salep -bi isim, nebat bilimi (sa:lep) Arapça sa§leb 1 . Salepgillerin tek köklü, yumrulu, salkımlı ya da başak çiçekli örnek bi...
salep -bi
isim, nebat bilimi (sa:lep) Arapça sa§leb
1 . Salepgillerin tek köklü, yumrulu, salkımlı ya da başak çiçekli örnek bitkisi (Orchis).
2 . Bu bitkinin yumru durumundaki köklerinden dövülerek hazırlanan beyaz toz.
3 . Bu tozun, şekerli süt ya da su ile kaynatılmasıyla meydana getirilen sıcak içecek.
Salep (Sahlep) ve Salep Yapımı Hakkında
Salep ve Sıhhat için Yararları
Salep ve salep yapımı hakkında bilgi verir misiniz?
SALEP a.
1. Asya ve Avrupa'nın ılıman bölgelerinde yetişen oval yapraklı, üç dilimli dudakçığı ite belirgin ve renkli başak biçiminde toplu çiçekli bir çenekli otsu nebat. (Bil. a. orehis; salepgiller familyası. 80 türü ve bir çok organik melezi vardır) [Bk. ansikI. böl.]
2. Salepgillerin orehis ophrys, dactylorhiza benzer biçimde türlerinin, çiçek açma mevsiminde toplanıp kurutulmuş olan kökleri.
3. Bu yumruların öğütülmesiyle elde edilmiş toz.
4. Bu tozun şekerli süt ya da suda kaynatılmasıyla meydana getirilen ve sıcak içilen içecek. (Bk. ansikl. böl.)
*Bot. Salep marttan, salepgillerle ortak- yaşayan mantar. (Salepgillerin tohumları bu mantar olmadıkça çimlenemez.)
*ANSİKL. Saleplerin, iki yumrunun eşlik etmiş olduğu lifli kökleri vardır. Yumruların pürtükte olanı (ana yumru) bitkinin çoğalmasına, ikinci (yan yumru) ise sonraki senenin sürgününü beslemeye yarar. Sap, silindir biçiminde, yapraklar oval, sapsız, mızraksıdır Çiçekler çok süre mahmuz benzer biçimde uzamış üç dilimli dudakçıklan ite belirgin olup başak ya da salkım halinde bulunur. Çanak ve taçyaprakları neredeyse eşittir. Salep Anadolu'da çoğu zaman yumrusu toparlak olan salepgillerden (orehis ve ophrys) elde edilir. Doğu Anadolu'da yumrusu dallı olanlardan da (dactylorhiza) yararlanılmaktadır Salebin kimi türleri Muğla (Orehis anatolica ve O. italica), kimi türleri İsparta, Antalya, Kastamonu, Taşköprü ve Safranbolu yörelerinde (O. mascula ve O. purpurea) yabani olarak yetişir. Tarımı denenmiş fakat başarı göstermiş olmamıştır. Eskiden Türkiye'nin ihraç malı olan salebin ihracı, bu türleri korumak amacıyla 1974 senesinde yasaklanmıştır.
Çiçek açma mevsiminde toplanıp yıkandıktan ve 10 dakika kaynar suda haşlandıktan sonrasında güneşte kurutulan yumrular (ana yumru alınmaz, yan yumrular toplanır) 1-4 santimetre uzunlukta yarı saydam, kirli beyaz renkli, kokusuz, lezzetsiz parçalardır. Değirmende toz haline getirildikten sonrasında kullanılır.
Salepte nişasta (% 8-30), şekerler (glikoz, fruktoz), azotlu maddeler ve gliko- mannan yapısında bir helme (% 11-44) bulunur. Salep eskiden cinsel isteği artırıcı olarak kullanılırdı. Günümüzde hem güçlendirici, hem çocuk ishallerini kesici olarak kullanılırsa da aslolan tüketim içecek biçimindedir: 5-10 g salep tozunun 100 g su ya da sütte kaynatılmasıyla elde edilmiş içit. Salep oldukça pahalı bir madde olduğundan içine birçok yabancı madde katılmaktadır. Un ve nişasta bunların önderlik yapar.
*Mutf. Salep suyla ya da sütle hazırlanmış olur. Salep tozu nişastayla beraber azca oranda soğuk su ya da sütte eritilir, üstüne su ya da süt konup karıştırılarak pişirilir. Boza kıvamına erişince şekeri katılır ve birazcık daha karıştırıldıktan sonrasında alevden im dirilir. üstüne tarçın, zencefil ya da ikisi beraber serpilir.
Soğuk kış gecelerinin başlıca içeceklerinden olan salep, eskiden kış sabahlarında sokaklarda satılır, müşteriler salep güğümünün oturtulduğu maltız çevresinde hem ısınır, hem salep içerlerdi. Salep içmek için büyük ve kulpsuz porselen fincanlar kullanılırdı.
1. Asya ve Avrupa'nın ılıman bölgelerinde yetişen oval yapraklı, üç dilimli dudakçığı ite belirgin ve renkli başak biçiminde toplu çiçekli bir çenekli otsu nebat. (Bil. a. orehis; salepgiller familyası. 80 türü ve bir çok organik melezi vardır) [Bk. ansikI. böl.]
2. Salepgillerin orehis ophrys, dactylorhiza benzer biçimde türlerinin, çiçek açma mevsiminde toplanıp kurutulmuş olan kökleri.
3. Bu yumruların öğütülmesiyle elde edilmiş toz.
4. Bu tozun şekerli süt ya da suda kaynatılmasıyla meydana getirilen ve sıcak içilen içecek. (Bk. ansikl. böl.)
*Bot. Salep marttan, salepgillerle ortak- yaşayan mantar. (Salepgillerin tohumları bu mantar olmadıkça çimlenemez.)
*ANSİKL. Saleplerin, iki yumrunun eşlik etmiş olduğu lifli kökleri vardır. Yumruların pürtükte olanı (ana yumru) bitkinin çoğalmasına, ikinci (yan yumru) ise sonraki senenin sürgününü beslemeye yarar. Sap, silindir biçiminde, yapraklar oval, sapsız, mızraksıdır Çiçekler çok süre mahmuz benzer biçimde uzamış üç dilimli dudakçıklan ite belirgin olup başak ya da salkım halinde bulunur. Çanak ve taçyaprakları neredeyse eşittir. Salep Anadolu'da çoğu zaman yumrusu toparlak olan salepgillerden (orehis ve ophrys) elde edilir. Doğu Anadolu'da yumrusu dallı olanlardan da (dactylorhiza) yararlanılmaktadır Salebin kimi türleri Muğla (Orehis anatolica ve O. italica), kimi türleri İsparta, Antalya, Kastamonu, Taşköprü ve Safranbolu yörelerinde (O. mascula ve O. purpurea) yabani olarak yetişir. Tarımı denenmiş fakat başarı göstermiş olmamıştır. Eskiden Türkiye'nin ihraç malı olan salebin ihracı, bu türleri korumak amacıyla 1974 senesinde yasaklanmıştır.
Çiçek açma mevsiminde toplanıp yıkandıktan ve 10 dakika kaynar suda haşlandıktan sonrasında güneşte kurutulan yumrular (ana yumru alınmaz, yan yumrular toplanır) 1-4 santimetre uzunlukta yarı saydam, kirli beyaz renkli, kokusuz, lezzetsiz parçalardır. Değirmende toz haline getirildikten sonrasında kullanılır.
Salepte nişasta (% 8-30), şekerler (glikoz, fruktoz), azotlu maddeler ve gliko- mannan yapısında bir helme (% 11-44) bulunur. Salep eskiden cinsel isteği artırıcı olarak kullanılırdı. Günümüzde hem güçlendirici, hem çocuk ishallerini kesici olarak kullanılırsa da aslolan tüketim içecek biçimindedir: 5-10 g salep tozunun 100 g su ya da sütte kaynatılmasıyla elde edilmiş içit. Salep oldukça pahalı bir madde olduğundan içine birçok yabancı madde katılmaktadır. Un ve nişasta bunların önderlik yapar.
*Mutf. Salep suyla ya da sütle hazırlanmış olur. Salep tozu nişastayla beraber azca oranda soğuk su ya da sütte eritilir, üstüne su ya da süt konup karıştırılarak pişirilir. Boza kıvamına erişince şekeri katılır ve birazcık daha karıştırıldıktan sonrasında alevden im dirilir. üstüne tarçın, zencefil ya da ikisi beraber serpilir.
Soğuk kış gecelerinin başlıca içeceklerinden olan salep, eskiden kış sabahlarında sokaklarda satılır, müşteriler salep güğümünün oturtulduğu maltız çevresinde hem ısınır, hem salep içerlerdi. Salep içmek için büyük ve kulpsuz porselen fincanlar kullanılırdı.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR