması önemlidir. Östrojen tedavisinin sakıncalı olduğu durumlarda ise calsitonin adlı ilaçtan faydalanılır.Calcitonin benzer biçimde bir takım ilaçlarda kemik yoğunluğu ve kemik ağrıları-sancıları üstünde etkilidir.Tedavi kesinlikle uzman bir tabip tarafınca planlanmalıdır.
İlaç tedavisi haricinde osteoporozun önlenmesi ya da ilerlemesinin durdurulması için yaşam tarzında da bir takım değişimler yapılmalıdır. Günde minimum 30 dakika olmak suretiyle, haftada 3 kez vücudu zorlamayan sporlar yapılması menopoz döneminde kemiğin mineral miktarını mühim seviyede iyileştirir. Sigara ve alkol bırakılmalıdır. Dengeli bir rejimle kafi kalsiyum alınması için lüzumlu değişimler yapılmalıdır
Seçenek Tedavi Sistemleri,metotları
Somon Balığı Kemik Erimesini Önlüyor
ABD'da meydana getirilen bir araştırmada, somon balığının halk içinde kemik erimesi olarak malum, bilhassa hanımefendilerin korkulu rüyası osteoporoza karşı etkili olduğu ortaya çıktı. Amerikalı ilim adamları; 'Miacalcic' adlı ilacın etken maddesi olan 'salmon calciton', somon balığının laboratuar ortamında bileşik olarak üretilmesiyle elde ederek, osteoporoza karşı tabii tedavi sağladığını belirttiler. Uzmanlar, salmon calciton'in insan vücudunda da varolduğunu ve kalsiyum metabolizması içinde fizyolojik olarak etkili olması açısından mühim bir hormon bulunduğunu kaydetti. Uzmanlar bununla birlikte, bu hormon yardımıyla hastaya dışarıdan bir madde verilmeden, yalnız vücuda meydana getirilen hormon takviyesiyle kemiklerin güçlendirilebildiğini altını çizdi.
Osteoporoz insan ömrünün giderek uzamasıyla beraber vatanımızda de mühim bir problem haline gelmiştir.
Osteoporoz nedir?
Osteoporoz, ya da daha çok malum adıyla "kemik erimesi", kemiğin mineral içinde ne olduğunun azalması sebebiyle dayanıklılığının azalması, doğrusu kalitesinin düşmesidir. Vücutta kortikal kemik ve trabeküler kemik olmak suretiyle iki ayrı kemik türü vardır. Kortikal kemik tüm vücut kemiklerinin %80'ini oluştururken, trabeküler kemik, bir arıpeteği yapısında olan ve yüzey alanı daha geniş bir kemik türüdür. Trabeküler kemik omurgalarda ve uzun kemiklerin uç kısımlarında yer alır ve osteoporoza bağlı kırıklara en kırılgan mıntıkalar de buralarıdır. Kemikler devamlı olarak yapım-yıkım olaylarının ardarda devam etmesiyle yenilenen diri dokulardır. Trabeküler kemiğin yapım-yıkım hızının kortikal kemiğe bakılırsa 4-8 kat daha süratli olması bu kemikleri kırıklara daha kırılgan hale getirmektedir.
Hanımlarda 40 yaşına kadar yapım-yıkım vakası dengeli bir biçimde devam ederken, bu yaştan itibaren senelik %0.5'lik bir oranda geri dönüşümsüz bir kemik kaybı olur. Bu, bilhassa menopozdan itibaren daha da hızlanır ve menopozda olan bir bayan her yıl trabeküler kemiklerinin %5'ini ve tüm vücut kemik dokusunun %1-1.5'luk bir kısmını kaybeder. Bu kayıplar 10-15 senelik süratli bir dönemden sonrasında oldukça azalır. İşte bu aşamaya kadar kaybedilen kemik dokusu miktarı kadının ileride kemik kırığıyla karşılaşıp karşılaşmayacağını belirleyen en mühim etkenlerden biridir. Zira bu süre içinde trabeküler kemiğin %50'si kortikal kemiğin ise %30'u kadar bir miktarı kaybedilmiş olabilir.
Osteoporoz hangi kemikleri etkisinde bırakır?
Osteoporoz en sık vücudun yükünü taşıyan ve trabeküler yapıda olan omurları etkisinde bırakır. Tüm osteoporoz olgularının %47'si omurlarda, %20'si kalçada (uyluk kemiğinin kafa kısmında), %13'ü bileklerde ve %20'si başka kemiklerde görülür. unun sonucunda bilhassa ileri yaşlarda omurlardaki çökme kırıklarına bağlı olarak boyda kısalma olabileceği benzer biçimde (bir kadının ileri yaşlarda boyu 15-20 santimetre'ye kadar kısalabilir!), hafifçe düşmeler sonucunda ya da kendiliğinden, başta kalçada olmak suretiyle başka kemiklerde yaşamı tehdit eden kırıklar meydana gelebilir.
Osteoporoz kimlerde daha sık görülür?
Osteoporoz riski yaşla beraber artar ve bilhassa hanımlarda erkeklere bakılırsa daha sık görülür. İnce kemik yapısı olanlarda, ailesinde ve bilhassa ailesindeki kadınlardan birinde kemik kırığı öyküsü ya da uzunluğunda kısalma öyküsü bulunan hanımlarda, 45 yaşından ilkin kendiliğinden ya da ameliyatla yumurtalıkların alınması neticesinde menopoza giren hanımlarda, uzun soluklu sayı görememe şeklinde sayı düzensizliği olan hanımlarda, gıdalarının kalsiyum içinde ne olduğu az olan hanımlarda (en mühim kalsiyum ları süt ve süt ürünleridir), yaşamlarında egzersize yer vermeyen, sigara içen, çok fazla alkol kullanan hanımlarda, kortizon ve başka bir takım ilaçları kullanmak zorunda olanlarda ve başta hipertiroidi (tiroid hormonlarının yüksek olması) olmak suretiyle türlü hormonsal hastalıklarda osteoporoz riski artmıştır.
70 yaşın üstünde olan hanımefendilerin %21'inde hiçbir emare olmasa da radyolojik olarak kırık yönünde değişimler gözlenir. Kalça kemiği kırıklarının riski menopozdan 10-15 yıl sonrasında artmaya başlar ve 90 yaşlarında bir kadının kalça kemiği geçirmiş olma olasılığı %20'dir. Bu kalça kırıklarının ortalama %15'i ilk üç ayda ölümle sonuçlanacak kadar ağırdır. Bilhassa kalça kırıkları %50 hanımda sakatlıkla sonuçlanır.
Osteoporozun Sebepleri
Osteoporoz metabolik kemik hastalıklarının en sık görülenidir.Vücut kafi yeni kemik oluşturamamaktadır.Yıkım süreci ise hızlanmıştır.Kalsiyum ve fosfat kemik gelişimi için mecburi olan iki mineraldir.Vücut yaşam boyu kemik yapımı için Calcium'a gereksinim duymaktadır.Rejimle alınan kalsiyum yetersizse ya da emilimi yetersizse kemik dokularında zayıflamalar oluşur.Kemiklerin kırılmaya eğilimi artar.
Osteoporozu hazırlayan en mühim etkenlerden birisi, otuz yaş dolayında kemik hacminin azalmaya başlamasıdır.Hanımlarda başka bir mühim hazırlayıcı etken menapoz döneminde östrojen hormonu salgısının hızla azalmasıdır.Çoğu zaman kemiklerdeki yoğunluk kaybı uzun seneler süresince fark edilmeden gelişir.Hastalık kemiklerdeki kırılma ile ortaya çıktığında ise geriye kalan oldukça ilerlemiştir.
Osteoporozun sebeplerinden en önde geleni hormon (hanımda östrojen, erkekte androjen) eksikliğidir.Bilhassa 60 yaşın üstündeki hanımlarda sık görülür.Bu Yumurtalık fonksiyonunun kaybı ve menapoz esnasında östrojen hormonunun azalmasına bağlıdır.Başka sebepler içinde rejimle az kalsiyum alınması, kortikosteroid tedavisi, ya da fazlalığı hipertiroidizm, hiperparatiroidizm, hareketsizlik, kemik kanserleri, genetik bozukluklar sayılabilir.
Osteoporoz tanısı iyi mi konur?
Klasik radyolojik yöntemlerle (düz röntgen filmleriyle) osteoporoz tanısı koymak hatalıdır. Bunun yerine DEXA ismi verilen hususi yöntemle ve kemik tomografisi yöntemiyle vücudun en kırılgan kemikleri olan uyluk başı bölgesi, omurlar ve kol kemiklerinin incelemesi yapılır ve kırılgan bir biçimde tanı konabilir. Raporda "düzgüsel", "osteopeni" (osteoporoz başlangıcı), "osteoporoz" ve "ileri derecede osteoporoz" olmak suretiyle değişik ifadeler kullanılabilir.Hiçbir şikayeti olmayan hanımlarda dahi menopoza girdiklerinde bir kez ve bir süre sonra beşer senelik aralıklarla kemik ölçümü önerilmektedir.
Osteoporoz iyi mi tedavi edilir?
Başlamış bir osteoporoz süreci sonucu kaybedilen kemiği yerine geri getirmek zor olsa gerek. Ama süreç bir takım tedavilerle büyük oranda durdurulabilir. Bunun sonucunda ileri derecede osteoporoz olguları hariç, kırık oluşma riski de mühim derecede azalmış olur.Östrojen tedavisinin süreci yavaşlattığı geriye kalan kesinlikle kanıtlanmıştır. Östrojen tedavisi alanlarda kol ve kalça kırıklarında %50-60 oranında azalma, bununla beraber kalsiyum alımı da sağlandığında (kalsiyumdan varlıklı gıdalar alınması ve lüzumlu durumlarda ilaç şeklinde kalsiyum tedavisi) omurga kemiği kırıklarında %80'lik bir azalma beklenebilir. Bu, bilhassa minimum 5 senelik bir tedavi sonrası etkili olur. Östrojen tedavisinin etkili olabilmesi için tedavi devam etmelidir. Tedavi bırakıldığında osteoporoz süreci tedaviden önceki eski hızıyla devam eder. Progesteron tedavisi de kalsiyum metabolizması üstündeki pozitif etkileriyle osteoporozun önlenmesine katkıda vardır.
Kalsiyum emilimi yaşla beraber azalır ve bilhassa menopoz sonrası azalma daha belirgin olur. Kalsiyum dengesinin sağlanması osteoporoz engellenmesinde en mühim basamaklardan biridir. Ama östrojenin az olduğu durumlarda kalsiyum ne kadar alınırsa alınsın etkili olmayabilir. Bundan dolayı östrojen tedavisine ek olarak vücuda gıdalarla ya da ilaç verilmesi kanalıyla günlük 1000 gram kalsiyum girişinin sağlanması önemlidir. Östrojen tedavisinin sakıncalı olduğu durumlarda ise calsitonin adlı ilaçtan faydalanılır.Calcitonin benzer biçimde bir takım ilaçlarda kemik yoğunluğu ve kemik ağrıları-sancıları üstünde etkilidir.Tedavi kesinlikle uzman bir tabip tarafınca planlanmalıdır.
İlaç tedavisi haricinde osteoporozun önlenmesi ya da ilerlemesinin durdurulması için yaşam tarzında da bir takım değişimler yapılmalıdır. Günde minimum 30 dakika olmak suretiyle, haftada 3 kez vücudu zorlamayan sporlar yapılması menopoz döneminde kemiğin mineral miktarını mühim seviyede iyileştirir. Sigara ve alkol bırakılmalıdır. Dengeli bir rejimle kafi kalsiyum alınması için lüzumlu değişimler yapılmalıdır
Seçenek Tedavi Sistemleri,metotları
Somon Balığı Kemik Erimesini Önlüyor
ABD'da meydana getirilen bir araştırmada, somon balığının halk içinde kemik erimesi olarak malum, bilhassa hanımefendilerin korkulu rüyası osteoporoza karşı etkili olduğu ortaya çıktı. Amerikalı ilim adamları; 'Miacalcic' adlı ilacın etken maddesi olan 'salmon calciton', somon balığının laboratuar ortamında bileşik olarak üretilmesiyle elde ederek, osteoporoza karşı tabii tedavi sağladığını belirttiler. Uzmanlar, salmon calciton'in insan vücudunda da varolduğunu ve kalsiyum metabolizması içinde fizyolojik olarak etkili olması açısından mühim bir hormon bulunduğunu kaydetti. Uzmanlar bununla birlikte, bu hormon yardımıyla hastaya dışarıdan bir madde verilmeden, yalnız vücuda meydana getirilen hormon takviyesiyle kemiklerin güçlendirilebildiğini altını çizdi.
Osteoporoz için bitkisel çözümler
Osteoporoz hastalığı ruhsal, beslenme ve hormonal farklılıklardan dolayı en fazla hanımlarda görülüyor. Bayanların yarısından fazlası 45-75 yaşları içinde bu hastalığa yakalanıyor.
Büyük bölümü insan osteoporoz hastalığının kalsiyum eksikliğinden landığı düşünüyor ve kalsiyum desteği alıyor.
Kalsiyumla birlikte C, D ve E vitamini de osteoporoz hastalığında mühim rollere sahipler. Bir takım belirgin minerallerin vücuttaki miktarlarının düzenlenmesi doğru kalsiyum seviyelerinin muhafaza edilmesi açısından mühim.
Bu mineraller, magnezyum, fosfor, bakır, çinko ve manganez.
Osteoporoz için şifalı bitkiler:
- Bir tür kasımpatı olan 'akırkarha' bitkisi ağrıyı hafifleten bir etkiye haizdir.
- Kabayonca, avize çiçeği, karahindiba ,arpa maydanoz kemikleri güçlendirmeye yarayan bitkiler.
- Ardıç tohumu, eğir kökü, aspir, hardal tohumu ve mısır püskülü kemiklerdeki ağrıları-sancıları azaltıcı özelliğe haiz bitkiler.
- Ağrının hafiflemesi için bir taze limonun suyunun yarısını 250 ml suyla karıştırıp her otuz dakikada bir ağrı-sancı dinene kadar için. Limon yerine elma suyunu da tercih edebilirsiniz.
Buzulların erimesi dünyayı iyi mi etkisinde bırakır?
Kemik erimesi sebebiyle eriyen kemik yeniden yerine getirilebilir mi?
Kemik erimesi nedir, iyi mi tedavi edilir?
YORUMLAR