Klâsik Türk musikisindeki nefesli sazlardan biri. Bu musikideki ahenkler, ney'e gore yapıldığı için önemi büyüktür. 12 çeşidi var...
Klâsik Türk musikisindeki nefesli sazlardan biri. Bu musikideki ahenkler, ney'e gore yapıldığı için önemi büyüktür. 12 çeşidi vardır.Çok etkili bir sesi olan ney, sarı budaklı bir çeşit kamıştan yapılır. Delikleri kızgın demirle açılır. Neyler küçüldükçe sesleri incelir. Kaim seslilerin çalınması için güçlü nefes ister.
Ney çalanlara 'neyzen' denir...
Nefesli Çalgılar - Ney
Ney iyi mi yapılır?
Ney maketi iyi mi yapılır?
NEYa. (fars. ney, nay). Müz. Türk, İran ve arap müziklerinde kullanılan başlıca üflemeli çalgı. (Bk. ansiki böl.)
*-*Esk.
1. Kamış, saz.
2. Ney üflemek, ney çalmak.
3. Nayveş, ney şeklinde. || Nay-ı ruyin ya da nay-ı ruyine, eskiden savaşlarda çalınan nefire benzer tunç boru. || Nay-ı enban, tulumlu ney, gayda. || Nay-ı türki, zurna. || Ney ü nuş, ney ve şarap.|| Neyistan, neysitan, neyzar, sazlık, kamışlık. || Ney-pare, kamış parçası; kalem, || Ney-süvar, ufak, genç sevgili.
*-*Esk. anat. Nay-i bini, burun deliği. || Nay-ı gülü, boğaz, gırtlak.
*-*Esk. bot. Kamış, saz.
*-*ANSİKL. Boğum bölgeleri oluşturulan bir kamışa, belli aralıklarla, 6'sı önde olmak suretiyle 7 delik açılarak meydana getirilen çalgının, üflenen ucuna, çoğu zaman boynuzdan ya da fildişinden konik bir başpare takılır. Kamışın dokuz boğumlu olmasına dikkat edilir. Öbürleri tümüyle, en üstteki boğum ise yarım açılır. Kamışın her iki ucuna, çatlamaması için parazvane denilen madeni yüzükler takılır. Ses alanı üç oktava yakındır. En pes sekizlideki seslere dem sesleri adı verilir. Çalgı, ortalama 45°'lik bir açıyla tutularak çalınır. Doğu müziğine özgü sesleri elde etmek için delikleri yarım ya da çeyrek açmak gerekir. Kimi perdeler de, baş hafifçe eğilerek bulunur. Mevlevi müziğinin iki ana çalgısından önde gelen (öbürü kudüm) ve mevlevilerce mukaddes sayılan ney, dindışı müzikte de yaygındır.
Çeşitli boyda neyler vardır. Bunlar hususi adlar taşırlar (peşten tize doğru: bola- henk, davut, şah, mansur, ktzneyi, müstahsen, sipürde vb.). Bunlar, türk müziğindeki akortların (ahenklerin) da adıdır. 7'sinin temel sesi natürel sesler, 5'ininki de diyezli sesler olan 12 boy ney vardır. Temel sesi diyezli bir ses olan neylere mabeyn denir. Bu 12 çeşit neyin, boyu yarı yarıya kısa olan nısfiye'leri de vardır. Bolahenk, davut şeklinde çok uzun ve çalması çok zorluk derecesi yüksek neylerin, daha çok nısfiyeleri kullanılır.
NEY, -yyl sıf. (ar. neyy). Esk. Pişmemiş, pişmeden et için kullanılır.
*-*Esk.
1. Kamış, saz.
2. Ney üflemek, ney çalmak.
3. Nayveş, ney şeklinde. || Nay-ı ruyin ya da nay-ı ruyine, eskiden savaşlarda çalınan nefire benzer tunç boru. || Nay-ı enban, tulumlu ney, gayda. || Nay-ı türki, zurna. || Ney ü nuş, ney ve şarap.|| Neyistan, neysitan, neyzar, sazlık, kamışlık. || Ney-pare, kamış parçası; kalem, || Ney-süvar, ufak, genç sevgili.
*-*Esk. anat. Nay-i bini, burun deliği. || Nay-ı gülü, boğaz, gırtlak.
*-*Esk. bot. Kamış, saz.
*-*ANSİKL. Boğum bölgeleri oluşturulan bir kamışa, belli aralıklarla, 6'sı önde olmak suretiyle 7 delik açılarak meydana getirilen çalgının, üflenen ucuna, çoğu zaman boynuzdan ya da fildişinden konik bir başpare takılır. Kamışın dokuz boğumlu olmasına dikkat edilir. Öbürleri tümüyle, en üstteki boğum ise yarım açılır. Kamışın her iki ucuna, çatlamaması için parazvane denilen madeni yüzükler takılır. Ses alanı üç oktava yakındır. En pes sekizlideki seslere dem sesleri adı verilir. Çalgı, ortalama 45°'lik bir açıyla tutularak çalınır. Doğu müziğine özgü sesleri elde etmek için delikleri yarım ya da çeyrek açmak gerekir. Kimi perdeler de, baş hafifçe eğilerek bulunur. Mevlevi müziğinin iki ana çalgısından önde gelen (öbürü kudüm) ve mevlevilerce mukaddes sayılan ney, dindışı müzikte de yaygındır.
Çeşitli boyda neyler vardır. Bunlar hususi adlar taşırlar (peşten tize doğru: bola- henk, davut, şah, mansur, ktzneyi, müstahsen, sipürde vb.). Bunlar, türk müziğindeki akortların (ahenklerin) da adıdır. 7'sinin temel sesi natürel sesler, 5'ininki de diyezli sesler olan 12 boy ney vardır. Temel sesi diyezli bir ses olan neylere mabeyn denir. Bu 12 çeşit neyin, boyu yarı yarıya kısa olan nısfiye'leri de vardır. Bolahenk, davut şeklinde çok uzun ve çalması çok zorluk derecesi yüksek neylerin, daha çok nısfiyeleri kullanılır.
NEY, -yyl sıf. (ar. neyy). Esk. Pişmemiş, pişmeden et için kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR