Pul koleksiyonculuğu ne anlamına gelir? İlk pul ne vakit nerede basılmış ve pul koleksiyonculuğu nasıl adım atmıştır? Kıymetli ve değersiz p...
Pul koleksiyonculuğu ne anlamına gelir? İlk pul ne vakit nerede basılmış ve pul koleksiyonculuğu nasıl adım atmıştır? Kıymetli ve değersiz pul nasıl anlaşılır?
Koleksiyonculuk denildiğinde, ilk akla gelen pul biriktirmektir. Pul koleksiyonculuğu neredeyse pulun bulunuşuyla beraber başlamış, gitgide yaygınlaşmıştır. Bugün dünyanın her yerinde sayısız pul meraklısı vardır.
İlk posta pulu 1840’ta, İngiltere’de çıkmıştı. O güne kadar, postaya verilen mektuplara pul yapıştırılmaz, posta ücretini sonradan mektubu alan verirdi. 1840’tan sonrasında, posta ücretleri mektubu alandan değildir, gönderenden alınmaya başlandı. Şimdi mektupların, paketlerin üstüne ücretin alındığını bildiren küçük bir kâğıt yapıştırılıyordu, îşte, posta pulu bu şekilde hayata merhaba dedi. İngiltere’ de süregelen bu usulü, kısa zamanda, başka ülkeler de benimsediler.
Evlatların bir şey toplayıp biriktirmeye ne kadar meraklı olduklarını bilirsiniz: Kimi çakıl taşı biriktirir, kimi düğme, kimi boncuk. İşte, ilk posta pulunun çıkmasından derhal sonrasında, İngiliz evlatları bu kez de posta pulu biriktirmeye merak saldılar. Babalarına, annelerine gelen mektupların üstündeki bu renk renk, resimli kağıt parçacıklarına derhal ilgi duydular, bu tarz şeyleri zarfın üstünden sıyırıp çıkararak biriktirmeye başladılar. Bundan dolayı, ilk pul koleksiyonculuğuna da gene çocuklar başlamış oldu. Kısa süre sonrasında, bu merak büyüklere de geçip iyice yaygınlaştı.
PUL KOLEKSİYONUNUN ÇEŞİTLERİ
Posta pulunun bulunuşundan bu yana, dünyanın her ülkesinde çıkmış pulları biriktirmek elbet çok güç bir iştir. Bundan dolayı, pul biriktirme işi, şu sınırı olan çeşitlere ayrılmıştır:
• Türlerine nazaran. — Bu şekilde pul koleksiyonunda, pulun üstündeki resmin türüne nazaran bir seçme yapılır. Mesela, yalnız görünüm resimli pullar, ya da yalnız vapur resimli pullar, ya da ü-zerinde büyük adamların resmi bulunan pullar seçilir.
Diyelim, tür olarak görünüm resimli pulları seçtiniz. Bu tür durumlar da, a) Kendi ülkemizin manzaraları; b) Komşu ülkelerin manzaraları; c) Tüm dünya ülkelerinin manzaraları olmak suretiyle üçe ayrılabilir.
Bunun benzer biçimde, gene aynı ölçüler içinde, kuş, nebat, çiçek resimli pullar da biriktirilebilir.
• Ülkelere nazaran. — Yalnız bir ülkenin pullarını biriktirmektir. Bu şekilde pul koleksiyonlarında, pullar yıllarına nazaran sıralanmalıdır.
• Yıllarına nazaran. — Başlangıç olarak belirgin bir sene alınır, bundan sonraki beş, on, ya da onbeş yıl içinde çıkan tüm pullar biriktirilir. Bunun benzer biçimde, mesela Cumhuriyet Devri Türk pulları koleksiyonu, ya da Cumhuriyet’in ilk on yılı içinde çıkan pulların koleksiyonunu da yapabilirsiniz. Bununla birlikte, türlü yıldönüm’ leri bu nedenle çıkarılmış pullar da biriktirilebilir.
• Değerlerine nazaran. — Pulları üzerlerinde yazılı fiyatlara nazaran de biriktirebi-lirsinız. Mesela, yalnız minik kıymetli (1, 5, 10, 50 kuruşluk) pulları toplayabilirsiniz. Tutarları 100 kuruşun üstündeki büyük kıymetli pullar ise, sayıca daha azdır. Koleksiyonunuzu kolayca, kısa zamanda tamamlamak istiyorsanız, minik kıymetli pulları toplamakla işe başlayın. Bunda da, gene yıl, mevzu, ülke benzer biçimde belli başlı birer dal seçebilirsiniz.
HANGİ PULLAR DAHA DEĞERLİDİR?
Her şey benzer biçimde, pulların kıymeti de azlıklarına, çokluklarına nazaran değişiyor. Günün çok kullanılan, piyasada kucak dolusu bulunan pullan pek büyük kıymet taşımaz. Buna karşılık, yeryüzünde yalnız bir-^ iki tane olduğu malum, bundan dolayı da meraklılarınca yüzbinlerce lira kıymet biçilen pullar da vardır.
Oldukça bolca bulunan pullardaki baskı hatası benzer biçimde sakatlıklar o pulun kıymetini artırır. Yanlış basılıp sonradan toplanan, bu nedenle piyasada ama pek azı kalmış olan pullar da büyük kıymet taşır. Buna minik bir örnek verelim: Bir vakitler ABD’da çıkarılan bir pulun üstündeki tayyare resmi ters basılmıştı. Bu yanlışlık yüzünden, pulun kıymeti bugün binlerce usd'ye terfi etti.
Bununla birlikte, pulların üstüne, türlü nedenlerle sonradan bazı yazılar da basılır. Buna sürşarj (üst baskı) denir. Bu şekilde pulların kıymeti de, sürşarjsız pulların değerinden daha çoktur.
DAMGALI PUL, DAMGASIZ PUL
Eskiden, pul koleksiyonları daha çok damgalı pullardan yapılırdı. Bugün de, kazanç gayesi gütmeden pul toplayanların büyük bölümü damgalı pul biriktirirler. Çünkü, gerçek koleksiyonculuğun gayesi araştırıp bulmaktır. Damgalı pul koleksiyoncuları birbirleriyle mektupla-şır, pul değiş-tokuş eder, mektup zarflarının üstünde bulmak istedikleri pula rastlamayı dört gözle beklerler. Bu şekilde teker teker elde edilmiş pullardan meydana gelen bir koleksiyon insana daha büyük zevk, daha büyük coşku verir.
Buna karşılık, damgasız pul biriktirmek, yalnız paraya dayanan, epey kolay bir iştir. Çünkü, postanelerden dizi dizi damgasız pul alınabilir. Bunun tek zevki ise, kıymeti gittikçe artacak bir koleksiyon sahibi olmaktır.
PUL DEĞERİNİ NEDEN, NE ZAMAN KAYBEDER?
Bir pul, bütün ülkelerce tek de olsa, kıymeti binlerce lirayı da bulsa, gene de bazı özelliklerini kaybetmemiş olmalıdır.
Pullara kıymetini kaybettiren şeylerin başlangıcında tırtıllar gelir. Pullar ilkin bir arada basılır. Sonradan, teker teker ko-parılabilmelerini sağlamak için, kenarlarına zımba delikleri açılır. Pullar ko-parılınca, bu zımba delikleri yanlarda tırtıl benzer biçimde kalır, işte bu tırtıllar, pulların başlıca kıymet ölçülerinden biridir. Ekranda görülen pencereden birisi dahi kopmuş olsa, o pul tüm kıymetini kaybeder. Onun için, pul toplarken, yanlarındaki tırtılların eksiksiz olmasına çok dikkat etmelidir.
Bir pulun kıymetini hiçe indiren kusurlardan birisi de, pulun arkasındaki sıyrıklar’dır. Zarftan çıkarırken, dikkatsizlik edip pulu birazıcık olsun sıyırdıysanız, o pulu atın; çünkü, bundan sonra hiçbir kıymeti kalmamıştır.
Pulun üstündeki herhangi bir yırtık da kıymetini sıfıra indirmeye yeter. Bu yırtıklar, çok kez, pulları yapışık oldukları kâğıttan yapmaya çalışırken olur.
Pulun üstünde posta damgasından başka hiçbir kir bulunmamalı. Bir mürekkep lekesi, ya da herhangi başka bir kir, pulun kıymetini hiçe indirir.
YORUMLAR