Manda Nedir?

Manda nedir? Manda ne anlamına gelir? Bilhassa Mustafa kemal atatürk’ün Sivas Kongresinde aldırmış olduğu mühim bir madde olan manda ve hima...

Manda nedir? Manda ne anlamına gelir? Bilhassa Mustafa kemal atatürk’ün Sivas Kongresinde aldırmış olduğu mühim bir madde olan manda ve himaye kabul edilmez’deki manda ne anlama gelir?

Manda (mandat), hukukta, «vekâlet» anlamına gelen Fransızca bir kelimedir. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonrasında, yeni bir siyasal mealde kullanılmaya başlanmıştır. O savaştan galip çıkan devletler, sömürgelere, ya da kendilerince geri kalmış bir takım ülkelere, dolambaçlı yollardan el koymak için bu müesseseden faydalanmışlardır:

Miletler Cemiyeti Antlaşmasının 22. maddesine nazaran, «çağıl dünyanın güç şartları içinde kendi kendilerini yönetim etmeye hemen hemen yeterli olmıyan milletlerin» yaşamalarını sağlamak maksadiyle, bu milletleri, Milletler Cemiyetinin vekili sıfatiyle hareket edecek olan ilerlemiş milletlerin vesayeti (mandası) altına vermek yoluna gidilmiştir.

Antlaşmada, «manda» altına konacak ülkeler, ulaştıkları uygarlık ve kültür seviyelerine nazaran üç dereceye ayrılmışlardı:

A) Osmanlı İmparatorluğumdan ayrılanlar; B) Afrika’daki Alman sömürgeleri; C) Cenup Garp Afrika milletleri ile Büyük Okyanus’taki bir takım adalar halkı.

Gizli saklı sömürgecilikten başka bir şey olmıyan manda idareleri alt kısmındaki milletler, vasilerine karşı sürekli direnmişler, iki Dünya Savaşı arasındaki devrede bunlardan biride bazıları bağımsızlığa kavuşmuşlardı.

İkinci Dünya Savaşı da manda alt kısmındaki ülkelere yeni imkânlar sağlamış oldu, büyük bir bölümü daha bağımsız hale geldi. Bu harp sonunda kurulan Birleşmiş Milletler Teşkilâtı Antlaşması’nın 73 – 91. maddelerinde «manda’ya benziyen, fakat daha hafifçe olan bir vesayet rejimi kurulmuş, sayıları çok olmıyan az gelişmiş bir takım ülkeler, Birleşmiş Milletler adına, ileri devletlerin vesayetine bırakılmıştır. Bu ülkelerden büyük bölümü, son 16-17 yıl içinde bağımsızlıklarını elde etmişlerdir. Bugün pek az ülke, Birleşmiş Milletler Vesayet Konseyi adına vesayet altında mevcuttur.