Hepimizin kendine nazaran okuma alışkanlıkları vardır. Ama iyi bir okuyucu olmak için bu alışkanlıklarımızın gözden geçirilmesi gereklidir. ...
Hepimizin kendine nazaran okuma alışkanlıkları vardır. Ama iyi bir okuyucu olmak için bu alışkanlıklarımızın gözden geçirilmesi gereklidir. Çağımızda yeni eğitimin temel gayelerinden biri, gençlere bu sanatı öğretmektir.
Goethe ilerlemiş yaşlarında halâ bu sanatı yeterince öğrenemediğini söyler. Doğrusu, Goethe’nin bu itirafını ilk okuduğumda bana çok anlamlı gelmemişti. Bu büyük insanın çok fazla bir alçak gönüllülük gösterdiğini düşünmüştüm. Yaşım ilerledikçe bu sözdeki bilgeliği kavramaya başladım. Goethe haklıydı. Okuma sanatı, bir ömre sığacak sanatlardan değildi. Bundan dolayı da gözden uzak tutamayacağımız bir sanattı.
André Maurois, gençler için yazılmış en güzel kitaplardan biri olan “Yaşama Sanatı†adlı o güzel kitabının bir kısmını okuma sanatına ayırmıştır. Maurois’ya nazaran genel anlamda üç tip okucu vardır. Birinci tip okuyucular, durmadan okuyan, ne bulursa okuyanlardır: “Bu tür durumlar okumakta ne düşünce, ne gerçekleri ararlar, fakat dünyayı ve ruhlarını maskeleyen o sözcükler dizisinin peşindedirler. Okuduklarının özünden, ana fikrinden pek azını akıllarında tutarlar; bilgi kaynakları içinde hiçbir değerlendirme yapmazlar. Onların yapmış olduğu okuma, tamamen edilgen (edilgen)dir; yalnız yazılara boyun eğerler; okuduklarını yorumlamazlar; akıllarında bunlara yer açmazlar; bu tarz şeyleri sindirmezler."
İkinci tip okuyucular, zevk için okuyanlardır. Bu daha etken bir okumadır. “Bu şekilde okuma meraklısı romanları, güzel ifadeleri, ya kendi hislerinin uyanışını ve heyecana gelmesini, ya da yaşamda bulamadığı serüvenleri aramış olduğu için, kısaca zevki için okur.†İnsan dertlerinin yüzyıllardır aynı kaldığını görmek onu rahatlatır. Bu şekilde, zevki için okuma, sıhhatli bir okumadır.
Üçüncü tip okuma, iş için okumadır. “Bu bir kitapta belli başlı detayları, anahatlarını tasarladığı halde zihinde bir yapıyı tamamlayabilmek için ihtiyaç duyulan ham maddeleri sağlamak için okuyan insanın okumasıdır.†Bu tip okumaya girişenlerin ne olursa olsun not tutması gerekir.
Maurois’ya nazaran her çabalama şeklinde, okumanın da kuralları vardır. Bu kurallar, kışın soğuktan korunmak için giydiğimiz kalınca kumaştan yapılmış paltolar şeklinde canımızı sıkabilir, fakat yaralıdır:
Birinci kaide: yazarı ve birden fazla mevzuyu eksiksiz bilmek, bir sürü yazarı ve bir sürü mevzuyu üstünkörü bilmekten daha iyidir: “Bir eserin güzellikleri ilk okuyuşta hiçbir vakit tam olarak anlaşılması imkansız. Gençlikte, tıpkı yaşamda olduğu şeklinde, kitapların içinde arkadaş aramak için dolaşmalıdır, ama bu dostlar bulunup, seçilip benimsenince onlarla kafa başa kalmak gerekir. Montaigne’in, Saint-Simon’un Retz’in, Balzac’ın ya da Proust’un yakını olmak, bir yaşamı zenginleştirmeye yeter.â€[1]
İkinci Kaide: Yaşam, yeterince kısa olduğu ve tüm eserleri okuma imkânı bulunmadığı için eleştiri süzgecinden geçmiş olan kafa yapıtları, şaheserleri ilk olarak okumak: â€œŞžaheserlerin sayısı aslına bakarsanız o denli çoktur ki, hepsini tanımamıza hiç bir zaman imkân olmayacaktır. Ikimiz de yüzyılların yapmış olduğu seçime güvenelim. Bir insan yanılabilir, bir dönem yanılabilir, insanlık yanılmaz.†Bu görüşten, sanat kitaplarının seçiminde de ilim kitaplarının seçiminde de yararlanabiliriz.
Üçüncü kaide: Size seslenen yazarları bulunuz. Sizin yazarlarınızın kimler bulunduğunu tanımayı öğrenin. Sizin yazarlarınızın dostlarınızın yazarlarından değişik bulunduğunu görmüş olacaksınız. Maurois, bu mevzuda “Edebiyatta da aşkta olduğu şeklinde, başkalarına ait seçimi insanı şaşırtır.†diyor. Size uygun gelen yazarları bir kez bulduktan sonrasında, onları kendinize birer fikir merkezi yapın.
Dördüncü kaide: "Fırsat buldukça okumamızı güzel bir konserin, asil bir törenin saygılı ve sessiz havasına büründürmeliyiz. Bir sayfaya göz atmak, telefona yanıt vermek, sonrasında, aklı başka yerde kitabı yeniden eline alabilmek, sonrasında ertesi güne kadar bir yere bırakmak, okumak değildir. Gerçek okuyucu, kendisine uzun, yalnızlık içinde akşamlar hazırlar; çok sevilmiş olduğu şu yazara, bir kış pazarının öğleden sonrasını ayırır…â€
Beşinci kaide: Kendinizi büyük kitaplara lâyık hale getiriniz. “Çünkü, diyor Maurois, onların okunması da tıpkı İspanyol hanları ve sevgi gibidir: İnsan fakat kendi getirdiğini bulabilir.†Bugün anlamadığımız bir kitabı pekâla, yaşam ve okuma tecrübemiz arttıktan sonrasında anlayabiliriz.
Yazımızı gene Maurois’nın şu cümlesiyle bitirelim: “Okuma sanatı, her şeyden ilkin, yaşamı kitaplarda sağlamak ve kitaplar yardımıyla onu daha iyi idrak etmek sanatıdır.â€
YORUMLAR