Pireneler (Pirene Dağları) Temel Britannica Vikipedi Pireneler ( İspanyolca: Pirineos; Fransızca: Pyrénées; Katalanca: Pirineus; ...
Pireneler (Pirene Dağları)
Temel Britannica Vikipedi
Pirene Dağları, Fransa ile İspanya'yı birbirinden ayırır. İki ülkenin arasındaki sıÂnır, ortada yer alan en yüksek dağ sırasının doruk noktalarından geçer. Pireneler yaklaşık 430 km uzunluğundadır. En yüksek noktası 3.404 metrelik Aneto Tepesi'dir. Doruklar hep karla kaplıdır; yüksek vadilerde küçük buzullar vardır. İspanya kesiminden daha çok yağış alan Fransa kesimi aynı zamanda daha ağaçlıktır.
Fransa ile İspanya arasındaki başlıca kara ve demiryolları Pireneler'in alçalarak denize yaklaştığı iki uçtan geçer. İç kesimlerde ise, en önemlileri Somport, Perche ve Perthus olan geçitlerden yararlanılır. Romalılar'ın da kullandığı Somport Geçidi 7.824 metrelik bir tünelle Fransa demiryolu ağını İspanya deÂmiryolu ağına bağlar.
Dağların ortasında yer alan Andorra dünÂyanın en küçük devletlerinden biridir. Pireneler'deki hızlı akışlı ırmakÂlardan elde edilen enerjiyle elektrik üretilir. Batıdaki vadilerde tahıl ve meyve yetiştirilir.
Coğrafya
Fiziksel olarak Pireneler bölgesi üç bölüme ayrılmaktadır: Orta, Atlantik (Batı) ve Doğu. Orta Pireneler yüksek dorukların olduğu bölümdür. Bunlar:
Ulusal Parklar
Pireneler'in her iki tarafında da dağcılık ve kayak sporları yapılır. Ayrıca Tour de France ve La Vuelta a España gibi bisiklet sporları da yapılmaktadır.
Temel Britannica Vikipedi
Pireneler (İspanyolca: Pirineos; Fransızca: Pyrénées; Katalanca: Pirineus; Oksitanca: Pirenèus; Aragonca: Perinés; Baskça: Pirinioak), Güneybatı Avrupa'da Fransa ile İspanya sınırını da oluşturan dağ silsilesidir. 430 km uzunluğuyla Fransa ile İber yarımadasını ayırır. Gascogne Körfezi'nden Lion Körfezi'ne kadar uzanır. Bu dağlar ulaşım için bir engel değildir; Fransa yönünde sarptır ve derin vadilerle yarılmıştır.
Orta Pireneler
Pirene Dağları, Fransa ile İspanya'yı birbirinden ayırır. İki ülkenin arasındaki sıÂnır, ortada yer alan en yüksek dağ sırasının doruk noktalarından geçer. Pireneler yaklaşık 430 km uzunluğundadır. En yüksek noktası 3.404 metrelik Aneto Tepesi'dir. Doruklar hep karla kaplıdır; yüksek vadilerde küçük buzullar vardır. İspanya kesiminden daha çok yağış alan Fransa kesimi aynı zamanda daha ağaçlıktır.
Fransa ile İspanya arasındaki başlıca kara ve demiryolları Pireneler'in alçalarak denize yaklaştığı iki uçtan geçer. İç kesimlerde ise, en önemlileri Somport, Perche ve Perthus olan geçitlerden yararlanılır. Romalılar'ın da kullandığı Somport Geçidi 7.824 metrelik bir tünelle Fransa demiryolu ağını İspanya deÂmiryolu ağına bağlar.
Dağların ortasında yer alan Andorra dünÂyanın en küçük devletlerinden biridir. Pireneler'deki hızlı akışlı ırmakÂlardan elde edilen enerjiyle elektrik üretilir. Batıdaki vadilerde tahıl ve meyve yetiştirilir.
Coğrafya
Fiziksel olarak Pireneler bölgesi üç bölüme ayrılmaktadır: Orta, Atlantik (Batı) ve Doğu. Orta Pireneler yüksek dorukların olduğu bölümdür. Bunlar:
Maladeta sırtında, Aneto ya da Pic de Néthou 3.404 m- Mont Posets 3.375 m
- Mont Perdu veya Monte Perdido ya da Mont Perdut 3.355 m
Artouste Gölü
Ulusal Parklar
- Aigüestortes i Estany de Sant Maurici Ulusal Parkı (İspanya)
- Ordesa y Monte Perdido Ulusal Parkı (İspanya)
- Pyrénées Ulusal Parkı (Fransa)
Pireneler'in her iki tarafında da dağcılık ve kayak sporları yapılır. Ayrıca Tour de France ve La Vuelta a España gibi bisiklet sporları da yapılmaktadır.
Türkiye'nin Dağları - Alaçam Dağları
Türkiye'nin Dağları - Yıldız Dağları
Türkiye'nin Dağları - Tendürek Dağları
Pireneler
Güney Fransa ve Kuzey İspanya'da, iki devlet arasındaki sınır üzerinde bir dağ dizisi. Kuzeybatıdaki Biskay Körfezi ile Doğudaki Lion Körfezi arasında 413 kmyi bulan bir alanı kaplarlar. Batı, Orta ve Doğu (Akdeniz) olmak üzere üç kısma ayrılır.
Fransaya âit olan kuzey bölümünde dağlar genelde dik ve yüksek bir duvar şeklinde uzanır. İspanya kesiminde ise nehirlerle yarılmış, az meyilli, bir şekilde kilometrelerce içerilere sokulur. Batıda, Bask bölgesinde iyice alçalarak satıhla aynı seviyeye gelen dağlar, Doğuda Roussillionda dimdik bir şekilde denize ulaşır.
Sıradağların yapı olarak belkemiğini jeologların “mihver bölge†dedikleri primer metamorfik ve granitik taşlarla kaplı olan kısım teşkil eder. Yüksek noktaların çoğu bu mihver bölge üzerindedir. Bunlardan Balaitous (3114 m), Vignemale (3298 m), Neovielle (3320 m), Posets (3371 m), Pico de Aneto (3404 m), Pique dEstats (3141 m) ve doğudaki Carlitle (2921 m), Puigimal (2898 m) yüksekliğindedir.
Pirenelerin yapısı Miyo Pliosen zamânındaki Hersinyan ve Alp tektonik hareketleri tarafından belirlenmiştir. Oligoser yığışımları dağ dizisinin sınır bölgelerinde, özellikle batı yarısında yükselme ve tabakalaşma ile meydana gelmiştir. Masif kabarmaları ise Quaternarın ileri dönemlerinde meydana gelmiş, Lannemezan Plâtosu gibi alüvyal yüksekliklerin teşekkülüne sebep veren muazzam çöküntüler meydana getirmişlerdir. En son olarak Ter Nehri Havzasında Volkanik hareketler gözlenmiştir. Pireneler üzerinde bulunan 40tan fazla volkanik tepe ve dağların hepsi sönmüş durumdadır.
Dağları kaplayan buzulların Quaterner zamanda çekilmesiyle yüksek yerlerde çok sayıda sirk gölleri teşekkül etmiştir. Günümüzde çok seyrek olarak görülen buzullar ise her yerde gerileme göstermektedir. Pirenelerin her tarafında bol yağış görülür. En çok yağış alan Bask ve Bearnda yağmur meşe ağacından eğrelti otuna, fundadan katırtırnağına, 3000 metrenin yukarısında da kayın ve köknara kadar zengin bir bitki örtüsünün ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kurak Akdeniz Pirenelerinde ise deniz meltemleriyle gelen yağışlar, uzun süreli yeşillikler meydana getirir. Dâimâ yeşil olan meşeler daha çok yamaçlarda görülür. Çamın bir türü yüksek kesimlerde yetişir. Pireneler üzerlerinde eskiden beri bulunan sık, karışık ormanların çoğu kesilmiş, tahrip edilmiş veya yakacak ve gemi inşâ malzemesi olarak kullanılmıştır.
Nüfus çoğunlukla verimli vâdilerde ve orta yükseklikteki yaylalarda toplanmıştır. Batıda bilhassa Fransaya âit topraklı üzüm tarımı yapılan kısımlarında da nüfus yoğunluğu oldukça fazladır. üzümden sonra en çok yetiştirilen ürünler buğday ve patatestir. Pirenelerde zirâatın yanında hayvancılık, bilhassa sığır yetiştiriciliği de çok önemlidir. Koyunculuk ise hemen hemen yok gibidir. Yazın yaylalara çıkarılan süt ineklerinden bol verim alınmaktadır.
Pireneler, yeraltı zenginlikleri bakımından oldukça zengindir. Demir daha çok Orta Pirenelerde üretilir. Çıkarılan diğer mâdenler Canigouda kurşun, çinko, magnezyum, boksit; Katalonya ve Pamplonada potasyumdur. Bölgede elektro-kimyâ, elektrometalurji gibi ağır sanâyi ve ayakkabı îmâli, tekstil, kâğıt yapımı gibi hafif sanâyi tesisleri oldukça yaygındır.
Bütün bunlara bölgenin turistik yönü de eklenirse Pirenelerin, Fransa veİspanya için ne kadar ehemmiyet taşıdığı daha iyi anlaşılır. Bölgenin en büyük turistik merkezleri kış sporlarının yapıldığı Thermes, Luchon ve Cauteretstir. Bölgede ulaşım genelde demiryolu ile sağlanır. İki ayrı yol hattı vardır. Dağlar yer yer karayolu ulaşımını engeller. Sınır üzerinde üç büyük geçit (Roncesvalles, Sompont ve Salav) vardır.
Güney Fransa ve Kuzey İspanya'da, iki devlet arasındaki sınır üzerinde bir dağ dizisi. Kuzeybatıdaki Biskay Körfezi ile Doğudaki Lion Körfezi arasında 413 kmyi bulan bir alanı kaplarlar. Batı, Orta ve Doğu (Akdeniz) olmak üzere üç kısma ayrılır.
Fransaya âit olan kuzey bölümünde dağlar genelde dik ve yüksek bir duvar şeklinde uzanır. İspanya kesiminde ise nehirlerle yarılmış, az meyilli, bir şekilde kilometrelerce içerilere sokulur. Batıda, Bask bölgesinde iyice alçalarak satıhla aynı seviyeye gelen dağlar, Doğuda Roussillionda dimdik bir şekilde denize ulaşır.
Sıradağların yapı olarak belkemiğini jeologların “mihver bölge†dedikleri primer metamorfik ve granitik taşlarla kaplı olan kısım teşkil eder. Yüksek noktaların çoğu bu mihver bölge üzerindedir. Bunlardan Balaitous (3114 m), Vignemale (3298 m), Neovielle (3320 m), Posets (3371 m), Pico de Aneto (3404 m), Pique dEstats (3141 m) ve doğudaki Carlitle (2921 m), Puigimal (2898 m) yüksekliğindedir.
Pirenelerin yapısı Miyo Pliosen zamânındaki Hersinyan ve Alp tektonik hareketleri tarafından belirlenmiştir. Oligoser yığışımları dağ dizisinin sınır bölgelerinde, özellikle batı yarısında yükselme ve tabakalaşma ile meydana gelmiştir. Masif kabarmaları ise Quaternarın ileri dönemlerinde meydana gelmiş, Lannemezan Plâtosu gibi alüvyal yüksekliklerin teşekkülüne sebep veren muazzam çöküntüler meydana getirmişlerdir. En son olarak Ter Nehri Havzasında Volkanik hareketler gözlenmiştir. Pireneler üzerinde bulunan 40tan fazla volkanik tepe ve dağların hepsi sönmüş durumdadır.
Dağları kaplayan buzulların Quaterner zamanda çekilmesiyle yüksek yerlerde çok sayıda sirk gölleri teşekkül etmiştir. Günümüzde çok seyrek olarak görülen buzullar ise her yerde gerileme göstermektedir. Pirenelerin her tarafında bol yağış görülür. En çok yağış alan Bask ve Bearnda yağmur meşe ağacından eğrelti otuna, fundadan katırtırnağına, 3000 metrenin yukarısında da kayın ve köknara kadar zengin bir bitki örtüsünün ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kurak Akdeniz Pirenelerinde ise deniz meltemleriyle gelen yağışlar, uzun süreli yeşillikler meydana getirir. Dâimâ yeşil olan meşeler daha çok yamaçlarda görülür. Çamın bir türü yüksek kesimlerde yetişir. Pireneler üzerlerinde eskiden beri bulunan sık, karışık ormanların çoğu kesilmiş, tahrip edilmiş veya yakacak ve gemi inşâ malzemesi olarak kullanılmıştır.
Nüfus çoğunlukla verimli vâdilerde ve orta yükseklikteki yaylalarda toplanmıştır. Batıda bilhassa Fransaya âit topraklı üzüm tarımı yapılan kısımlarında da nüfus yoğunluğu oldukça fazladır. üzümden sonra en çok yetiştirilen ürünler buğday ve patatestir. Pirenelerde zirâatın yanında hayvancılık, bilhassa sığır yetiştiriciliği de çok önemlidir. Koyunculuk ise hemen hemen yok gibidir. Yazın yaylalara çıkarılan süt ineklerinden bol verim alınmaktadır.
Pireneler, yeraltı zenginlikleri bakımından oldukça zengindir. Demir daha çok Orta Pirenelerde üretilir. Çıkarılan diğer mâdenler Canigouda kurşun, çinko, magnezyum, boksit; Katalonya ve Pamplonada potasyumdur. Bölgede elektro-kimyâ, elektrometalurji gibi ağır sanâyi ve ayakkabı îmâli, tekstil, kâğıt yapımı gibi hafif sanâyi tesisleri oldukça yaygındır.
Bütün bunlara bölgenin turistik yönü de eklenirse Pirenelerin, Fransa veİspanya için ne kadar ehemmiyet taşıdığı daha iyi anlaşılır. Bölgenin en büyük turistik merkezleri kış sporlarının yapıldığı Thermes, Luchon ve Cauteretstir. Bölgede ulaşım genelde demiryolu ile sağlanır. İki ayrı yol hattı vardır. Dağlar yer yer karayolu ulaşımını engeller. Sınır üzerinde üç büyük geçit (Roncesvalles, Sompont ve Salav) vardır.
Pirene Dağları
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Fransa ve İspanya arasında sıradağlar. Batıda Biskay Körfezi'nden doğuda Akdeniz'e kadar 420 km boyunca uzanır. En yüksek doruğu, ortada Maladeta kitlesinde Pico de Aneto'dur (3.407 m.)
Katkı ve Telif Hakkı:
MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Fransa ve İspanya arasında sıradağlar. Batıda Biskay Körfezi'nden doğuda Akdeniz'e kadar 420 km boyunca uzanır. En yüksek doruğu, ortada Maladeta kitlesinde Pico de Aneto'dur (3.407 m.)
*Pic du Midi Gözlemevi'nden çekilen bu huzur dolu görüntü, Fransız Pirene Dağları'nın sarp zirveleri üzerinde üst üste binmiş bir bulut denizini gösteriyor. Yıldızlı gecede Yay ve Akrep takımyıldızlarının ışıldadığı uzun süreli bu poz 4 Haziran'da çekilmiş. Sağ üst tarafta soluk, fakat rengârenk bir yalancı ay görülmekte. Yalancı güneşe benzer olarak, yalancı ay da yükseklerde yer alan saçaklı bulutlar içerisindeki ince, altıgen biçimli buz kristallerinin içinden geçip parıldayan ay ışığı tarafından oluşturulmaktadır. Buz kristallerinin biçimleri gereği, parlak bir erken dolunay bu manzarayı resmin sağ kenarı dışından, yani bu güzel yalancı ayın 22 derece uzağından aydınlatmaktadır.
Katkı ve Telif Hakkı:
Türkiye'nin Dağları - Alaçam Dağları
Türkiye'nin Dağları - Yıldız Dağları
Türkiye'nin Dağları - Tendürek Dağları
YORUMLAR