Kırım hanı olarak tahta geçmiş olan 4 sayı Devlet Giray yaşamı ve dönemleri hakkında genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız. DEVLET GİRA...
Kırım hanı olarak tahta geçmiş olan 4 sayı Devlet Giray yaşamı ve dönemleri hakkında genel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
ın çocuklarını öldürterek egemenliğini pekiştirdi. Rusları Volga ötesine atmaya çalıştı. 1565’teki Moskova Seferi bir sonuca ulaşamadı. Osmanlı tesirinin ülkesinde güçlenmesini istemediğinden Sokullu Mehmet Paşa’nın 1569’da başlatmış olduğu Volga ile Don arasına kanal açma girişimini desteklemedi. Ejderhan’ın (Astrahan) kuşatılmasına önceleri katılıp kışı öne sürerek çekilince iyi bir netice alınamadı. 1571’de Moskova surlarına kadar ilerlediyse de Volga Havzası ile Astrahan çevresindeki Rusları uzaklaştıramadı.
DEVLET GİRAY II, Kırım hanı (?. 1654 – Vize 1725). Hacı Selim Giray’ın büyük erkek evladıdır. Babası ikinci kez han olunca, kalgaylık (veliaht) görevine getirildi. 1694’te Macaristan Seferi’ne, 1695’te ise, Sadrazam Ali Paşa’nın giriştiği Varadin kuşatmasına kalgay olarak katıldı. 1696’da da Azak Kalesi’ ni kuşatan Rus birliklerine karşı kardeşleriyle beraber savaştı. Ruslarla ortaklık icra eden Kalmuk Ordusu’nu yenilgiye uğrattı. Bir süre sonra Kırım hanı oldu. Kırım’a döndükten sonrasında, han oğulları içinde geçimsizlik başgösterdi. Baskısını giderek artıran Rusya’ ya karşı tek başına harekete geçmek isteyince, 1702 yılı sonlarında hanlıktan uzaklaştırıldı. Yerine babası Hacı Selim Giray dördüncü kez Kırım hanı oldu. Devlet Giray, Nahiye’a gelmiş olarak başkaldırdı. Tuna iskelelerini ele geçirmeye başlayınca, üstüne asker gönderildi ve Yenikale’ye çekildi. Arkasından da Rodos Adası’na gönderildi. Kaplan Giray’ın Kabartay Bölgesi’ nde yenilgiye uğraması üstüne, 18 Mayıs 1708’de ikinci kez Kırım hanı oldu. Baltacı Mehmet Paşa’nın sadrazamlığı döneminde İstanbul’a çağrılarak, görüşü alındı ve sonunda Rusya’ ya cenk açıldı. İki koldan hücum eden Tatar akınları Vorones ve Merafe’ye kadar uzatıldı. Osmanlı ileri güçleriyle beraber, Rus Ordusu’nu arkadan sıkıştırarak, Prut’a doğru yönlendirdiler. Sulh’tan sonrasında Lehistan, Rusya ve İsveç’in yönetimi Devlet Giray’a verildi. Ama İsveç kralına karşı yanlış davranışı yüzünden görevinden alındı. Edirne’ye çağrılarak, ilkin Gelibolu’ya, ordan da Rodos’a sürüldü. 1716’da bağışlanınca, Vize civarlarında kendisine verilen çiftliğe yerleşti.
DEVLET GİRAY III, Kırım hanı (?. 1647 – Yanbolu 1718). Adil Sultan’ın erkek evladıdır. Safa Giray’ın hanlığı döneminde kalgaylık (veliaht) yapmış oldu, başkaldırdığı için, Yanbolu’da (Bulgaristan) bir çiftlikte oturmaya zorlandı. 1716’da Varadin yenilgisi üstüne han olan Kaplan Giray yenilgiden görevli tutularak görevden alınınca Kırım hanı deklare edildi, Tuna çevresinin korunmasıyla göreve getirildi. Kalgaylığa atadığı Bahadır Giray’ı, Kırım’a asker toplamaya gönderdiyse de Kırımlılar karşı çıktılar. Bunun üstüne hanlıktan alınarak, yerliden Yanbolu’ya gönderildi (1718).
DEVLET GİRAY IV, Kırım hanı (?. 1729 – Vize 1781). Arslan Giray’ın erkek evladıdır. Babasının ikinci hanlığı (mart-kasım 1768), esnasında kalgay oldu. Babası öldüğünde Maksut Giray han olunca, Vize’deki çiftliğine çekildi. Amcası Kırım Giray’ın ölümü üstüne han atandı. Ruslarla muharebede her türlü yardım yapılmasına rağmen Moldavya ve Boğdan’a akınlarda bulunmadığı için görevinden alındı, Kıbrıs’a sürüldü, sürgün yeri Rodos’a çevrildi. Yerine II. Kaplan Giray han oldu. Minik Kaynarca Barışı imzalandıktan sonrasında, Kefe’de kaldı. Bir süre sonrasında da Kırım halkının isteği üstüne ikinci kez Kırım ham oldu. Ruslar, Devlet Giray’m hanlıkta kalmasını zararı olan saydıkları için Kırım’da bir ayaklanma çıkarttılar, Devlet Giray istanbul’a kaçmak mecburiyetinde bırakıldı (Ocak 1777). Devlet yetkililerinden ilgi görmüş oldu, Vize’deki çiftliğinde oturma izni verildi. Ölünceye kadar orada yaşadı. Yerine Rus yanlısı Şahin Giray, Kırım hanı oldu.
YORUMLAR