aşama insanin bulundugu mevki. genel anlamda polis ve askerlerle ozdesmistir. iç hizmet kanunu madde 3 - askerler ve rütbeler: ...
aşama
insanin bulundugu mevki. genel anlamda polis ve askerlerle ozdesmistir.
iç hizmet kanunu
madde 3 - askerler ve rütbeler:
a) askerler:
1. er: gereksinimleri devlet tarafınca deruhte ve temin olunan rütbesiz
askerdir.
2. erbaş: gereksinimleri devlet tarafınca deruhte ve temin olunan onbaşı
ve çavuş rütbelerini haiz askerdir.
askerlik kanununa bakılırsa yükümlü bulundukları hizmetleri ifadan sonrasında
hususi kanunlara tevfikan belirli bir hizmet taahhüdü suretiyle
silahlı kuvvetlerde vazife gören uzman ya da uzatmalı çavuş ve on
başılar da erbaş sayılır.
3. astsubay: hususi kanununa bakılırsa silahlı kuvvetlere katılan astsubay
çavuştan astsubay kıdemli başçavuşa kadar rütbeyi haiz olan askerdir.
4. askeri talebe: subay,askeri işgören ya da astsubay yetiştirilmek suretiyle
çeşitli okul ve üniversitelerde okuyan ve resmi bir giyim taşıyan
öğrencilerdir.
5. askeri işgören: yönetimsel işlerde,fen ve sanat kollarında vazife gören ve
kanuna bakılırsa subaylara denk ve hususi bir silsileye doğal olarak bulunan asker-
dir.
6. subay: hususi kanuna bakılırsa silahlı kuvvetlere intisabeden asteğmenden
mareşala (büyük amirale) kadar rütbeyi haiz olan askerdir.
b) rütbeler:
1. erbaşlar:
a) onbaşı
b) çavuş
2. astsubaylar 1)
a) astsubay çavuş
b) astsubay üstçavuş
c) astsubay başçavuş
d) astsubay kıdemli başçavuş
3. askeri memurlar:
a) 8 inci derslik (asteğmen dengi)
b) 7 inci derslik (teğmen dengi)
c) 6 ıncı derslik (üsteğmen dengi)
d) 5 inci derslik (yüzbaşı dengi)
e) 4 üncü derslik (kıdemli yüzbaşı dengi)
f) 3 üncü derslik (binbaşı dengi)
g) 2 inci derslik (yarbay dengi)
h) 1 inci derslik (albay dengi)
4. subaylar:
a) asteğmen
b) teğmen
c) üsteğmen
d) yüzbaşı
e) binbaşı )
f) yarbay ) üst subaylar
g) albay )
h) tuğgeneral (tuğamiral) )
i) tümgeneral (tümamiral) )
j) korgeneral (koramiral) ) general ya da amiraller
k) orgeneral (oramiral) )
l) mareşal (büyük amiral) )
--------------------------------------
kanunda geçen "uzman çavuş" tabiri, 18/3/1986 tarih ve 3269 sayılı kanunun 21 inci maddesi ile "uzman erbaş" olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
------------------------
27/7/1967 tarih ve 926 sayılı türk silahlı kuvvetleri personel kanununun 77 nci maddesiyle astsubayların rütbeleri:
astsubay çavuş
" kıdemli çavuş
" üstçavuş
" kıdemli üstçavuş
" başçavuş
" kıdemli başçavuş
şeklinde tekrardan düzenlenmiştir ve aynı kanunun 208 inci maddesinin (r) bendinde de 4/1/1961 tarih ve 211 sayılı kanunun 3 üncü maddesinin (b) fıkrasının (2) nci bendinin bu kanuna aykırı hükümlerinin ilga edilmiş olduğu belirtilmiştir- subay (zabit) rütbelerinin eski adları şunlardır:
asteğmen (yedek subay) - ihtiyat zabiti
teğmen - mülazım-ı sani
üsteğmen - mülazım-ı evvel
yüzbaşı - yüzbaşı (kıdem durumuna bakılırsa kolağası vb versiyonları bulunur)
binbaşı - binbaşı
yarbay - mirliva
albay - miralay
general - paşa (bunların da ferik vb. versiyonları bulunur)
astsubaylara ise gedikli çavuş deniyordu, hatırladığım kadarıyla.
Askeri aşama sıralaması nasıldır?
Mustafa Kemal Atatürk'ün nerelerde ve iyi mi aşama almıştır?
1. Dünya Savaşı'nda kazandığımız en büyük başarı ve Mustafa Kemal Atatürk'ün almış olduğu aşama nedir?
kıd.bş.çvş astsubay, neredeyse askeriyede 20-25 senesini vermiş demek.
bu astsubaylar çok da fazla tecrübeli oldukları için, subaylar tarafınca ast(alt) gözüyle
pek bakılmaz.
bu tip emekliliği yaklaşmış astsubaylara "gedikli" denilirdi benim zamanlarımda..
hatırladıklarıma slm olsun
babacan olurlardı RüTBE a. (ar aşama).
1. Aşamalandırılmış bir bütünde ana konumlardan her biri; aşama, mertebe: Albaylık rütbesine yükselmek.
2. Bu konumu gösteren işaret: Aşama takma töreni.
3. Aşama almak, bir asker sözkonusuysa, terfi etmek, bir üst aşamaya yükselmek. || (Bir hiç kimseye) aşama vermek, onu payelendirmek, şereflendirmek (esk.); bir askerin rütbesini yükseltmek: Muharebede gösterdiği başarılardan dolayı meclis ona mareşallik rütbesi verdi.
*Esk. Bu, şu, o aşama, bu, şu, o denli: "Hiçbir zaman ruhunun bu aşama maşeri bir hassasiyetle mücehhez bulunduğunu bilmemişti" (Y. K. Karaosmanoğlu).
*Ask. Silahlı kuvvetlerde görevli olan ve üniforma taşıyan asker kişilere kıdem, yetki ve sorumluluklarının karşılığı verilen ungjan (Bk. ansikl. böl.) || Aşama işareti, silahlı kuvvetler çalışanının hizmet yıllarını, rütbelerini gösteren, apoletlerinde ya da kotla- nnda bulunan işaret. (Bk. ansikl böl.) || Rütbenin geri alınması, mahkûmun erliğe indirilerek kazanmış olduğu haklannın başka bir hükme gerek kalmaksızın kaybolması.
*Ask. tar Aşama indirimi, ikinci meşrutiyet' ten (1908) sonrasında osmanlı ordusunda erken terfi ettirilmiş kimi subayların haiz oldukları rütbelerden birkaç aşama aşağı indirilmeleri (Meşrutiyetten sonrasında orduda girişilen düzenleme hareketi “Tasfiyei rüteb kanunu" ile başladı. Bu kanuna bakılırsa ehliyetleri olmadığı halde büyük rütbelere yükseltilen kimi subaylar ve bilhassa saray generallerinin rütbeleri indirildi, birçoğu da ordudan tümüyle uzaklaştırıldı. Bu vaka, kimilerince orduya indirilmiş bir darbe olarak yorumlandı.)
*ikt. tar. Aşama maaşı, Osmanlı devletinde arpalık aylıklarına verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
*Kur tar. Rütbei bâlâ, Osmanlılar'da Rumeli ve Anadolu kazaskerinden sonrasında gelen aşama. (Bk. ansikl. böl.) ( Rütbei çınad, Osmanlılar'da Rumeli kadılarının en minik derecesi. (Mülazemetten sonrasında gelen bu aşama, adını, Macaristan'daki bir kasabadan alır ve bu kasabada vazife icra eden kadılar da aynı adla anılırdı. Rumeli kadıları rütbei çınaddan sonrasında yukanya doğru yükseldiklerinde şu rütbeleri alırlardı: Eğri, inebahtı, salise, saniye, karaibi âlâ ve sittei Rumeli.)
*Tasav. Aşama-iesma, Tanrı'nın yedi adından (esma-i seba) her birinin zikir sırasındaki yeri. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Ask. Aşama sahibi asker kişinin hangi birlik ya da kurumda, ne benzer biçimde görevler yapacağı, Ulusal müdafa bakanlığı ile Genelkurmay başkanlığı tarafınca hazırlanan kadro kitaplarında gösterilir. Her aşama sahibi, kanunların, nizamların ve amirlerin kendisine verebileceği tüm hizmet ve görevleri öğrenmek, görevli olduğu yerlerde öğretmek, bu hizmet ve görevleri eksiksiz yapmak ve izleyerek yaptırmak, her yerde disiplini oluşturmak ve korumak, emri altında bulunanlan yetiştirmek, kendisine teslim edilen tabanca, vasıta, gereç, vb. tüm askeri eşyayı, yapıları korumakla görevli ve yükümlüdür Aşama sahiplerinin görevleri bu kurallara bakılırsa talimatnamelerle gösterilir.
Rütbeler, erbaş rütbeleri, astsubay rütbeleri ve subay rütbeleri olarak şu adları alır: erbaşlar
onbaşı
çavuş
astsubaylar
subaylar
yarbay ] üst subaylar albay )
Bazı rütbelerde, kıdemli olanları kıdem sizlerden ayırmak için "kıdemli yüzbaşı", "kıdemli binbaşıâ€, "kıdemli albay†benzer biçimde ara rütbeler de kullanılır Bunların ayrı aşama sembolü yoktur, sadece resmi yazışmalarda belirtilir.
Aşama sahiplerinden çavuş ve onbaşı, piyade sınıfında manga komutanı vb yardımcısı; topçu sınıfında top çavuşu ve nişancı onbaşısı; makineli tüfek birliklerinde ise tüfek komutanı (çavuş) ve nişancı (onbaşı) olarak vazife yaparlar Zırhlı ve motorlu birliklerde çavuş ve onbaşılar, tank ya da vasıta komutanlığıyla görevlendirilirler. Astsubaylar ise, bölük ya da birlik komutanına destek hizmetlerle beraber uzmanlık durumlarına bakılırsa çeşitli görevleri yürütürler Subaylardan asteğmen, teğmen ve üsteğmenler ekip ya da kısım komutanı olarak vazife alırlarken, yüzbaşılar, bölük ya da batarya komutanlığı yaparlar. Binbaşılar, genel olarak tabur komutanlığıyla (hava kuvvetlerinde eşiti) görevlendirilirler Yarbaylar ise muharip sınıflarda temel taktik birlik komutan yardımcısı, havada ise eşiti birlik komutanıdırlar Albaylar çoğu zaman alay komutanlığı görevini üstlenirler Tuğgeneraller tugaya; tümgeneraller tümene; korgeneraller kolorduya; orgeneraller ise ordu ya da büyük kuvvetlere komuta ederler Generaller, büyük karargâhlarda komutan yardımcısı ya da kurmay başkanı olarak da vazife alırlar.
Mareşal, bir harekât alanı yâ da cephe komutanı olarak birkaç ordu, bağımsız kolordu ya da tümenlere komuta eder; gereğinde cephelerin başkomutanlığını da yapar.
*Aşama işaretlen, kara ve hava kuvvetlerinde, subaylarda omuzda bulunan apolete astsubaylarda kola takılır. Deniz kuvvetlerinde ise apolette ya da kolda göç eder. Kara ve hava kuvvetlerinde subay ve astsu- baylann eğitim giysilerinde metal ya da bez üstüne işlemeli aşama işareti yerine aynı ölçülerde siyah ibrişimden örme aşama işareti kullanılır Çelik başlık giyildiğinde her rütbeyi simgeleyen işaret (sembol, yıldız vb) başlığın cephe ortasına boya ile işlenir.
*Ikt. tar. Osmanlı devletinde emekliye ayrılan ya da görevinden alınan memurlara geçimlerini sağlayabilmeleri için, "arpalık" adıyla bir gelir bağlanırdı. Önceleri "arpalık maaşı", "tekaüdiyeâ€, “mazuliyet maaşıâ€, "tarik maaşı" benzer biçimde adlar aldıysa da, sonrasında "aşama maaşı" denildi. Uzun süre uygulanan bu maaş, Tanzimat'tan sonrasında kaldırıldı.
*Kur. tar. İslamlık öncesi Türkler'de yabgu, şad, tigin, alp benzer biçimde unvan ve rütbelere rastlanır. Büyük Selçuklularda ve onların kurumlarını mühim seviyede sürdüren Anadolu Selçuklularında da vezir (haiz), atabey, naip pervane, beylerbeyi (eşanl. emirülûmera ya da melikûlümera), sipehsalar, subaşı benzer biçimde askeri ve sivil rütbeler vardı.
İslam vatanlarında ise devlette alınan görevlere önceleri, ast-üst sıralamasına bakılırsa bir ekip payeler verildi. Zaman içinde bu payeler aşama niteliğine dönüştü.
OsmanlIlarda aşama Yeniçeri ocağı'nın kuruluşu (1362) ile ortaya çıktı ve sonradan sivil alanda da rütbeler verildi. Bu uygulama Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) daha da belirginleşip kurumlaştı.
Yeniçeri ocağı'nda rütbeler ast-üst sıralamasına bakılırsa şöyleydi: yeniçeri efendisi, kethüda yeri, başçavuş, büyük ve minik hasekiler, muhzır ağa, turnacıbaşı, zağar- cıbaşı, seksoncubaşı, kethüda bey ya da kulkethüdası, sekbanbaşı, yeniçeri ağası. Yeniçeri ocağı'nda "orta" isminde olan birliklerin kendi içlerinde aldıkları rütbeler (zabıtan rütbeleri) şunlardı: çorbacı, odabaşı, vekilharç, bayraktar, baş eski, aşçı usla, sakabaşı. Bu aşama unvanları, bir resmi vazife niteliğini de taşıdığından yalnız o görevde bulunanlara verilirdi.
Sipahi ocağı'nda ise en yüksek aşama sipahi ağası idi. Çeşitli bölüklere ayrılan bu kuruluşta her birliğin başlangıcında bulunan için ayrı bir unvan ve aşama (baş kâhya, kâhya yeri, başçavuş, baş böiükbaşi) vardı.
Osmanlı bahriyesinde (donanma) rütbeler ast-üst sıralamasına bakılırsa şöyleydi: reis
(birinci reis, ikinci reis üçüncü reis dördüncü reis),
kalyon kaptanı (üç ambarlı kalyon kaptanı, kapak kalyon kaptanı, firkateyn kaplanı, korvet kaptanı, brik ve şalope kapatanı),
riyale pıatrona, kapıudane kaprtam-derya.
Tanzimat'tan (1839) sonrasında meydana getirilen düzenlemelerle kara ve deniz askerlerinin rütbeleri birleştirilerek ast-üst sıralamasına bakılırsa şu şekilde oldu: mülazımı sani, mülazımı evvel, tabur kâtibi, yüzbaşı, sol kolağası, sağ kolağası, alay emini, binbaşı, kaymakam, miralay, mirliva, ferik, birinci ferik, müşir.
Mülki (sivil) rütbeler Tanzimat'a kadar dört ana bölümden (hoca, kapıcıbaşı, mi- rimiran, vezir) oluşurken bu dönemden sonrasında ast-üst sıralamasına bakılırsa şu şekilde düzenlendi: hamise, hacegân, rabia, salise, saniye saniye sınıfı mütemayizi, ûlâ sanisi, ûlâ, ûlâ evveli, bâlâ, vezir. Zaman içinde ortaya çıkan gereksinmeler sonucu bu rütbelere bir ekip ara rütbeler de eklendi.
Osmanlılar'da ilmiye sınıfında en üst düzey makam görevlisi olan şeyhülislamdan sonrasında, alt düzeye doğru rütbeler şu şekilde sıralanıyordu: Rumeli kazaskerliği, Anadolu kazaskerliği, İstanbul kadılığı, Harameyn (Mekke ve Medine) mevieviyetleri, bilad-ı hamse (Edirne, Bursa, Şam, Mısır, Filibe) mevieviyetleri, mahreç (Halep, Kudüs, Selanik, Eyüp, Yenişehir, Fâner Galata, İzmir, Trabzon, Sofya, Girit) mevieviyetleri, kiban müderrisin, müderrislik. Bunlardan başka gene bir aşama olan devriye mevieviyetleri şunlardı: Bağdat, Antep Bosna, Erzurum, Maraş, Trablusgarp, Beyrut, Rusçuk, Adana, Sivas vb. vilayetler.
Müderrislerin rütbeleri ise, aşağıdan yukarı doğru şu şekilde sıralanırdı: iptidayı hariç, hareketi hariç, iptidayı dahil, hareketi dahil, musıleisahn, sahnı seman, iptidayı altmışlı, hareketi altmışlı, musıleyi Süieymaniye havamisi Süleymaniye, Süleymaniye, Darüthadis.
OsmanlIlarda bunların haricinde bir de direkt doğruya başanlı ve beğenilen mülki yöneticilere verilen ve kendisinden ilkin ve sonrasında herhangi bir aşama de bulunmayan paşa rütbesi vardı. Bu niteliği ile OsmanlIlarda okuma yazması olmayan bazı kişilere bile paşalık rütbesi verildiği oldu. Durum Cumhuriyetin ilanına (1923) kadar sürdü. Bu tarihten sonrasında saray tarafınca verilmiş tüm unvan ve rütbelerle beraber paşalık rütbesi de kaldırıldı.
*Rütbeibâlâ. Ûlâ sınıfı evveli, aşama olarak bu rütbenin derhal altında yer alırdı. XIX. yy.'ın başlarında konulmuş olan ve Osmanlı devletinin sonuna kadar varlığını korumuş olan bu aşama vezirlik, müşirlik, Rumeli ve Anadolu kazaskerliğinden sonrasında gelirdi. 1848'de aşama sırası yukarıdan aşağıya şu şekilde düzenlendi: veziriik, müşirlik, Rumeli kazaskerliği, Anadolu kazaskerliği, bâlâ ricali.
*Tasav. Bazı tarikatlarda nefsin yedi aşaması (mertebe) olduğu kabul edilerek sa- lik'ın her aşamada Tanrı'nın adlarından birini zikretmesi öngörülür ve bu zikir sıra ve aşamasına aşama denir Nefsin yedi aşaması nefs-i emmare, nefs-i levvame, nefsi mülheme, nefsi mutmainne, nefs-i razıye, nefs-i merziye ve nefs-i kâmile'dir Bu nefslerin her aşamasında zikredilmesi ihtiyaç duyulan Tann'nın yedi adı ise La ilahe illallah, Tanrı, Hu, Hak, Hay, Kayyum ve Kahhar'dır.
1. Aşamalandırılmış bir bütünde ana konumlardan her biri; aşama, mertebe: Albaylık rütbesine yükselmek.
2. Bu konumu gösteren işaret: Aşama takma töreni.
3. Aşama almak, bir asker sözkonusuysa, terfi etmek, bir üst aşamaya yükselmek. || (Bir hiç kimseye) aşama vermek, onu payelendirmek, şereflendirmek (esk.); bir askerin rütbesini yükseltmek: Muharebede gösterdiği başarılardan dolayı meclis ona mareşallik rütbesi verdi.
*Esk. Bu, şu, o aşama, bu, şu, o denli: "Hiçbir zaman ruhunun bu aşama maşeri bir hassasiyetle mücehhez bulunduğunu bilmemişti" (Y. K. Karaosmanoğlu).
*Ask. Silahlı kuvvetlerde görevli olan ve üniforma taşıyan asker kişilere kıdem, yetki ve sorumluluklarının karşılığı verilen ungjan (Bk. ansikl. böl.) || Aşama işareti, silahlı kuvvetler çalışanının hizmet yıllarını, rütbelerini gösteren, apoletlerinde ya da kotla- nnda bulunan işaret. (Bk. ansikl böl.) || Rütbenin geri alınması, mahkûmun erliğe indirilerek kazanmış olduğu haklannın başka bir hükme gerek kalmaksızın kaybolması.
*Ask. tar Aşama indirimi, ikinci meşrutiyet' ten (1908) sonrasında osmanlı ordusunda erken terfi ettirilmiş kimi subayların haiz oldukları rütbelerden birkaç aşama aşağı indirilmeleri (Meşrutiyetten sonrasında orduda girişilen düzenleme hareketi “Tasfiyei rüteb kanunu" ile başladı. Bu kanuna bakılırsa ehliyetleri olmadığı halde büyük rütbelere yükseltilen kimi subaylar ve bilhassa saray generallerinin rütbeleri indirildi, birçoğu da ordudan tümüyle uzaklaştırıldı. Bu vaka, kimilerince orduya indirilmiş bir darbe olarak yorumlandı.)
*ikt. tar. Aşama maaşı, Osmanlı devletinde arpalık aylıklarına verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
*Kur tar. Rütbei bâlâ, Osmanlılar'da Rumeli ve Anadolu kazaskerinden sonrasında gelen aşama. (Bk. ansikl. böl.) ( Rütbei çınad, Osmanlılar'da Rumeli kadılarının en minik derecesi. (Mülazemetten sonrasında gelen bu aşama, adını, Macaristan'daki bir kasabadan alır ve bu kasabada vazife icra eden kadılar da aynı adla anılırdı. Rumeli kadıları rütbei çınaddan sonrasında yukanya doğru yükseldiklerinde şu rütbeleri alırlardı: Eğri, inebahtı, salise, saniye, karaibi âlâ ve sittei Rumeli.)
*Tasav. Aşama-iesma, Tanrı'nın yedi adından (esma-i seba) her birinin zikir sırasındaki yeri. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Ask. Aşama sahibi asker kişinin hangi birlik ya da kurumda, ne benzer biçimde görevler yapacağı, Ulusal müdafa bakanlığı ile Genelkurmay başkanlığı tarafınca hazırlanan kadro kitaplarında gösterilir. Her aşama sahibi, kanunların, nizamların ve amirlerin kendisine verebileceği tüm hizmet ve görevleri öğrenmek, görevli olduğu yerlerde öğretmek, bu hizmet ve görevleri eksiksiz yapmak ve izleyerek yaptırmak, her yerde disiplini oluşturmak ve korumak, emri altında bulunanlan yetiştirmek, kendisine teslim edilen tabanca, vasıta, gereç, vb. tüm askeri eşyayı, yapıları korumakla görevli ve yükümlüdür Aşama sahiplerinin görevleri bu kurallara bakılırsa talimatnamelerle gösterilir.
Rütbeler, erbaş rütbeleri, astsubay rütbeleri ve subay rütbeleri olarak şu adları alır: erbaşlar
onbaşı
çavuş
astsubaylar
astsubay çavuş astsubay kıdemli çavuş astsubay üstçavuş -astsubay kıdemli üstçavuş astsubay başçavuş astsubay kıdemli başçavuş
asteğmen teğmen üsteğmen yüzbaşı binbaşı l
tuğgeneral (tuğamiral) tümgeneral (tümamiral) korgeneral (koramiral) orgeneral (oramiral) mareşal (büyük amiral)
Aşama sahiplerinden çavuş ve onbaşı, piyade sınıfında manga komutanı vb yardımcısı; topçu sınıfında top çavuşu ve nişancı onbaşısı; makineli tüfek birliklerinde ise tüfek komutanı (çavuş) ve nişancı (onbaşı) olarak vazife yaparlar Zırhlı ve motorlu birliklerde çavuş ve onbaşılar, tank ya da vasıta komutanlığıyla görevlendirilirler. Astsubaylar ise, bölük ya da birlik komutanına destek hizmetlerle beraber uzmanlık durumlarına bakılırsa çeşitli görevleri yürütürler Subaylardan asteğmen, teğmen ve üsteğmenler ekip ya da kısım komutanı olarak vazife alırlarken, yüzbaşılar, bölük ya da batarya komutanlığı yaparlar. Binbaşılar, genel olarak tabur komutanlığıyla (hava kuvvetlerinde eşiti) görevlendirilirler Yarbaylar ise muharip sınıflarda temel taktik birlik komutan yardımcısı, havada ise eşiti birlik komutanıdırlar Albaylar çoğu zaman alay komutanlığı görevini üstlenirler Tuğgeneraller tugaya; tümgeneraller tümene; korgeneraller kolorduya; orgeneraller ise ordu ya da büyük kuvvetlere komuta ederler Generaller, büyük karargâhlarda komutan yardımcısı ya da kurmay başkanı olarak da vazife alırlar.
Mareşal, bir harekât alanı yâ da cephe komutanı olarak birkaç ordu, bağımsız kolordu ya da tümenlere komuta eder; gereğinde cephelerin başkomutanlığını da yapar.
*Aşama işaretlen, kara ve hava kuvvetlerinde, subaylarda omuzda bulunan apolete astsubaylarda kola takılır. Deniz kuvvetlerinde ise apolette ya da kolda göç eder. Kara ve hava kuvvetlerinde subay ve astsu- baylann eğitim giysilerinde metal ya da bez üstüne işlemeli aşama işareti yerine aynı ölçülerde siyah ibrişimden örme aşama işareti kullanılır Çelik başlık giyildiğinde her rütbeyi simgeleyen işaret (sembol, yıldız vb) başlığın cephe ortasına boya ile işlenir.
*Ikt. tar. Osmanlı devletinde emekliye ayrılan ya da görevinden alınan memurlara geçimlerini sağlayabilmeleri için, "arpalık" adıyla bir gelir bağlanırdı. Önceleri "arpalık maaşı", "tekaüdiyeâ€, “mazuliyet maaşıâ€, "tarik maaşı" benzer biçimde adlar aldıysa da, sonrasında "aşama maaşı" denildi. Uzun süre uygulanan bu maaş, Tanzimat'tan sonrasında kaldırıldı.
*Kur. tar. İslamlık öncesi Türkler'de yabgu, şad, tigin, alp benzer biçimde unvan ve rütbelere rastlanır. Büyük Selçuklularda ve onların kurumlarını mühim seviyede sürdüren Anadolu Selçuklularında da vezir (haiz), atabey, naip pervane, beylerbeyi (eşanl. emirülûmera ya da melikûlümera), sipehsalar, subaşı benzer biçimde askeri ve sivil rütbeler vardı.
İslam vatanlarında ise devlette alınan görevlere önceleri, ast-üst sıralamasına bakılırsa bir ekip payeler verildi. Zaman içinde bu payeler aşama niteliğine dönüştü.
OsmanlIlarda aşama Yeniçeri ocağı'nın kuruluşu (1362) ile ortaya çıktı ve sonradan sivil alanda da rütbeler verildi. Bu uygulama Kanuni Sultan Süleyman döneminde (1520-1566) daha da belirginleşip kurumlaştı.
Yeniçeri ocağı'nda rütbeler ast-üst sıralamasına bakılırsa şöyleydi: yeniçeri efendisi, kethüda yeri, başçavuş, büyük ve minik hasekiler, muhzır ağa, turnacıbaşı, zağar- cıbaşı, seksoncubaşı, kethüda bey ya da kulkethüdası, sekbanbaşı, yeniçeri ağası. Yeniçeri ocağı'nda "orta" isminde olan birliklerin kendi içlerinde aldıkları rütbeler (zabıtan rütbeleri) şunlardı: çorbacı, odabaşı, vekilharç, bayraktar, baş eski, aşçı usla, sakabaşı. Bu aşama unvanları, bir resmi vazife niteliğini de taşıdığından yalnız o görevde bulunanlara verilirdi.
Sipahi ocağı'nda ise en yüksek aşama sipahi ağası idi. Çeşitli bölüklere ayrılan bu kuruluşta her birliğin başlangıcında bulunan için ayrı bir unvan ve aşama (baş kâhya, kâhya yeri, başçavuş, baş böiükbaşi) vardı.
Osmanlı bahriyesinde (donanma) rütbeler ast-üst sıralamasına bakılırsa şöyleydi: reis
(birinci reis, ikinci reis üçüncü reis dördüncü reis),
kalyon kaptanı (üç ambarlı kalyon kaptanı, kapak kalyon kaptanı, firkateyn kaplanı, korvet kaptanı, brik ve şalope kapatanı),
riyale pıatrona, kapıudane kaprtam-derya.
Tanzimat'tan (1839) sonrasında meydana getirilen düzenlemelerle kara ve deniz askerlerinin rütbeleri birleştirilerek ast-üst sıralamasına bakılırsa şu şekilde oldu: mülazımı sani, mülazımı evvel, tabur kâtibi, yüzbaşı, sol kolağası, sağ kolağası, alay emini, binbaşı, kaymakam, miralay, mirliva, ferik, birinci ferik, müşir.
Mülki (sivil) rütbeler Tanzimat'a kadar dört ana bölümden (hoca, kapıcıbaşı, mi- rimiran, vezir) oluşurken bu dönemden sonrasında ast-üst sıralamasına bakılırsa şu şekilde düzenlendi: hamise, hacegân, rabia, salise, saniye saniye sınıfı mütemayizi, ûlâ sanisi, ûlâ, ûlâ evveli, bâlâ, vezir. Zaman içinde ortaya çıkan gereksinmeler sonucu bu rütbelere bir ekip ara rütbeler de eklendi.
Osmanlılar'da ilmiye sınıfında en üst düzey makam görevlisi olan şeyhülislamdan sonrasında, alt düzeye doğru rütbeler şu şekilde sıralanıyordu: Rumeli kazaskerliği, Anadolu kazaskerliği, İstanbul kadılığı, Harameyn (Mekke ve Medine) mevieviyetleri, bilad-ı hamse (Edirne, Bursa, Şam, Mısır, Filibe) mevieviyetleri, mahreç (Halep, Kudüs, Selanik, Eyüp, Yenişehir, Fâner Galata, İzmir, Trabzon, Sofya, Girit) mevieviyetleri, kiban müderrisin, müderrislik. Bunlardan başka gene bir aşama olan devriye mevieviyetleri şunlardı: Bağdat, Antep Bosna, Erzurum, Maraş, Trablusgarp, Beyrut, Rusçuk, Adana, Sivas vb. vilayetler.
Müderrislerin rütbeleri ise, aşağıdan yukarı doğru şu şekilde sıralanırdı: iptidayı hariç, hareketi hariç, iptidayı dahil, hareketi dahil, musıleisahn, sahnı seman, iptidayı altmışlı, hareketi altmışlı, musıleyi Süieymaniye havamisi Süleymaniye, Süleymaniye, Darüthadis.
OsmanlIlarda bunların haricinde bir de direkt doğruya başanlı ve beğenilen mülki yöneticilere verilen ve kendisinden ilkin ve sonrasında herhangi bir aşama de bulunmayan paşa rütbesi vardı. Bu niteliği ile OsmanlIlarda okuma yazması olmayan bazı kişilere bile paşalık rütbesi verildiği oldu. Durum Cumhuriyetin ilanına (1923) kadar sürdü. Bu tarihten sonrasında saray tarafınca verilmiş tüm unvan ve rütbelerle beraber paşalık rütbesi de kaldırıldı.
*Rütbeibâlâ. Ûlâ sınıfı evveli, aşama olarak bu rütbenin derhal altında yer alırdı. XIX. yy.'ın başlarında konulmuş olan ve Osmanlı devletinin sonuna kadar varlığını korumuş olan bu aşama vezirlik, müşirlik, Rumeli ve Anadolu kazaskerliğinden sonrasında gelirdi. 1848'de aşama sırası yukarıdan aşağıya şu şekilde düzenlendi: veziriik, müşirlik, Rumeli kazaskerliği, Anadolu kazaskerliği, bâlâ ricali.
*Tasav. Bazı tarikatlarda nefsin yedi aşaması (mertebe) olduğu kabul edilerek sa- lik'ın her aşamada Tanrı'nın adlarından birini zikretmesi öngörülür ve bu zikir sıra ve aşamasına aşama denir Nefsin yedi aşaması nefs-i emmare, nefs-i levvame, nefsi mülheme, nefsi mutmainne, nefs-i razıye, nefs-i merziye ve nefs-i kâmile'dir Bu nefslerin her aşamasında zikredilmesi ihtiyaç duyulan Tann'nın yedi adı ise La ilahe illallah, Tanrı, Hu, Hak, Hay, Kayyum ve Kahhar'dır.
Kaynak: Büyük Larousse
Askeri aşama sıralaması nasıldır?
Mustafa Kemal Atatürk'ün nerelerde ve iyi mi aşama almıştır?
1. Dünya Savaşı'nda kazandığımız en büyük başarı ve Mustafa Kemal Atatürk'ün almış olduğu aşama nedir?
YORUMLAR