Orkestra Nedir

Orkestra Nedir ? (Özet) : Pek çok türlü enstrümanın beraber müzik yapmış olduğu, büyüklüğü esere bakılırsa değişebilen çalgılar topluluğudu...

Orkestra Nedir ? (Özet) : Pek çok türlü enstrümanın beraber müzik yapmış olduğu, büyüklüğü esere bakılırsa değişebilen çalgılar topluluğudur. Dört ana enstrüman grubu bulunmaktadır. Bir takım eserlerde bir soliste eşlik ederken bununla birlikte koro ile beraber de kullanılmıştı. Her enstrüman grubunun değişik teknik özellikleri, tınısı ve önemi vardır. Besteci ifade etmek istediği mevzuyu ya da duyguları bu enstrümanların ses tınılarına ya da çalınma tekniklerine bakılırsa kendine en yakın şekilde, belli başlı bir teknik bilgi ve mantık içinde kullanır.

Orkestra (Detay)

ORKESTRA, çok sayıda müzik aleti için yazılmış müzik parçalarını seslendirmek suretiyle bir şef yönetiminde bir araya gelen müzikçiler topluluğudur. Dilimize İtalyanca'daki orches­tra sözcüğünden geçen bu sözcük, Eski Yunan'da hem dans etmek anlamında hem de izleyiciler ile sahneyi farklı kılan, koronun yer aldı­ğı bölümün ismi olarak kullanılan orkhestra sözcüğünden gelir. Bu sözcük İtalya'da 17. yüzyıl başlangıcında, opera şarkıcılarına birlikte rol alan müzikçiler için kullanılmaya başladı.
Ortalama 100 kişinin çaldırmış olduğu ve neredeyse tüm çalgı türlerinin yer almış olduğu büyük orkestralara "senfoni orkestrası" ismi verilir. Amatör ya da profesyoneller tarafınca kon­serler vermek amacıyla kurulmuş orkestralara da "filarmoni orkestrası" denir. Ünlü orkes­tralar içinde Viyana Filarmoni, Amsterdam Concertgebouw, Çek Filarmoni, Bavyera Radyo Senfoni, Berlin Filarmoni, Londra Filarmoni, New York Filarmoni, Chicago Senfoni ve Moskova Devlet Filarmoni orkes­traları sayılabilir.
Büyük orkestraların yanı sıra oda müziği toplulukları benzer biçimde 20 kişiyi aşmayan ufak orkestralar da vardır (bak. Oda müziği). Yalnızca yaylı çalgılardan oluşan yaylı çalgılar orkestraları da neredeyse aynı büyüklük­tedir. Müzikal komedilere, balelere ve bir takım operalara birlikte rol alan orkestralar ortalama 50-60 kişiden oluşur. Diğeri orkestra türleri içinde üflemeli ve vurmalı çalgılardan olu­şan bandolar , hafifçe müzik or­kestraları ve çok türlü çalgının kullanıldığı caz orkestraları sayılabilir . Büyük ustalaşmış orkestralardan başka, okul or­kestraları ve gençlik orkestraları benzer biçimde bir sürü amatör orkestra da vardır.

Orkestrada Kullanılan Müzik Aletleri

Şimdiki biçimiyle bir senfoni orkestrasında kullanılan müzik aletleri kabaca jüç grupta toplanabilir: Yaylı, üflemeli ve vurmalı çalgı­lar. Keman, viyola, viyolonsel, kontrbas ve arptah oluşan yaylı çalgılar orkestranın yakla­şık üçte ikisini ya da dörtte üçünü oluşturur. Bu grupta ortalama 40 keman (birinci ve ikinci kemanlar olmak suretiyle ikiye ayrılır), 14 viyo­la, 12 viyolonsel, 8 kontrbas, 1 ya da 2 arp bulunmaktadır Tahta ve bakır üflemeliler olarak ikiye ayrılan üflemeli çalgılar ortalama 25 tanedir. Tahta üflemeli çalgılar flüt, obua, klarnet ve fagot; bakır üflemeliler trompet, korno, trombon, kornet ve tubadan oluşur. Bakır üflemeliler klasik müzikten çok çağdaş mü­zikte kullanılır
Vurmalı çalgılar, sayıca az olmalarına kar­şılık, ses özelliklerinden dolayı kuvvetli bir tesir oluşturur. Bu grupta timbal, zil, üçgen, tef ve davul vardır. Değişik sesli çanlardan oluşan glockenspiel, vibrafon, piyano, çelesta ve ksilofon benzer biçimde akortlu vurmalı çalgılar da kullanılır. Piyano klavyeli çalgıların en önemlisi olarak kabul edilmekle beraber senfoni orkestrasında az kullanılır.
orkestra şefinin solunda birinci ve ikinci kemanlar, sağında viyolalar, viyolonseller ve kontrbaslar yer alır. Yaylı çalgıların derhal arkasında ve ortada flüt, obua, pikolo, klar­net ve fagot olmak suretiyle tiz sesli tahta üflemeli çalgılar; onların arkasında trompet, trombon, korno ve tuba olmak suretiyle bakır üflemeli çalgılar yer alır. Vurmalı çalgılar or­kestranın en arkasındadır.
Her müzikçinin önünde kendi çalacağı bö­lümün yazılı olduğu partisyon bulunmaktadır. Or­kestra şefinin önünde tüm partisyonlar vardır. Orkestra şefi partisyonlara bakarak hangi bölümde kimin çalacağını izler. Partisyonlar daima aynı düzendedir. Tiz sesli, tahta üflemeli çalgılar sayfanın başlangıcında bulunmaktadır. Arkasından pes sesliler, trompetler, tubalar ve vurmalı çalgılar gelir. Sayfanın en altında yaylı çalgılar kısımı yer alır.

Orkestra Düzeni

Orkestra konser salonunun sahnesine büyük bir yarım daire şeklinde yerleştirilir. Orkes­tra şefi, tüm müzikçileri rahatça görebileceği şekilde önde, yüksekçe bir mekanda durur. Çalgıların sayısı ve konumları orkestra şefinin tercihine bakılırsa değişiklik gösterebilir. Ama yaylı çalgılar tüm orkestralarda şefin önünde durur. Orkes­tra çalgılarının en yaygın yerleşme şeklinde.

Orkestra Şžefi

Bir konser esnasında orkestra şefi ellerinin ve kollarının hareketiyle orkestrayı yönetir. Mü­ziğin hangi hızla çalınacağını, hangi ritmin kullanılacağını, bir çalgının ne vakit yumu­şak ya da diri çalınması icap ettiğini el kol hareketleriyle işaret eder. Kimi zaman baton denen ince bir çubukla müzikçileri yönetir. Konser öncesinde meydana getirilen provalarda bulunarak or­kestranın uyumlu bir şekilde çalışmasını sağ­lar. Konser esnasında önünde duran partisyon­lara baksa da müziği ezbere bilmesi gerekir. Müziğe canlılık veren ve kişilik kazandıran orkestra şefidir. Kari Böhm, Leonard Bern-stein, Herbert von Karajan, Leopold Stokovvski, Rafael Kubelik, Arturo Toscanini, Sir Thomas Beecham, Kiril Petroviç Kondraşin gerek teknikleri, gerek yorumlarıyla 20. yüzyılın önde gelen orkestra şefleridir.

Orkestra, bir sürü türlü enstrümanın beraber müzik yapmış olduğu, büyüklüğü esere bakılırsa değişebilen çalgılar topluluğudur. Dört ana enstrüman grubu bulunmaktadır. (Bkz.Orkestra Çalgıları) Bir takım eserlerde bir soliste eşlik ederken bununla birlikte koro ile beraber de kullanılmıştı. Her enstrüman grubunun değişik teknik özellikleri, tınısı ve önemi vardır. Besteci ifade etmek istediği mevzuyu ya da duyguları bu enstrümanların ses tınılarına ya da çalınma tekniklerine bakılırsa kendine en yakın şekilde, belli başlı bir teknik bilgi ve mantık içinde kullanır.

Orkestra Çalgıları

Orkestra çalgıları ses rengi, yapı ve sesin elde ediliş yöntemine bakılırsa dört ana kümeye ayrılırlar.

1. Tahta üflemeli çalgılar
2. Bakır üflemeli çalgılar
3. Vurmalı çalgılar
4. Yaylı çalgılar

Tahta üflemeli çalgılar

1. Flüt (Flauto / Flöte / Flute)
2. Obua (Oboe / Hautbois / Oboe)
3. Klarinet (Clarinetto / Klarinette / Clarinet)
4. Fagot (Fagotto / Fagotte / Bassoon)

Bakır üflemeli çalgılar

1. Korno (Corno / Hörn / Horn)
2. Trompet (Tromba / Trumpette / Trumpet)
3. Trombon (Trombone / Posaune / Trombone)
4. Tuba (Tuba / Tuba / Tuba)

Vurmalı çalgılar

1. Timpani
2. Zil (Piatti)
3. Davul (Grand cassa)
4. Çan (Campana)
5. Piyano (Piano e forte / Klavier / Piano)

Bu grupta bir sürü vurmalı çalgı vardır.

Telli / Yaylı çalgılar

1. Keman (Violino / Violine / Violin)
2. Viyola (Viola / Bratsche / Viola)
3. Viyolonsel (Violoncello / Violoncelle / Cello)
4. Kontrbass (Contrabasso / Kontrabaß / Contrabass)
5. Arp (Arpa / Harfe / Harp)

Orkestra Düzeni

Orkestralar yukarıda saydığımız enstrümanların değişik sayılarda birleşiminden oluşabilir. Üflemeli çalgıların sayıları genel anlamda birbirine eşittir. 2'şer, 3'er sayı kullanılabilir ve bu orkestranın bu sayılara bakılırsa adlandırılmasını sağlar. Örnek:İkili orkestrada tahta üflemelilerden 2'şer sayı kullanılır.

İkili orkestra düzeninde tahta üflemelilerde 2 Flüt, 2 Obua, 2 Klarinet, 2 Fagot ve bakır üflemeliler genel olarak 4 Korno, 2 Trompet, 2 Tenor Trombon ve 1 bas Trombon ile 1 Tuba olarak kullanılır.

Bu düzene bakılırsa Timpani ve isteğe bağlı olarak Zil ile Davul kullanılabilinir. Yaylı çalgılar ise nefeslilerin ses gürlüğünü kapatmayacak şekilde kullanılır. 12-14 sayı 1.Keman, 10-12 sayı 2.Keman, 8-10 Viyola, 7-10 Viyolonsel ve 6-8 Kontrbas olabilir. Genel anlamda bu düzenek içinde Arp pek kullanılmaz, fakat bestecinin isteğine bakılırsa bu vaziyet farklılık izah edebilir.

Üçlü orkestra da ise tahta üflemeli enstrümanlara birer üye daha eklenmiş olur ve başka gruplarda da artış görülebilir. Mesela:

2 YALAK, 2 Tenor ile 1 Bas Trombon ve 1 Tuba. Timpani, Zil, Davul, Çan ve bestecinin isteğine bakılırsa daha çok vurmalı çalgı. Piyano da Orkestra içinde vurmalı çalgılar grubuna dahildir. Bu seviye içinde nadiren kullanılabilir. Arp çoğu zaman 3'lü orkestralarda kullanılır. 1.Kemanlar 16-18, 2.Kemanlar 14-16, Viyolalar 10-12, Viyolonseller 12-13, Kontrabaslar 8-9, Yaylı çalgılar için verilen sayılar averajdır ve farklılık gösterebilirler.

4'lü orkesralarda da tahta üflemeli çalgılara birer çalgı daha eklenmiş olur ve başka grupların sayısı da artabilir. (3 Flüt + 1 Piccolo, 3 Obua + 1 Kor angle, Mi bemol klarinet + 2 La/Sib Klarinet + Bas klarinet benzer biçimde. Bakır üflemeli çalgılar bundan sonrasında bestecinin kendi isteğine bakılırsa değişiyor, 6 trompet, 8 korno, 4 trombon, 2 tuba, kimi vakit wagner tubası ve hatta bunlara ek olarak bir askeri bando dahi yaratı içinde belirgin maksatlar için kullanılabilir.

4'lü orkestralarda nadiren bir takım çalgılar kullanılabilir, bunlara örnek olarak Alto Flüt, Bariton Obua, Mi bemol Klarinet ve Basset Horn'u örnek verebiliriz. Saksafon ise eserin yapısına ve mevzusuna bakılırsa 3'lü ya da 4'lü orkestralarda kullanılan bir çalgıdır. Tahta üflemeliler grubuna üyedir fakat yapı olarak madenden yapılmıştır. Ses rengi ve çalınma yöntemi tahta üflemeliler grubuna girmesinin başlıca nedenleridir.