Yamyassı bir burun... Koskocaman bir kulak... Kapkara bir ten... Yemyeşil iki göz... vs gibi örneklere bakara pekiştirme sıfatlarının görevi...
Yamyassı bir burun... Koskocaman bir kulak... Kapkara bir ten... Yemyeşil iki göz... vs gibi örneklere bakara pekiştirme sıfatlarının görevinin sıfatları pekiştirmek olduğunu kolayca anlayabiliriz.
Sıfatlar başka şekillerde de pekiştirilirler. Bunlar sırasıyla:
a) İkilem dedğimiz aynı sıfatın tekrar edilmesi yoluyla:
uzun uzun kavaklar, tatlı tatlı bakışlar, iri iri taşlar, kara kara gözler, büyük büyük binalar, geniş geniş yollar...
b) Tekrar edilen sıfatların arasına "mı" getirilerilerek yapılarn pekiştirme;
tatlı mı tatlı nar, güzel mi güzel çiçekler, kara mı kara gözler, beyaz mı beyaz gömlekler, uzun mu uzun kollar...
c) Bazı isimler tekrar edilerek sıfat olarak pekiştirilmiş biçimde kullanılırlar:
dilim dilim karpuz, sıra sıra kamyonlar, avuç avuç para, sepet sepet üzüm, sürü sürü koyunlar...
d) Birbirine anlam bakımından yakın olan ve uygun getirilen kelimelerle yapılan pekiştirme:
açık saçık söz, kırık dökük eşya, anlı şanlı paşa, eğri büğrü yazı
NOT: Sıfatlar cümlede yüklemin anlamını tamamladıkları zaman ZARF TÜMLECİ olurlar. Böylece bu sıfatlar, zarf tümleci olarak isimlendirilirler.
Adam, kıpkırmızı oldu.
Rüzgar tatlı tatlı esiyordu.
Bazıları abuk sabuk konuşuyor.
Cümlelerde koyu yazılmış kelimeler, pekiştirme sıfatları gibi gözükmelerine rağmen, cümlede zarf görevini üstlenmişlerdir.Pekiştirme Sıfatı Örnekleri :
Niteledikleri adın anlamlarını güçlendiren, pekiştiren sıfatlardır.
ÖRNEK
Pespembe güller,
yeşil yeşil gözler,
kırık dökük masa...
Pekiştirme sıfatları şu şekillerde yapılır:
a- Sıfat olan sözcüğün ilk sesli harfine kadar olankısım alınır, "m / p / r / s" sessizlerinden biri getirilir.Oluşan bu ses grubu önek olarak sözcüğün başınaeklenerek yapılan pekiştirmeler.
ÖRNEK
temiz bir kilim-ter-temiz bir kilim
mavi gökyüzü-mas-mavi gökyüzü
sıcak çay-sım-sıcak çay
ince yol -ip-ince yol
UYARI 1: Türkçede, ister yapım ister çekim eki olsun, ekler sözcüğün sonuna ulanır. Sadece bu örÂnekte önek sözkonusudur.UYARI 2: Pekiştirme sözcüklerinin bazılarında pekişÂtirme ekiyle sözcük arasına bir ünlü harf ya da (-il) hecesi girebilir.
ÖRNEK
Sağlam adam — sap-a-sağlam adam
Çıplak kadın — çır-ıl-çıplak kadın
b- Sıfat olan sözcüğün yinelenmesi yoluyla yapılan pekiştirmeler.
ÖRNEK
küçük küçük arabalar
mavi mavi gözler
arı sarı saçlar
c- Yinelenen sıfatların ilkine "mı, mi, mu, mü" soru edatı eklenerek yapılan pekiştirmeler.
ÖRNEK
güzel mi güzel bir yemek
sağlam mı sağlam ayakkabı
çalışkan mı çalışkan öğrenci
d- Yakın anlamlı sözcüklerin yinelenişiyle yapılan peÂkiştirmeler.
ÖRNEK
yalan yanlış bilgiler
kırık dökük eşya
e- Bir anlamlı, bir anlamsız sözcükle yapılan pekiştirÂmeler.
ÖRNEK
yarım yamalak bilgi,
eğri büğrü yol
f- iki anlamsız sözcükle yapılan pekiştirmeler.
ÖRNEK
abuk sabuk düşünce
süklüm püklüm çocuk
YORUMLAR