Nesne Nedir?

NESNE Gösterim: 46 Boyut: 16.6 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/> a. (ne ise ne) 1. Gözle, dokunmayla algıl...

NESNE

Gösterim: 46
Boyut: 16.6 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>

a. (ne ise ne)

1. Gözle, dokunmayla algılanabilen herhangi bir somut şey: Nesneleri algılamak. Bu cam nesneleri uzaklaştırır.

2. Canlı varlıklara karşıt olarak herhangi bir somut şey: Masa, kitap birer nesnedir.

3. insan'a karşıt olarak, hareket, fikir irade ve haktan yoksun olan şey; eşya: Bizlere birer nesne muamelesi yapıyorlar.

4. Ad'a karşıt olarak bir şey ya da varlık: Sözcük ve belirt tiği nesne.


—Dilbilg. Geleneksel dilbilgisinde fiilin belirttiği eylemden etkilenen şeyi ya da varlığı belirleyen ad öbeği. (Eşanl. DüZ TüMLEÇ)

• 
  Belirtili nesne, belirtme durumundaki nesne ("Kitabı okuyor†cümlesindeki kitabı).
• 
  Belirtisiz nesne, yalın durumdaki nesne (“Kitap okuyor" cümlesindeki kitap). [Kimi fiillerde nesne eylemin içinde yer alarak onunla bütünsellik gösterir: yaşamını yaşamak, uyku uyumak, ütü ütülemek vb.j

—Fels. Algılayan ya da düşünen özneye karşıt olarak, algılanan ya da kabul edilen şey. (Bk. ansikl. böl.)


—Psikan. Freud'a gore, "dürtünün, elde etmiş olduğu vakit amacına ulaşabildiği şeyâ€.

• 
  Nesne â, Jacques Lacan'a gore, bilinçdışı isteğin nedenini, fantazma nesnesini, kısmi dürtü nesnesini ve gerçeğin hayal gücüyle maskelenmesini belirleyen işlevlerin tümü. (Tüm bu öğelerin birliğini oluşturan şey, Lacan'a gore, talep nesnelerinin ta baştan beri kaybolmuş bulunan ve sadece yetersiz ikameleri içinde tekrardan elde edilebilen nesneler halinde var olmasıdır. Nesne â, Freud'un ikame yöntemiyle doyum teriminin bir benzeridir.)
• 
  Nesne seçimi, sevgi nesnelerini belirleme seçimi. (Bk. ansikl böl)
• 
  Kısmi nesne, kısmi dürtü nesnesi. (Bk. ansikl. böl.)
• 
  Tam nesne, M. Klein'a gore, sevgi nesnesi olarak alınan kimse. (Kısmi nesne'nin karşıtıdır.)
• 
  Nesne ilişkisi, kişinin libido nesneleriyle ilişkisinin biçimi. (Bk. ansikl. böl.)

—XX. yy. sanatı. Sanatçının ödünç almış olduğu, birleştirdiği ya da tümüyle yarattığı, bir yapıtın tümünü ya da bir bölümünü oluşturan üç boyutlu unsur. (Bk. ansikl. böl.)


—ANSİKL. Fels. Nesne/özne karşıtlığını ilk ortaya koyan ve onu fikrin bağlaşığı, bilme edimi ile malum gerçek içinde bir dolayım durumuna getiren Descartes oldu. Nesne bilgi etkinliğinin yöneldiği şeydir. Descartes şu şekilde der: "Bir fikrin nesnel gerçekliği denince, düşünce tarafınca temsil edilen şeyin özünü ya da varlığını -bu öz, fikirde içerilmiş olduğu ölçüde- anlıyorum. Bir nesnel gerçeklikten söz edilmiş olduğu benzer biçimde, bir nesnel yetkinlikten ya da nesnel hileden de söz edilebilir. Şundan dolayı fikirlerin nesnelerinde var bulunduğunu düşündüğümüz her şey, nesnel olarak ya da tasarım olarak fikirlerin kendisinde de vardır" (Doğa ötesi düşünceler [Mâditations mâtaphysiques], “ikinci itirazlara yanıtlar", tarif 3).


Kant, "Bilmek nedir?" sorusunu sorarak, düşünce ve şey kavramlarını görelileştirdi ve düşünmenin merkezine özne/nesne ilişkisini koydu; nesneyi "kendinde şey" den ayırarak ve bilgiyi, öznenin bir maddeye kendi yasasını kabul ettirmesi biçiminde tanımlayarak nesnenin durumuna tam bir açıklık getirdi. Bilmek, duyumların çeşitliliğini kavramlarda birleştirmek anlamına gelir: "Nesne (alm. Objekt), belli bir sezginin çeşitliliğini, terimi içinde özetlediğimiz şeydir†(Salt aklın eleştirisi [Kritik der reinen Vernunft], 1,1,1). Kant nesnenin düşünülmüş bir şey bulunduğunu önemle belirtir (yoksa onu bilemezdik) ve bir nesnenin bilgisini olanaklı kılan koşulları tanımlar: bir nesneyi düşünmekle, o nesneyi bilmek aynı şey değildir. Nitekim, bilgide iki unsur vardır: birincisi çoğu zaman bir nesneyi düşünmemizi elde eden kavram [...], İkincisi de nesneyi bizlere sunan sezgidir†(ay. ypt). Kant'a gore, bilinmesi mümkün olan nesne “görüngüâ€dür (fenomen).


Bununla beraber, Kant'ın bu noktadaki katkısının büyük önemi derhal anlaşılamadı ve filozoflar nesne terimini kendi sistemlerine gore tanımlamaya devam ettiler.


Mesela Hegel'in nesne (Gegenstand, Objekt) anlayışında olduğu benzer biçimde. Hegel'e gore felsefenin aslı, çoğunluğun öznellikle nesnellik içinde varlığını tasarladığı dışlayıcı zıtlığa karşı çıkmaktır. “Kendinin bilinci, nesnenin bu hiçliğini bilir; bundan dolayı o, kendi kendisini dışlaştırır -çünkü, bu dışlaştırmada o, kendi kendisini nesne olarak koyar ya da, kendi-için-varım bölünmez birliği gereğince, nesneyi kendi kendisi olarak koyar. Öte taraftan, bu edim, bununla birlikte, diğer momenti; doğrusu kendinin bilinci'nin bu dışlaştırmayı ve bu nesnelliği hem kaldırdığı, hem de tekrardan kendi içine almış olduğu momenti ihtiva eder; böylece kendinin bilinci kendi başka varlık'ının içinde tıpkı kendi kendisiyleymiş gibidir (Tinin görüngübilimi [Phânomenologie des Geistes], "Mutlak bilgiâ€).


Sartre'da nesne terimi, başkasının ve kendinin varoluşunu nesnel bir varlık olarak kavramayı elde eden şeydir; “Ben, safdilce bir düşünceyle, asla bilincinde olmaksızın, nesnel bir varlık olmanın mümkün bulunduğunu kabul ettiğimde, başkasının varlığını da zımnen kabul etmiş olurum, bundan dolayı başka bir özne olmadan ben iyi mi nesne olabilirim? Demek ki, başkası, benim, için her şeyden ilkin kendisi için nesne olduğum varlıktır, doğrusu yardımıyla nesnelliğimi kazandığım varlıktır†(l'Etre etle NĞ- ant [Varlık ve hiçlik], "Başkasının varoluşuâ€. 3). Bununla beraber Sartre, nesne fikrinin, hareketsizliği, şeyi, içermesi bakımından kişinin "salt özne†olmak isteğini devamlı olarak gündeme getirdiğini belirtir: “Salt utanç, kınanabilecek herhangi bir nesne olmak duygusu değildir; çoğu zaman, bir nesne olmak [...], dünyaya, şeylerin arasına "düşmüşâ€ olmaktır†(ay. ypt).


—Psikan.

Nesne seçimi.

Freud, sevgi yaşamının, kişinin sevgi nesnelerini seçme biçimine gore, iki değişik seçimi bulunduğunu ileri sürer. Payandalama yöntemiyle nesne seçimi denen birinci tip nesne seçiminde şahıs, sevgi nesnesini, anasına olan ilk bağımlılık ilişkisinin (ya da, ikincil olarak, kız çocuk için, babasına olan ilk bağımlılık ilişkisinin) bir ikamesi olarak seçer. Nesne, kişinin bağımlı olduğu ve haiz olmak istediği şeydir; ya da diğeri için besleyen hanım ya da korumuş olan adam olma durumudur.


Narsisçi denen ikinci tip nesne seçiminde şahıs, kendine benzer ya da annesinin gözündeki kendi ideal imgesine uygun bir nesne seçer. Burada nesne, olunmak istenen şeydir. Bu ikinci ilişki biçimi, bununla birlikte ilk ana sevgisini bir çeşit devam ettirme yoludur: anne iyi mi sevmişse, diğeri öyleki sevilir; seven şahıs olarak anneyle özdeşleşilir ve sevgi nesnesi, kişinin kendi imgesine (anne tarafınca sevilen şahıs olarak kendi imgesine) benzer bir şekilde seçilir.

Kısmi nesne.

Dürtü, bir nesneye, o nesnenin taşıyıcısı olan kişinin kendisiyle ilgilenmeksizin bağlandığında, o nesneye kısmi denir. En sık rastlanan kısmi nesneler içinde şunları sayabiliriz: meme, dışkı, ses, bakış, penis, idrar, nefes. Fakat, bedenin herhangi bir kısmı de bu şekilde bir kısmi nesne haline getirilebilir. M. Klein ve J. Lacan'ın yandaşları, kısmi nesnenin, üremsel organların bütünsel nesnesine indirgenemeyeceğini ve öznenin bilinçdışı zamanı içinde statüsünü koruyup kendi hesabına etkinlikte bulunduğunu ileri sürdüler.

Nesne ilişkisi.

Bulanık ve geniş kapsamlı bir kavram olan nesne ilişkisi terimini tanımlamak oldukça zor olsa gerek. Yalnız, annenin, kişinin sonraki yaşamında tüm libido nesnelerinin ilkörneğini oluşturduğu söylenebilir; bu yüzden anne, özne ile diğeri arasındaki ilişkilerin doğuşunda ayrıcalıklı bir yere haizdir; bu doğuşu olanaklı kılar, kolaylaştırır (ya da engeller). Diğeri, özne için yapılaşma olanağının bir kurucu öğesidir. Diğeri, klasik psikanalizde, dürtünün nesnesi olarak anlaşıldığından, o dönemde, dürtü etkinliğinin kişisellik dışı niteliğini daha iyi belirtebilmek amacıyla, nesne sözcüğünü kullanma yoluna gidilmiştir.


—XX. yy. sanatı. Yüzyılın başlangıcında, plastik sanatlarda geleneksel güzel duyu sınıflandırmaların aşılması amacıyla, nesne terimi ortaya atıldı. Bu akımın ana ilkeleri, sanat nesnesi/endüstri nesnesi karşıtlığının yadsınması (Bauhaus), sanat eserinin ve sanatçının işlevinin sorgulanması (Duchamp'ın ready-made'i), nesnelerin simgesel işlerliklerinin şiirsel yanının (gerçeküstücü nesneler ve asamblajlar) ortaya çıkarılmasıdır. Günlük yaşamın ayrılmaz bir öğesi olan nesne (yeni ya da kullanılmış, tek başına ya da asamblaj, yığılmış, sıkıştırılmış vb. olarak), ikinci Dünya savaşı'ndan sonrasında, modern gerçekliğe bağlı (pop art, yeni gerçekçilik) bir estetiğin temel öğesini oluşturdu. Izleyici üstünde bir tesir yaratma (kinetik sanat) ya da belli bir alan içinde (çevre) onu sorgulama amacını güden nesne, bir 'soruşturma-yapıtâ€ta “belge†(mesela Boltanski' de), bir eylemin gelişme sürecinde işaret, karmaşık arayışlarda destek (kavramsal sanat) ya da işlenmemiş unsur (yoksul sanat) olarak kullanılabilir.

Kaynak: Büyük Larousse

• 
  Zamanı nesne nedir?


• 
  Nesne, biçim, sütun ve çizgi grafiklerinin farkı nedir?


• 
  Kilogramın nesne grafiği ve tablosu iyi mi yapılır?

Destek Öğeler
Nesne (Düz Tümleç)

Öznenin yapmış olduğu eylemden etkilenen varlık ya da nesnedir. Nesne, cümledeki kullanımına gore ikiye ayrılır :

Belirtili Nesne

Öznenin yapmış olduğu işten etkilenen unsur adın “i†(gösterme, belirtme) durumuyla çekimlenirse belirtili nesne görevi yapar.

Belirtili nesneyi bulabilmek için yükleme “Kimi? Neyi? Kimleri? Neleri?†sorularından uygun olan biri yöneltilir.
Örnek:

• Çocuğun elindeki küçük siyah köpeği çoğumuz sevmiştik. (Neyi?)
• Bu işin ardında bulunduğunu biliyorum, gizleme. (Neyi?)
• Seni de onu da yakından tanıyoruz. (Kimi?)

Öznenin yapmış olduğu eylemden etkilenen unsur, ad durum eklerinden biriyle çekime girmişse cümle içinde belirtisiz nesne görevi yapar.

Belirtisiz nesneyi bulmak için yükleme “Ne?, Neler?†sorusu yöneltilir.
Örnek:

• Ona devamlı bir kucak dolusu çiçek götürürdüm. (Ne?)
• Her gece, Kırmızı Başlıklı Kız isminde bir masal anlatırdı.

Nesnenin Özellikleri
a) Nesne, yalnızca yükleminde fiil olan cümlelerde bulunur. Yükleminde ad ve ad asil sözcüklerin bulunmuş olduğu cümlelerde nesne olmaz.
Örnek:

• Bu adam, sorduğum tüm soruları yanıtsız bıraktı.

b) Nesne, tek sözcük olabildiği benzer biçimde sözcük grubu da olabilir.
Örnek:

• Kalemleri, defterleri, kitapları, üst üste yığdı.

c) Bazı cümlelerde ara söz, nesneyi izah etmek için kullanılır. Buna açıklamalı nesne denir. Bu söz, nesneyle beraber tek unsur olarak değerlendirilir.
Örnek:

• Babamı, o büyük insanı, tekrar görmeyecektim.
• Yaşlı hanım, evladı - o kuru, sıska vücudu - son bir kez kucakladı.

DEVAMI