mastar ( I ) isim, dil bilgisi Arapça ma¹dar Fiilin -mak / -mek veya -ma / -me ekleri alan ve ad gibi kullanılan biçimi, eylemli...
mastar ( I )
isim, dil bilgisi Arapça ma¹dar
Fiilin -mak / -mek veya -ma / -me ekleri alan ve ad gibi kullanılan biçimi, eylemlik: al-mak, üşü-mek, gör-me, bul-ma vb.
mastar (II)
isim Arapça misµ¥r
isim Arapça misµ¥r
Sıvacı ve duvarcıların, cetvel gibi kullandıkları, uzun, ensiz ve düz tahta.
Kaynak: TDK
Sebep: Yazı boyutu / Kaynak bilgisi!
Kip eklerinin mastar haldeki eklere kattığı anlam nedir?
1)Fiilin -mak / -mek veya -ma / -me ekleri alan ve isim gibi kullanılan biçimi, eylemlik: al-mak, üşü-mek, gör-me, bul-ma vb.
2)Sıvacı ve duvarcıların, cetvel gibi kullandıkları, uzun, ensiz ve düz tahta.
3)Bk. eylemlik
4)Bk. örnek
Mastar, üretilen ürünleri, makine parçalarını ve aparatları ölçerken kullanılan sabit ölçü ve profilde parçalara mastar denir. Ölçü ve kontrol aletlerinin yanında, yardımcı ölçü ve kontrol ekipmanı olarak kullanılır. Mastarlar ile direk ölçü ve profil kontrolü sağlanırken, dolaylı yoldan da bu işlem gerçekleştirilebilir.Mastarlar, profil ve ölçüleri sabit aparatlardır. Bu özelliğinden ötürü kritik ölçülerin kontrolü ve takibi açısından sıklıkla tercih edilir. %100 ölçü ve profil kontrolü gerektiren kısımlarda başarıyla kullanılırlar. Bu nedenle seri üretimin vazgeçilmez ölçüm ve kontrol ekipmanlarıdır. Normal ölçü aletleriyle ölçülemeyecek veya zaman kaybına neden olacak profil ve ölçülerin alınmasında kolaylık sağlar.
Kaynak:
Kaynak:
Sebep: Mesaj düzeni / Yazı ve bağlantı boyutu!
MASTAR a. (ar. maşdar, bir şeyin çıktığı yer, ). Dilbil. -mak / -mek ekiyle kurulan adfiil. (ADFüL.)
*-*Esk. dilbilg. Mastar eki, genellikle farsça sıfatların sonuna gelerek ad ve mastar yapan (-İ) eki (YÂYI MASDARİ, YÂYIMAS DARİYET de denir): hubi (güzellik), Cılendi (yükseklik), aşCıftegi (karışıklık), hamuşi (sessizlik) vb.
MASTAR a. (öncekiyle eşkökenli). Camc. Eğrilik mastarı, işleme sırasında bir optik yüzeyi kontrol etmeye yarayan düzlemsel ya da dönen optik yüzlü cam bloku. (İki yüzey birbiri üstüne konulduğundan, özdeşlikleri girişim saçaklarına bakarak rahatlıkla kontrol edilebilir.)
*-*Doğramac Doğramacılann birleştirmelerin çizimini ve ayrıntı işlemişini göstermek için kullandıklan, üzerinde metrik bölümleri olan cetvel.
*-*El sant. Bakırcılıkta yapılacak kabın bakır levhadan kesilecek ilk biçimi için, ölçüye göre hazırlanmış kartondan ya da bakırdan şablon.
*-*inş. Duvarcı ustasının çimentolu bir yüzeyi düzlemekte kullandığı, iki tutamaçlı kalın levha. || Düzgün bir duvar yüzeyi elde etmek ya da silme çekmek için kullanılan, bir şablonu yönlendirecek biçimde yerleştirilmiş ahşap cetvel çifti, alçı ya da çimento pervaz. || Kiremit ve tuğla yapımında kalıptan taşan toprağı kesmede kullanılan aletin asıldığı ahşap parça. || Eğrise! profil mastarı, bir eğrinin ters profilini veren, özellikle kemer ve tonoz yapımında işi denetlemeye ve yönlendirmeye yarayan bir tür ahşap şablon. || Sıva mastarı, SIVA ANASr'nın eşanlamlısı.
*-*Sil. Çap maştan, namlulann içini ölçmeye ve yiv-setin aşınıp aşınmadığını kontrol etmeye yarayan mastar.
*-*Mak. san. üretilen makine parçalarının denetiminde karşılaştırma öğesi olarak kullanılan belli bir boyuttaki takım. (Bk. ansikl. böl.) || Bir iç boyutu ölçmeye ya da denetlemeye yarayan takım. || Çeşitli malzemeleri (ağaç, kumaş, deri, karton vb.) tasarlanmış bir çizgi boyunca kesmek için kılavuz olarak kullanılan ağaç ya da metal profil. || Derinlik maştan, bir deliğin derinliğini, bu delik içindeki bir çıkıntının yüksekliğini ve genellikle de aynı yöne dönük iki koşut yüz arasındaki uzaklığı belirlemeye yarayan mastar. || İç ölçü mastarı, dönel parçaların iç çaplarını ya da birbirine bakan iki koşut yüz arasındaki uzaklığı belirlemek için kullanılan mastar. || Kalınlık mastarı, iki parça arasına, aralarındaki uzaklığı ölçmek için sokulan, belli kalınlıkta çelik lama. || Mikrometren mastar, mikrometrik bir düzenekle donatılmış mastar. ||Silindir mastar, çeşitli takımlara takılan, suverilmiş çelikten boyutlanmış silindirsel parça. (Bk. ansikl. böl.)||Wdamastarı, bir vida yiv düzenine, adım kontrolü yapmak için uygulanan dişli profilli küçük levha.
*-*Marangl. Kabasını aldıktan sonra bir kerestenin önyüzünün düzlüğünü denetlemeye yarayan alet. || Peş mastarı, geniş yüzeylerin, sandalye ve masa ayaklarının düzlüğünü denetlemeye yarayan ve eşit ölçülerde yapılmış iki yassı ve geniş mastardan oluşan alet.
*-*Metalürj. Yuvarlak bir metal telin çapını ve dolayısıyla kesitini ölçmeye yarayan bir mastar türü. (En çok kullanılan mastarlar, farklı çaplarda delikler delinmiş bir plaka türü olan paris mastarı, japy mastarı, Birmingham'ın BWG mastarı amerikan BS mastarı [Brovvn ve Sharpe], normal İngiliz SWG mastarıdır.)
*-*Ölçbil. Etalon mastar, kalınlık mastarı olarak kullanılan, yüzeyleri son derece düzlemsel ve koşut metal parça. (Değişik kalınlıklar elde etmek için genellikle, üst üste yerleştirilen bir takım mastar kullanılır.) [Bk. ansikl. böl.] || Kontrol mastarı, çeneli denetim mastarlannı kontrol etmede kullanılan karşılaştırma mastarı.
*-*Seram. Tornanın dönüşü sırasında, yönlendirmeyi sağlayan tahta kol. || Tornalamanın, taslaklamayı izleyen ikinci aşaması; parçaya istenen profili vermek için, çömlekçi bıçağı denen kesici aletlerle, istenen kıvamda tutturulmuş çamurun işlenerek, taslaklanmış çömleğin ağız, yan, dip kısımlarını inceltmeye dayanır.
*-*Teknol. Işılelektriksel mastar, yüksek sıcaklığa getirilen cisimlerin kalınlığı ile genişliğini ölçmeyi sağlayan ve özellikle haddeleme işlemlerini denetlemede kullanılan aygıt.
*-*ANSİKL. Mak. san. Bir mastar, bir parçanın boyutlarını, okunması her zaman hatalara yol açabilecek bir ölçü aletine (kumpas, palmer vb.) başvurmaksızın, doğrudan kontrol etmeyi sağlar. Mastar, kontrol edilecek parçaya tatbik edilir, bu tatbikin olanaklı olup olmayışı ve kontrol edilecek boyutun iç ya da dış olmasına göre parçanın boyutunun mastarın boyutundan büyük ya da küçük olup olmadığına karar verilir, istenilen boyutun tolerans sınırlarına karşılık gelen iki mastarla ardışık olarak yapılan karşılaştırma sonucunda, parçanın kabul edilip edilemeyeceği anlaşılır. Nominal ölçü ve buna verilen toleranslar standart değerler arasından seçilmişse ya da seri, özel bir mastarın yapılmasını gerektirecek kadar önemliyse bir sabit mastar kullanılır; diğer durumlarda ayarlanabilir tuşlu mastarlar ya da ayarlanabilir tekercikli mastarlar kullanılır. Bir dış boyutu kontrol etmek için çeneli mastar, bir iç boyut için ise bir iç ölçü mastarı ya da tığ mastar kullanılır; küçük bir çap için duruma göre düz ya da vida açılmış bir bağa ya da tampon mastar kullanılır. Bir mastar sert (aşınmaya karşı dayanması için), biçim değiştirmez (özellikle büyük boyutlu mastarlar için) ve zaman içinde kararlı olmalıdır. Mastarlar, karalıklannı korumalan için bir ısıl işlemden geçirilen suverilmiş çelikten yapılır. Bu amaçla bir yağ banyosunda 100 °C'a kadar ısıtıldıktan sonra çok yavaş olarak soğutulur, ardından da taşlanır ve perdahlanırlar. Kimi kez sertliklerinin artırılması amacıyla yüzeysel olarak kromla kaplanırlar. Bir mastarın boyutları etalon mastarlarla kontrol edilir; bunlar 20 °C olan karşılaştırma sıcaklığında kullanılmalıdır.
• Silindir mastar. Bir freze tezgâhının iş miline tespit edildiğinde iş mili ekseni ile iş parçasının kenarı arasındaki uzaklığı duyarlı olarak ayarlamayı sağlar; sıkıştırılacak koşutyüzlü parçayla birlikte bir mengeneye yerleştirildiğinde ise kuvveti doğurucularından biri üzerine alarak yüzeyleri tam olarak koşut ya da dik olmayan parçaları gerektiği piçimde sıkıştırmayı sağlar. İki delik içine sıkı geçirilen iki silindir mastar bu deliklerin eksen aralığını ölçmede kullanılır.
*-*Ölçbil. Her tür uzunluk ölçüsünün karşılaştırma tabanını oluşturan etalon mastarlar, boyııtlan birbirine uyan parçalar halindedir ve birleşmeleri için yan yana getirilmeleri yeterlidir. Mastarlann düzlemselliği, aralannda bir yağlayıcı katman bulunması durumunda, moleküler çekme kuvvetinin etkisiyle birbirlerine kuvvetle yapışacak biçimdedir. Bu katmanın, mikrometrenin yüzde 1 ile 2'si düzeyinde (yani ihmal edilebilir) değişmez bir kalınlığı vardır Bu mastarların gerektirdiği yüksek duyarlık çok iyi tanımlanmış geometrik (yüzlerin düzlemselliği ve koşutluğu), mekanik (sertlik, aşınmaya karşı dayanım), metalürjik (kimyasal kararlılık, yaşlanma) nitelikleri ve tam olarak saptanmış kullanım koşullarını (sıcaklık, bakım, yüzeylerin yağlanması) zorunlu kılar. Bunlann gerçek boyutları girişimölçüm (enterferans yöntemi) yöntemiyle ölçülür.
*-*Esk. dilbilg. Mastar eki, genellikle farsça sıfatların sonuna gelerek ad ve mastar yapan (-İ) eki (YÂYI MASDARİ, YÂYIMAS DARİYET de denir): hubi (güzellik), Cılendi (yükseklik), aşCıftegi (karışıklık), hamuşi (sessizlik) vb.
MASTAR a. (öncekiyle eşkökenli). Camc. Eğrilik mastarı, işleme sırasında bir optik yüzeyi kontrol etmeye yarayan düzlemsel ya da dönen optik yüzlü cam bloku. (İki yüzey birbiri üstüne konulduğundan, özdeşlikleri girişim saçaklarına bakarak rahatlıkla kontrol edilebilir.)
*-*Doğramac Doğramacılann birleştirmelerin çizimini ve ayrıntı işlemişini göstermek için kullandıklan, üzerinde metrik bölümleri olan cetvel.
*-*El sant. Bakırcılıkta yapılacak kabın bakır levhadan kesilecek ilk biçimi için, ölçüye göre hazırlanmış kartondan ya da bakırdan şablon.
*-*inş. Duvarcı ustasının çimentolu bir yüzeyi düzlemekte kullandığı, iki tutamaçlı kalın levha. || Düzgün bir duvar yüzeyi elde etmek ya da silme çekmek için kullanılan, bir şablonu yönlendirecek biçimde yerleştirilmiş ahşap cetvel çifti, alçı ya da çimento pervaz. || Kiremit ve tuğla yapımında kalıptan taşan toprağı kesmede kullanılan aletin asıldığı ahşap parça. || Eğrise! profil mastarı, bir eğrinin ters profilini veren, özellikle kemer ve tonoz yapımında işi denetlemeye ve yönlendirmeye yarayan bir tür ahşap şablon. || Sıva mastarı, SIVA ANASr'nın eşanlamlısı.
*-*Sil. Çap maştan, namlulann içini ölçmeye ve yiv-setin aşınıp aşınmadığını kontrol etmeye yarayan mastar.
*-*Mak. san. üretilen makine parçalarının denetiminde karşılaştırma öğesi olarak kullanılan belli bir boyuttaki takım. (Bk. ansikl. böl.) || Bir iç boyutu ölçmeye ya da denetlemeye yarayan takım. || Çeşitli malzemeleri (ağaç, kumaş, deri, karton vb.) tasarlanmış bir çizgi boyunca kesmek için kılavuz olarak kullanılan ağaç ya da metal profil. || Derinlik maştan, bir deliğin derinliğini, bu delik içindeki bir çıkıntının yüksekliğini ve genellikle de aynı yöne dönük iki koşut yüz arasındaki uzaklığı belirlemeye yarayan mastar. || İç ölçü mastarı, dönel parçaların iç çaplarını ya da birbirine bakan iki koşut yüz arasındaki uzaklığı belirlemek için kullanılan mastar. || Kalınlık mastarı, iki parça arasına, aralarındaki uzaklığı ölçmek için sokulan, belli kalınlıkta çelik lama. || Mikrometren mastar, mikrometrik bir düzenekle donatılmış mastar. ||Silindir mastar, çeşitli takımlara takılan, suverilmiş çelikten boyutlanmış silindirsel parça. (Bk. ansikl. böl.)||Wdamastarı, bir vida yiv düzenine, adım kontrolü yapmak için uygulanan dişli profilli küçük levha.
*-*Marangl. Kabasını aldıktan sonra bir kerestenin önyüzünün düzlüğünü denetlemeye yarayan alet. || Peş mastarı, geniş yüzeylerin, sandalye ve masa ayaklarının düzlüğünü denetlemeye yarayan ve eşit ölçülerde yapılmış iki yassı ve geniş mastardan oluşan alet.
*-*Metalürj. Yuvarlak bir metal telin çapını ve dolayısıyla kesitini ölçmeye yarayan bir mastar türü. (En çok kullanılan mastarlar, farklı çaplarda delikler delinmiş bir plaka türü olan paris mastarı, japy mastarı, Birmingham'ın BWG mastarı amerikan BS mastarı [Brovvn ve Sharpe], normal İngiliz SWG mastarıdır.)
*-*Ölçbil. Etalon mastar, kalınlık mastarı olarak kullanılan, yüzeyleri son derece düzlemsel ve koşut metal parça. (Değişik kalınlıklar elde etmek için genellikle, üst üste yerleştirilen bir takım mastar kullanılır.) [Bk. ansikl. böl.] || Kontrol mastarı, çeneli denetim mastarlannı kontrol etmede kullanılan karşılaştırma mastarı.
*-*Seram. Tornanın dönüşü sırasında, yönlendirmeyi sağlayan tahta kol. || Tornalamanın, taslaklamayı izleyen ikinci aşaması; parçaya istenen profili vermek için, çömlekçi bıçağı denen kesici aletlerle, istenen kıvamda tutturulmuş çamurun işlenerek, taslaklanmış çömleğin ağız, yan, dip kısımlarını inceltmeye dayanır.
*-*Teknol. Işılelektriksel mastar, yüksek sıcaklığa getirilen cisimlerin kalınlığı ile genişliğini ölçmeyi sağlayan ve özellikle haddeleme işlemlerini denetlemede kullanılan aygıt.
*-*ANSİKL. Mak. san. Bir mastar, bir parçanın boyutlarını, okunması her zaman hatalara yol açabilecek bir ölçü aletine (kumpas, palmer vb.) başvurmaksızın, doğrudan kontrol etmeyi sağlar. Mastar, kontrol edilecek parçaya tatbik edilir, bu tatbikin olanaklı olup olmayışı ve kontrol edilecek boyutun iç ya da dış olmasına göre parçanın boyutunun mastarın boyutundan büyük ya da küçük olup olmadığına karar verilir, istenilen boyutun tolerans sınırlarına karşılık gelen iki mastarla ardışık olarak yapılan karşılaştırma sonucunda, parçanın kabul edilip edilemeyeceği anlaşılır. Nominal ölçü ve buna verilen toleranslar standart değerler arasından seçilmişse ya da seri, özel bir mastarın yapılmasını gerektirecek kadar önemliyse bir sabit mastar kullanılır; diğer durumlarda ayarlanabilir tuşlu mastarlar ya da ayarlanabilir tekercikli mastarlar kullanılır. Bir dış boyutu kontrol etmek için çeneli mastar, bir iç boyut için ise bir iç ölçü mastarı ya da tığ mastar kullanılır; küçük bir çap için duruma göre düz ya da vida açılmış bir bağa ya da tampon mastar kullanılır. Bir mastar sert (aşınmaya karşı dayanması için), biçim değiştirmez (özellikle büyük boyutlu mastarlar için) ve zaman içinde kararlı olmalıdır. Mastarlar, karalıklannı korumalan için bir ısıl işlemden geçirilen suverilmiş çelikten yapılır. Bu amaçla bir yağ banyosunda 100 °C'a kadar ısıtıldıktan sonra çok yavaş olarak soğutulur, ardından da taşlanır ve perdahlanırlar. Kimi kez sertliklerinin artırılması amacıyla yüzeysel olarak kromla kaplanırlar. Bir mastarın boyutları etalon mastarlarla kontrol edilir; bunlar 20 °C olan karşılaştırma sıcaklığında kullanılmalıdır.
• Silindir mastar. Bir freze tezgâhının iş miline tespit edildiğinde iş mili ekseni ile iş parçasının kenarı arasındaki uzaklığı duyarlı olarak ayarlamayı sağlar; sıkıştırılacak koşutyüzlü parçayla birlikte bir mengeneye yerleştirildiğinde ise kuvveti doğurucularından biri üzerine alarak yüzeyleri tam olarak koşut ya da dik olmayan parçaları gerektiği piçimde sıkıştırmayı sağlar. İki delik içine sıkı geçirilen iki silindir mastar bu deliklerin eksen aralığını ölçmede kullanılır.
*-*Ölçbil. Her tür uzunluk ölçüsünün karşılaştırma tabanını oluşturan etalon mastarlar, boyııtlan birbirine uyan parçalar halindedir ve birleşmeleri için yan yana getirilmeleri yeterlidir. Mastarlann düzlemselliği, aralannda bir yağlayıcı katman bulunması durumunda, moleküler çekme kuvvetinin etkisiyle birbirlerine kuvvetle yapışacak biçimdedir. Bu katmanın, mikrometrenin yüzde 1 ile 2'si düzeyinde (yani ihmal edilebilir) değişmez bir kalınlığı vardır Bu mastarların gerektirdiği yüksek duyarlık çok iyi tanımlanmış geometrik (yüzlerin düzlemselliği ve koşutluğu), mekanik (sertlik, aşınmaya karşı dayanım), metalürjik (kimyasal kararlılık, yaşlanma) nitelikleri ve tam olarak saptanmış kullanım koşullarını (sıcaklık, bakım, yüzeylerin yağlanması) zorunlu kılar. Bunlann gerçek boyutları girişimölçüm (enterferans yöntemi) yöntemiyle ölçülür.
Kaynak: Büyük Larousse
Kip eklerinin mastar haldeki eklere kattığı anlam nedir?
YORUMLAR