Salihli - Manisa Bilgiler İlçe nüfusu: 155.446 Şehir nüfusu: 97.810 Köy ve belde nüfusu: 57.636 Nüfus itibariyle: 2011 Nüfus Kay...
Salihli - Manisa
Bilgiler
- İlçe nüfusu: 155.446
- Şehir nüfusu: 97.810
- Köy ve belde nüfusu: 57.636
- Nüfus itibariyle: 2011
- Nüfus Kaynak: TüİK
- Yüzölçümü: 1302 km²
- Rakım: 125 metre
- Koordinatlar 38°28'52″, 28°8'21″
Genel bilgiler
- ülke: Türkiye
- Coğrafi Bölge: Ege
- İl: Manisa
- Posta kodu: 45300
- 45310
- Alan kodu: 0236 71.....
- Plaka: 45
- Kaymakam: Mesut Yıldırım
- Belediye başkanı: Mustafa Uğur OKAY
Coğrafî Özellikler
Salihli, Izmir-Ankara (E-96) karayolu ve İzmir-Uşak-Afyon demiryolu üzerindedir. Manisa il merkezine 72 km. ve İzmir il merkezine yaklaşık 96 km. uzaklıkta bulunan ilçe, batıdan Ahmetli, kuzeybatıdan Gölmarmara, kuzeyden Gördes ve Köprübaşı, kuzeydoğudan Demirci, doğudan Kula, güneydoğudan Alaşehir ve güneyden Ödemiş tarafından çevrilmiştir. Salihli ilçesi, güneyinde Bozdağlar Silsilesi, (3.157 m) kuzeyinde Gediz Ovası ile kaplı olup, ovanın kuzeyinde Dibek dağları (1.120 m), kuzeydoğusunda üşümüş Dağları (2095 m) bulunmaktadır. Şehrin nüfusu 2008 yılına göre 98.108'dir. 1973'te 67.000 olan nüfusu 1990'da 83.861'e, 2000'de 96.600'ye, 2007'de 101.000'e çıkmıştır.
Tarih
Yöre tarihinin çok eskilere dayandığı, baraj gölü yakınlarındaki Sindel ve Çarıklar köylerinin civarında bulunan fosil ayak izlerinden anlaşılmaktaysa da, bilinen en eski önemli yerleşim merkezi, Salihli'nin 7 km. kadar batısında yer alan Sardes'tir. M.Ö. 547 yılına kadar Lidya toprakları olan bölge, bu tarihte Perslerin eline geçmiş ve M.Ö. 334 yılına kadar Pers yönetiminde kalmıştır.Kralların mezarı olan Bin Tepeler ,Salihli-Gölmarmara yolu üzerinde olup yağmalanmış haldedir.Bu tarihten sonra sırayla Makedonya, Bergama, Roma ve Bizans egemenliğinde kalan yöre, 1300'lerin başında Saruhanoğulları'nın, 1400'de Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimine giren Sart, Aydın Sancağı'na bağlı bir kaza olmuştur. O tarihlerde Sart Kazası'na bağlı bir köy olan ve Veled-i Salih (Salihoğlu) adıyla anılan şimdiki ilçe merkezinin, zaman içinde Sart'a oranla daha hızlı bir gelişim göstererek 18. yüzyıl başlarında kasaba, 1872'de ise Saruhan Sancağı'na bağlı kaza olduğu belgelerden anlaşılıyor. 1927 yılında Saruhan Sancağı'nın adının değiştirilmesinden sonra Manisa'ya bağlı en büyük ilçelerden biri durumunda olan Salihli, 24 Haziran 1920-5 Eylül 1922 tarihleri arasında işgal altında kalmıştır.Salihli'nin Yunan işgali sırasında dönemin Belediye Başkanı Hacı Davut ULAŞ ve encümen üyesi 2 arkadaşı Yunan Manda'sını(diplomasi)(yetki,görev)kabul etmedikleri için sürgün gitmişler ve savaş sonrasındada esir mübadelesinde geriye gelmişlerdir.
Ekonomi
İlçe ekonomisi, tarım ve tarıma dayalı ticaret ve sanayi ağırlıktadır. Başlıca yetiştirilen tarımsal ürünler çekirdeksiz üzüm, buğday, arpa, pamuk, tütün ve mısırdır. Ayrıca çeşitli sebze ve meyve yetiştirilmekte olup, bunlardan Gökköy ve Allahdiyen köylerinde yetiştirilen kiraz çevrede "Napolyon" kirazı ,üniversitelerdede "SALİHLİ" kirazı adıyla literatüre geçmiştir.Hayvancılık da, önemli gelir kaynağı olup, 2000'li yıllardan sonra besicilik sayısında artış görülmüştür.
İlçe merkezindeki sanayi çarşısına ek olarak; Salihli-Alaşehir-Kula üçgeninde 111 hektarlık alan üzerinde kurulan Salihli Organize Sanayi Bölgesi'nin Salihli'nin ekonomik yaşamına önemli ölçüde katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
İlçede birçoğu 2001'den sonra açılmış 32 adet tuğla ve kiremit fabrikası, 2 adet un fabrikasi, 2 adet valeks fabrikası, 10 adet pamuk-çırçır fabrikası, 2 adet üzüm işleme tesisi, 2 adet yem fabrikası, 1 adet tüp fabrikası,1 adet salça fabrikası, 4 adet zeytinyağı fabrikası, 2 adet meşrubat fabrikası,2 adet salamura gıda fabrikası, 3 adet ham pamuk yağı fabrikası, 1 adet su şişeleme fabrikası, 1 adet maden suyu fabrikası ve 1 adet zımpara taşı fabrikası bulunmaktadır.İlçe topraklarında tuğla, kiremit hammaddesi içeren yatakları ile altın ve uranyum içeren cevher yatakları da vardır. Yeraltı zenginliklerinden maden suyu ları, sıcak su ları, kaplıca turizmi açısından yöresel önem taşır.
Sıcak su larının turizme dönüştürülmeye çalışıldığı (Salihli Belediyesi denetiminde) Kurşunlu Kaplıcaları ; ve Çamur Banyoları; romatizmal hastalıklar, siyatik, lumbago, kireçlenmelerde,nevrid, nevralji gibi hastalıklarda, kırık çıkık sekeleri, çeşitli cilt hastalıklarında, bazı kadın hastalıklarında, böbrek rahatsızlıkları ile taş ve kum dökümünde yarar sağlamaktadır. Ayrıca,bu sıcak su ları sayesinde Salihli kentinin Jeotermal enerji ile ısıtılması projesi başlamış, kentin bir kısmına bağlanan sistem çalışmaları devam etmektedir.
Ayrıca, Salihli'ye İhlas Holding tarafından 2009 yılında faaliyete geçecek,Türkiye'nin en büyük maden tesisi kurulması kararlaştırılmıştır. Mersindere köyü mevkiinde 111 milyon 541 bin(21 tonu altın) rezerve sahip bu alana kurulacak tesiste, altın, gümüş, krom, kurşun, çinko, titanyum, zirkonyum, magnezyum ve kuvars işlenecektir. Salihli Organize sanayi bölgesinde 42 fabrika bulunup bunların içinde ünlü fabrikalarda vardır.Bunlar Sardes Gıda , Tukaş , Frida maden suyu Okyap , Bimisblok ,ünalan Kollektif, Özbaş Demir Çelik, Keskinoğlu Rusya beyaz et ihracat aş vb şirketlerdir. Ayrıca Türkiye'nin en büyük modern serası olan Lider Gıda Sera İşletmeleri burada bulunur.
Eğitim
Salihli'de Altınordu, Beşeylül, Atatürk, Namık Kemal, Kırveli ilkokulları en eskiler olmak üzere bir çok ilkokul bulunmaktadır. Orta öğretimde Salihli Lisesi Ortaokulu ve 50. Yıl Ortaokulu ilk orta okullardı. Sonradan orta öğretim ilokullarla birleşti. Salihli Lisesi Salihli'nin en eski lisesidir. Yatılı bölümü de vardrı.1942-1943 öğretim yılında 2 Kasım 1942 tarihinde ortaokul olarak öğretime başlamıştır.Salihli'de bir liseye duyulan ihtiyaç nedeniyle ikinci binanın yapımına başlanmış ve 1958-1959 öğretim yılında ortaokulla birlikte Salihli Lisesi olarak hizmete açılmıştır. Ancak öğrenci sayısının hızla artması nedeniyle üçüncü binanın yapımına ihtiyaç duyulmuş, 1967-1968 öğretim yılında üçüncü binamızın da yapımı tamamlanarak hizmete girmiştir.Ayrıca Endüstri Meslek Lisesi de bulunmaktadır. Daha sonra Sakine Evren Anadolu Lisesi açıldı. Salihli Sekine Evren Anadolu Lisesi Manisa'nın en eski anadolu lisesidir.. Okulun yapılmasında 7. Cumhurbaşkanı Kenan EVREN ile ilçe Ticaret ve Sanayi Odasının büyük katkıları olmuştur. Sekine evren anadolu lisesi 150 kişilik erkek pansiyonu ile civar ilçe ve köylerden gelen öğrencilere barınma imkânı sağlar.
Ayrıca 10 adet dershanesi olan Salihli bu sayı ile Manisa Merkez'i bile geçmektedir. Pek çok ünlü dershanenin şubeleri bazı il merkezlerinde bile yokken Salihli'de vardır.
Salihli'de eğitim, sağlık ve kültür hizmetleri birçok komşu ilçeye de hizmet verir konumda olup bölgesel niteliktedir. C.B.ü. Salihli Meslek Yüksekokulu, 2 özel okul ve 10 adet dershane ile Salihli, eğitimde iyi bir yerdedir. Salihli'de 92 okul ve 1 Meslek Yüksek Okulu mevcut olup 92 okulun açılımında 81 adet İlköğretim okulu 11 lise mevcuttur. 81 ilköğretim okulunda toplam öğrenci sayısı 19.880, öğretmen sayısı 793, derslik sayısı 1004'tür. 11 lisede öğrenci sayısı 6959 öğretmen sayısı 445 derslik 772'dir. Salihli ilköğretim okullarında derslik başına düşen öğrenci sayısı 27 öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 21'dir.
Ulaşım
Salihli'nin ulaşımdaki en büyük artısı İzmir-Ankara karayolu ve İzmir-Uşak (daha sonra doğu-güneydoğu hattıyla da bağlandı.) demir yolu üzerinde olmasıdır. İlçeye en yakın deniz ve hava limanları ise 96 km'lik uzaklıktaki İzmir'dedir. Ayrıca Salihli Güven Turizm'de İzmir'e hergün belirli saatlerde sefer düzenlemektedir. Minibüslerle şehir içi çalıştığı gibi, günde birkaç kezde köylere sefer düzenlemektedir.
Kent içinde ise, Özel Halk Otobüsleri sürekli hareket halindedir.
İklim
Salihli'de Akdeniz İklimi hakimdir. Yıllık sıcaklık ortalaması 16.4 C dir(kış:3-4 C,yaz:17 C). İstisnalar haricinde sıcaklık yıl boyu +5 ila 30 C arasında seyretmektedir. Cephe sistemlerinin bazen fazlaca etkili olması durumunda bahar aylarında günde 4 mevsim yaşanabilmektedir.Bozdağların etkisiylede bazen gündüz sıcaklıkları bile 0 C altında olabilmektedir. En yüksek nem ocak, şubat aylarında, en düşük nem ise, temmuz, ağustos aylarında ölçülmüştür. Yıllık ortalama yağış miktarı 500 mm civarındadır.Akdeniz yağış rejiminde olması dolayısıyla yağışın %48'i kış,% 27'si ilkbahar,%8'i sonbahar,%7'si de yaz mevsiminde düşmektedir.Ancak bazı yaz aylarında hiç yağış düşmediğide görülebilmektedir.
Salihli'de ölçülen uç değerler ise şöyledir:
En Düşük Sıcaklık : 15.02.2004 -13.5 °C
En Yüksek Sıcaklık : 06.07.2000 44.8 °C
En Çok Yağış : 09.10.1981 71.2 kg/m2
En Hızlı Rüzgar : 02.03.1992 130.0 km/sa
En Yüksek Kar : 14.02.2004 52 cm
]Yatırım
Salihli ilçesi Manisa'nın diğer ilçelerine göre yatırıma daha elverişlidir. Çoğu yatırımcı yavaş yavaş projelerine başlamışlardır. Salihli ilçesi en başta arazisi,potansiyeli,doğal ları,kent yapılanması,nufüs çoğunluğu,iş potansiyeli, kendi içinde gelişmiş ve gelişmeye devam eden yapısı ve diğer belirgin özellikleriylede yeni yatırımcılarını beklemektedir.
Alışveriş
Salihli'de en büyüğü Tesco Kipa AVM olmak üzere; 3 Simpaş, 2 Pehlivanoğlu , 1 DiaSA, 2 Tansaş, 2 Girginler, 4 Bim, 2 A101 ve 1 de Ege Metropol mağazaları bulunmaktadır. Ayrıca kent pazarı da oldukça revaştadır. Şehrin Alışveriş ihtiyacının çoğunluğu buralardan karşılanmaktadır. (Çarşamba günleri merkez pazaryeri ve Cumartesi - Pazar günleri de semt pazarları kurulmaktadır) İzmir yolu üzerinde EGE Max Outlet Mağazaları da bulunmaktadır. Yine İzmir yolu üzerinde Salihli Ticaret ve Sanayi Odası tarafından alınan arsaya bir AVM yapılması için mimari proje çizim çalışmaları devam etmektedir.
Eğlence
Salihli'nin muhteşem manzarısını izleyebileceğiniz, bir seyir terası konseptindeki "Bizim Ev Sosyal Tesisleri", bir kent ormanı konseptindeki Büyük Park (Binbaşı Fevzi Tüzünalp Parkı) içerisindeki Bizim Kafeterya, Çınarlı'daki Biz Bize Cafe Restaurant, ve istasyon civarında canlı müzik dinleyebileceğiniz Vagon Bar mekanların başında gelmektedirler. Çınarlı (Atatürk Caddesi), Şüheda Caddesi , Sevgi Yolu (Mithatpaşa Caddesi) ve Kurudere caddesi en hareketli bölgelerdir. Şehir içinde dinlenebileceğiniz Salihli Belediyesi tarafından düzenlenmiş ve devamlı bakımı yapılan çok güzel parklar-bahçeler (Kenan Evren Parkı vb.) vardır. Bu caddeler üzerinde hoşça vakit geçirebileceğiniz simit sarayı, kafeterya ve pastane gibi mekanlar mevcuttur. Özellikle de Sevgi Yolu (Mithatpaşa Caddesi) üzerinde çorbacıları ve Salihli'nin meşhur Odun Köftesini tadabileceğiniz restaurantlar da bulubilirsiniz.
Manisa
Akhisar - Manisa
Alaşehir - Manisa
Salihli - Manisa
.Org MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Manisa iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kent. Gediz Vadisi'nin güney kenarında, İzmir-Uşak-Afyon şosesi ve demiryolu üzerindedir. Nüfus bakımından Manisa'nın Akhisar ve Turgutlu'dan sonra üçüncü büyük ilçesi olan Salihli, çeşitli tarım ürünleri yetiştiren bir yörenin merkezidir. Bazı küçük sanayi kuruluşları; yakınında kaplıca ve Antikçağ'a ait kent kalıntıları vardır. Yüzölçümü 1.302 km2, ilçe nüfusu 143.983, merkez nüfusu 83.860 (1997)
SALİHLİ TARİHSEL GELİŞİM VE KENTE AİT BİLGİLER
Salihli kenti, köklü geçmişe sahip kentlerden biri olarak dikkati çekmektedir. Bu günkü Salihli İlçesine ait ilk kayıt 1518 yılına aittir. Veled-i Salih / Salihoğlu köyü olarak anılmakta ve Sart Kazasına bağlıdır. 1535 tarihli ve Aydın Livasına bağlı İzmir - Çeşme - Ayasuluğ - Tire - Birgi - Güzelhisar - Sultanhisar - Kestel - Bozdoğan - Arpaz - Yenişehir - Alaşehir - Sart kazaları kur'asının tımarlarını havi mufassal defter kayıtlarında da Veled-İ Salih / Salihoğlu adlı bir köyün varlığı teyit edilmiştir.
Salihli adına kaza olarak (Kaza-ı Sard maa' Salihli) ilk defa 1831 yılında yapılan nüfus sayımında, köy olarak ise 16.yy. arşiv kayıtlarında rastlanmaktadır. Salihli Köyünün varlığına ait ilk belge, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı)' ndeki 148 sıra numaralı 935 H./1528-1529 M. tarihli Aydın Livasına bağlı havi mufassal defterdeki kayıtlara aittir. Bu defterde Aydın Sancağı Sart kazasına bağlı Veled-İ Salih adlı bir köyün adı geçmekte ve köyün 14 haneyi (vergi nüfusu) barındırdığı belirtilmektedir.
Veled-i Salih (Salihoğlu) köyü ile ilgili ikinci önemli kayıt Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (Ankara) Arşivi'nde bulunan 144 numaralı 981 H / 1573-1574 M. tarihli Aydın mufassal tapu defterindedir. Defterde 17 nefer ve 9 haneden oluşan Karye-i Veled-i Salih adlı bir köyden söz edilmektedir. Yıllık vergi geliri 1.550 akçe olan köyde buğday, arpa, nohut, pamuk, börülce, susam, keten, kendir gibi ürünlerin yetiştirildiği yazılıdır. Yine aynı defterde Sart'da 54 nefer, 6 çift, 5 yarım çift, 30 bennak, 10 mücerret kişiden söz edilmekte, köyde 2 değirmenin var olduğu ve buğday, arpa, börülce, susam, nohut, bakla, burçak ve yonca ekildiği anlatılmaktadır.
16.yy ait bu iki Osmanlı Arşiv belgesinde adı geçen ve Aydın Sancağı Sart Kazasına bağlı olan Veled-i Salih adlı bu köy büyük olasılıkla Salihli Kentinin ilk çekirdeğidir. Köyün kuruluşunu da Salihlu (Salihler) adlı yörük topluluğunun gerçekleştirdiğinden kuşku duyulamaz. Bu isme Saruhan ve Aydın sancakları dışında daha birçok sancak da rastlanması, büyük ve etkili bir topluluk olduğunu göstermektedir.
Salihler Yörüklerinin yerleşmiş oldukları yere isimlerini vermiş olmaları nedeniyle 16. Ve 17. Yüzyıl kayıtlarında Salihli'nin bulunduğu bölgede birkaç Salihli Köyü daha olduğu bilinmektedir. Ancak, bu köylerin Saruhan Sancağı içinde kalışı ve Sart Kazasına bağlı olmayışları, bugünkü Salihli'nin çekirdeği olmayacağı varsayımına kesinlik kazandırmıştır.
Sonuç olarak Salihler Yörük topluluğunun, yazılı belgelere göre bugünkü Salihli yerinde 16.yy başlarında yerleşik hayata geçmiş olduğunu ve bir köy kurduklarını söyleyebiliriz. Şimdilik köyün, dolayısıyla Salihli'nin kuruluşu 1528 yılı kabul edilmekle beraber, bulunacak belgelerle, bu tarihin daha da önceye inebileceğini belirtmek gerekiyor.
17.yy. için, Salihli'ye ilişkin belgelerin yetersizliği yüzünden pek bir şey bilinmiyor. Yalnızca tahmin olarak Evliya Çelebi'nin Alaşehir'den Sart'a gelirken Bozdağ eteğini izleyen yolculuğu sırasında (1673) gördüğü “mamur köyler†den birisinin Salihli olabileceği ileri sürülmektedir.
18. yy. da da Salihli'nin nasıl bir yapıya sahip olduğu konusunda herhangi bir kaynağın bulunmayışı veya bulunamaması üzücü bir durumdur. İşte bu yüzdendir ki Salihli'nin kuruluşu bir anlamda geçmişi en son 19.yy.da tarihlendirilmiş, belleklere çok yeni bir yerleşim olduğu yerleşmiştir.
Salihli'nin 19.yy.daki gelişmesini, gerek nüfus, gerekse işlevsel bir yapı olarak pek çok eserde bulmak olağandır. Bu yüzyılda Sart'ı gezmeye gelen gezginlerin bir kısmı Salihli'ye de uğramışlar, bazıları Salihli üzerinden Adala, Alaşehir gibi değişik yönlerde yolculuklarına devam etmişlerdir.
Salihli, 1831 yılındaki ilk Osmanlı nüfus sayımında Aydın Muhassıllığına bağlı, Sart ile birlikte bir kaza kimliğine sahip bulunuyordu. Sart'ın o tarihe kadar Aydın Sancağının bir kazası olduğunu biliyoruz. Bu sayımda Salihli ile birlikte anılması, Sart'ın yönetim işlevinin zayıfladığını göstermektedir. Salihli'nin büyüdüğünü ve kaza merkezliğini devralmaya hazır olduğunu ortaya koymaktadır. Kentin 19.yy. ilk yarısında böyle büyümesinin ve tanınmasının en büyük nedeni, burada çarşamba günleri kurulan pazarın etkisi olmasıdır. Salihli'nin 19. yy.daki yaşamında yönetsel merkezlilik dışında meydana gelen diğer bir önemli olgu da, demiryolunun şehre ulaşmasıdır. Batı Anadolu da ilk kurulan ve 1866 yılında tamamlanan İzmir - Kasaba Hattı'nın devamı olarak yapılan demiryolu 1875 yılında Salihli'ye ulaşmış bulunuyordu. Aynı yılın Mart ayında Salihli İstasyonunun hizmete açılması kasabanın büyüyüp yayılmasına yol açmıştır. Daha sonra istasyon ile eski yerleşim merkezi, iki tarafı ağaçlıklı ve su arkının bulunduğu güzel bir cadde ile birbirine bağlanmıştır. Bu caddeye 1880 yılının Ağustos ayında İzmir / Aydın Valiliği'ne atanan ve İzmir'de çok kısa bir süre kalan Mithat Paşa'ya izafeten Mithatpaşa Caddesi adı verilmiştir. Demiryolu hattının Salihli'den geçirilmesinin nedeni, bu yerin kervan yolu üzerinde bulunmasına bağlanmaktadır. Böylece aynı yol üzerinde daha önceleri develerle yapılan yük taşımacılığı, demir yolunun gelmesiyle yerini trene bırakmıştır. Kervan sahipleri zarara uğradıklarından dolayı uzun süre demiryolunu kabullenememişler, hatta onu sabote yoluna gitmişler en sonunda da develerini satmak zorunda kalmışlardır. İşte Salihli 19. yy. sonlarında, bu iki büyük değişikliğin etkisiyle ayrıca pazarının büyüklüğü ve bir uğrak yeri olması nedeniyle adını duyuran bir kasaba haline gelmiştir.
1876 yılında ilan edilen I. Meşrutiyet'ten sonra kabul edilen Kanuni Esasi'de yönetimle ilgili hükümler vardır. Bu hükümlere göre, imparatorluk, imtiyazlı eyaletler dışında, vilayetlere, vilayetler sancaklara, sancaklar da kazalara ayrılmaktadır. 1877 yılında Aydın Vilayeti, İzmir, Aydın, Saruhan (Manisa) ve Menteşe sancaklarına ayrılmıştır. Salihli'nin bu dönemde Saruhan Sancağına bağlı olduğunu biliyoruz. 1880 yılına ait Aydın Salnamesi'nde (H.1297) Salihli Saruhan Sancağı'na bağlı bir kaza olarak gösterilmiştir. Burada, Salihli'de bir Muhacirin Komisyonu bulunduğu bilgisi büyük önem taşımaktadır. Kazaya Türk-Rus savaşından dolayı göçlerin olabileceği akla gelebileceği gibi yeni aşiretlerin iskanı da söz konusu olabilir. Salihli'ye 1890'da Bulgaristan'dan, II. Abdülhamit zamanında Kafkasya'dan, Kırım'dan XX. yy başlarında Yunanistan'dan, göçler olmuş ve gelenler iskan edilmiştir. Kentin büyümesi bu göçlerle gerçekleşmiştir. 1884 tarihli salnameye göre, bir yıl önce Salihli Kazasına tüm olarak iskan edilen aşiret nüfusu 896 kadın, 935 erkek toplam 1831 olarak gösterilmiştir ki, ikinci ihtimali doğrulamaktadır. Bunlar için 182 hane yapılmıştır.
1890 Aydın Salnamesi'ne göre, Salihli'nin nüfusu 510 hanede 1410 kadın, 1681 erkek olmak üzere 3091'dir. Kasabada ne kadar gayrimüslim bulunduğu belirtilmemekle birlikte, kazada 665 gayrimüslim bulunduğu tespit edilmiştir.1890'lı yıllara gelindiğinde, Kentin istasyonda eski köy Salihli (İstasyon Mahallesi) ile 1 Km. kuzeydoğusunda Gâvur Mahallesi (Kocaçeşme), Tatar Mahallesi (Atatürk) ve Yahudi Mahallesi (Eski Cami) adıyla üç mahallesi olan ikinci yerleşimi vardır. Ancak Mithat Paşa'nın açtığı yol boyunca başlayan yapılanma bu iki yerleşimi birleştirmeye başlamıştır. Salihli (Salihoğlu köyü) de büyümüş, güney doğusundaki, Saraya av kuşları besleyen ‘‘Kuşçubaşı Çiftliği'' sınırına dayanmıştır. Bozdağ eteklerindeki Çakallar Köyü ile arasında ‘‘Hayıtlık'' denilen üzeri hayıt bitkileri ile kaplı alanlar vardır.
1900 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesi'nde verilen bilgilere göre Salihli'nin giderek bir ticaret merkezi kimliğine kavuştuğu ve kozmopolit bir nüfusa sahip olduğu görülmektedir. Buna göre; 1900'de 617 haneli Salihli'nin merkez nüfusu 1.372 Türk, 370 Rum, 43 Ermeni ve 41 Yahudi olmak üzere 1.826 kişidir. Kaza da 28 öğrencili bir Rüştiye, toplam 159 öğrencili birisi kız diğeri erkek olmak üzere iki ilkokul bulunmaktadır. Ayrıca Rumların da biri kız diğeri erkek olmak üzere iki ilkokulu bulunmaktadır. Rum erkek okulunda 74, kız okulunda ise 87 çocuk eğitim görmektedir. Yahudilere ait ilkokulda ise 14 öğrenci vardır.
Salihli'nin bilinen yakın tarihinde her zaman varlığına tanık olduğumuz Rumlar, 20. yy başlarında Ege Bölgesinin diğer yerleşim merkezlerinde olduğu gibi, Kentin demografik ve ekonomik yapısında önemli bir yeri işgal ediyorlardı. 1908 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesi'ne göre, Salihli Kazasının nüfusu 4.441 kişiye ulaşmıştır. 911 ev, 315 dükkân, 1 otel, 19 han, 1 hamam, 9 un değirmeni, 4 pamuk çırçır fabrikası, 3 yağhane, 14 fırın, 33 kahvehane vardır. Rum nüfus 1.139 kişiye ulaşmıştır. Ermenilerin nüfusu da iki misline çıkmıştır. Ayrıca 215 Musevi ve 85 Ermeni olarak 4.441 kişi yaşamaktadır. 1908 Salnamesi'ne göre kazada Düyun-ı Umumiye İdaresi'nin temsilciliği de kurulmuştur. O dönemde, Saruhan Sancağı'nda en çok deve ve koyun bulunan ilçe Salihli'dir. üretilen mallar çevreye ve İzmir'e demiryolu yanında deve kervanları ile sevk ediliyordu. Malların toplanması da aynı yollarla oluyordu. Dükkân, han ve deve sayısının fazlalığı ticaretin canlılığını göstermektedir. 1889 yılından beri ilçede Ziraat Bankası vardır. Daha sonra 1917 yılında kurulan Manisa Bağcılar Bankası'nın yönetim kurulunda İttihat ve Terakki Partisi Başkanı Hasan Vasfi Bey görev yapmıştır. Tatar (bugünkü Yılmaz) köyünden Hüsamettin Efendi de bankanın kurucularındandır.
1920'lere gelindiğinde ise Salihli' de bütün Anadolu da olduğu gibi durum değişmiştir. Yunanistan 15 Mayıs 1919 günü İzmir'e asker çıkarmasının ardından Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başlamıştı. Bu ilerleyişe karşılık bölgesel direnişler kendiliğinden oluşmuştur, bunun akabinde işgale karşı birleşme fikri doğmuştu. Balıkesir, Akhisar, Salihli ve Denizli'deki savunma hareketlerinin başında bulunanlar Alaşehir Kongresinde bir araya geldi. Salihliyi bu kongrede Zahit Molla liderliğinde bir heyet temsil ediyordu. Bu sıralarda Bandırma'dan gelen Bandırma ve Manyaslı Çerkez direnişçiler, Salihli direnişçileri ile birleşti ve bu birleşimin başına Ethem Bey geçti. Bunların dışında Poyrazlılar ve Osman Ağalar ayrı bir güç teşkil ediyordu.Salihli bölgesinde en küçük yerleşim birimine kadar topyekun girişilen savunma hareketlerinden özellikle Poyraz Çetesi tarihi vesikalara geçmiş bir harekettir. Dibek Dağı yamacında bulunan Poyraz'da köylülerin başlattığı bu hareketin çelişkili bilgiler olsa da 1.000 atlıya kadar yükseldiği yönünde kayıtlar bulunmaktadır. Bütün bu girişimlere rağmen 24 Haziran 1920'de Salihli işgalden kurtulamamıştır. Çok çetin ve yıkıcı iki yılın ardından 5 Eylül 1922'de yangın yeri halindeki Salihli kurtarılmıştır. Yakılıp yıkılan Salihli'nin on yıl içinde yeniden yapılandırma çalışmalarına hız verilmiştir. Bu on yıl içinde Salihli'de 400 işyeri ile 1.000'e yakın bina inşa edilmiştir. Ziraat, İzmir Esnaf ve Ahali Bankalarına Mithatpaşa Caddesi üzerinde bir şube açan Türkiye İş Bankası da katılmıştır. üzüm Müstahsilleri İhracat Kooperatifi ile 11 adet zirai kredi kooperatifi sayesinde Salihli ekonomisi hareketlenmiştir. Halkın başlıca geçim kaynağı olan bağcılık ve sebze yetiştiriciliği bu dönemde hız kazanmış, daha önce 5.000 dönümü geçmeyen bağları, 15.000 dönümü aşmıştır. Salihli ovasında her türlü ürün yetişmekteyse de en çok arpa, buğday, pamuk, afyon, meyan kökü ve palamut yetiştiriciliği gelişmişti. Salihli'nin bira yapımına elverişli arpaları Avrupa pazarlarında çok ün yapmıştı.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Salihli'de sanayi yok denecek kadar azdı. Bugün İstasyonun kuzeybatısında yer alan Çocuk Trafik Eğitimi Parkının olduğu yerde Hacı Mustafa oğlu Selim Akiş'e ait un fabrikası açılmıştı. İlk kasalarının yan tarafında eski Türkçe; ‘‘Meşhur Zeytinli Suyundan Yapılan Kemal-Fevzi Asri (Çağdaş) Gazoz ve Sinalkoları'' yazılı Gazozhane -ki sonradan ismi Birlik Gazozları olacak- meşrubat fabrikası ve çevre bağların üzümlerini değerlendiren ‘‘Yamansavcı'', hemen ardından ‘‘Doğu'' şarap fabrikaları açılıyordu. Kemal - Fevzi Gazoz Fabrikası bugünkü Kasaplar Caddesi'nin üzerinde, Belediye Caddesi ve Mithatpaşa Caddesi'nin bulunduğu arada, Birlik Gazozları ise Kocaçeşme Camii'nin bitişiğindeki park alanı içindeydi. 1958 Yılında da Bozdağ Gazoz İmalathanesi açıldı. Yamansavcı Şarap Fabrikası eski garaj bitişiğinde, Bostan Sokakta ve Doğu Şarapları ise Turan Caddesi üstünde, bugün Beşyol Meydanı'nın istasyon yönündeki köşesinde yer alıyordu.Savaş mübadili olarak Salihli'ye yerleşen Giritli Mustafa Namık daha sonra soyadı olarak kullanacağı ve hemen yakınındaki bir sokağa da Sabuncu adını verecek Sabunhanesini İlhan Sokağın demiryolu ile birleştiği köşeye açmıştı. Mustafa Namık Sabunları kurucusunun 1958'de ölümüne kadar üretim yapmıştır.
Salihli kent nüfusu 25 Mayıs 1920 tarihli Vakit Gazetesine göre; 34.047 İslam, 1861 Rum, 97 Ermeni ve 386 Yahudi, toplam 36.391 kişidir. Savaşta verilen kayıp ve göçlerle 1925 yılında, 27.043 kişi, 1933 yılında ise 30.371 kişi olmuştu.
Salihlinin ekonomisi 1950 öncesi sadece tarımsal çalışmalara ve tarımsal ticarete dayanmakta iken, 1950 sonrası ekonomik faaliyetler çeşitlilik kazanmıştır. Tarım ürünlerine dayalı olarak un ve yem, pamuk işleyen çırçır, zeytinyağı fabrikalarının yanı sıra toprak sanayisine ilk adım atılmış, kiremit fabrikaları da açılmaya başlamıştı. 1951 yılında, Salihli Ticaret Odası ve halkın maddi-manevi katkıları ile Memleket (Devlet) Hastanesi günümüzdeki yerine inşaa edilmişti. Belediyenin gösterdiği bu alan o tarihlerde ‘‘Şehir dışına, dağ başına, hastane mi yapılırmış'' dedikodularına neden olmuştu. 1952 yılında, genç girişimciler Battal üretmen, Muammer Şahin, Fahri Keskiner ve Akif Ulaş'ın önderliğinde Salihli'nin ekonomik ve sosyal yapısına yaklaşık kırk yıl damgasını vuracak İplik - Dokuma Fabrikasının başlangıcı olan İplikhane açılmıştır. Çevre dağlarda bulunan meşe palamutunu değerlendirmek üzere zamanın hükümetince 1953 yılında inşaatına başlanan Valex Fabrikası da 1955 sonlarında üretime başlamıştı.
Cumhuriyet döneminde yukarıda bazı örnekleri sayılan ekonomik atılım ve imar çalışmaları sonucu, Salihli kenti kısa sürede eski canlılığına kavuştu. Hükümet Konağı, Namık Kemal İlkokulu, Ortaokul, Lise ve Devlet Hastanesinin demiryolu güneyine yapılması ile kent Bozdağ eteklerine doğru gelişmiştir. 1940'lı, 1950'li yıllarda Yugoslav ve Bulgar göçmenlerinin Özyurt ve Yeşilyurt mahallelerine, 1954 de Türkistanlıların Kurtuluş Mahallesine ve yine aynı dönemde Demirköprü Barajının gölet alanı altında kalan köylerin Salihli'ye yerleştirilmeleri kent nüfusunun büyümesine ve kentin gelişmesine yol açmıştır.
Bugün Salihli 100.000'i aşan nüfusu ile yörenin Tarım, Ticaret, Sanayi, Eğitim, Sağlık, Sosyal ve Kültür merkezidir.
İklim
İklim bir yerin uzun yıllar hava olaylarının ortalamasıdır. Salihli'nin 30 yıllık rasat verilerine sahip olması sevindirici bir olaydır.
Salihli bütünüyle Ege Bölgesinde görülen hava kütleleri ve cephe sistemlerinin etkisinde kalmaktadır. Bu durum Salihli'nin iklimini belirleyici özelliktedir.. Ancak bir genelleme yapılacak olursa yazları yağışsız ve sıcak, kışları yağışlı ve ılık "Akdeniz iklimi" tipinde görebiliriz.
Burada cephe sistemlerinin (kuzey Afrika- Akdeniz-Sibirya) bazen fazlaca etkili olması durumunda bazen ılık yağışlı, bazen de soğuk havalar görülebilmektedir. Bu açıdan bakıldığında bahar aylarında günde dört mevsim görülebilir.
Dağların denize dik uzanması ve Gediz vadisinin etkisiyle hakim rüzgar batıdan esmektedir. Ancak kış mevsiminde doğusundaki yüksekliklerin etkisiyle doğu sektörlü ve genelde soğuk olan rüzgârları da olabilmektedir.
Salihli'de yıllık sıcaklık ortalaması 16 °C civarında olup kış ortalaması 3 -4 yaz ortalamasında 17 civarında tespit edilmiştir. Ancak zaman zaman sapmalarda meydana gelmektedir. Şubat 1973 de 42 °C gibi değerlerde ölçülebilmiştir. Gölgede ölçülen bu sıcaklık değerleri dışında Salihli'de sıcaklığın ortalama +5°C ile 30 °C arasında seyrettiği söylenebilir.
Bazı kış aylarında meydana gelebilecek olan olayları ise ehemmiyetsiz sayılabilir. Atmosferdeki nemlilik ise en yüksek değerleri Ocak ve Şubat en düşük değerini de Temmuz-Ağustos aylarında almaktadır. Yıllık ortalama yağış ise 500 mm civarında seyretmektedir.
Akdeniz yağış rejiminde olması dolayısıya yağışın % 48'i kış,% 27'si ilkbahar,% 8'i sonbahar,% 7'si de yaz mevsiminde düşmektedir. Ancak bazı yaz aylarında hiç yağış düşmediği de görülebilmektedir.
Coğrafi Yapı
Salihli Gediz havzasının orta bölümünde 28 10' doğu,38 10' kuzey konumu ve etrafı batıdan Turgutlu, kuzeybatıdan Akhisar, kuzeyden Gördes, kuzey doğusundan Demirci, doğudan Kula, Güneydoğudan Alaşehir ve Güneyde İzmir'in ilçesi Ödemiş tarafından çevrilmiştir.
Boz dağların kuzey yamacının eteklerinde Gediz nehri kenarında bulunan Salihli İZMİR -ANKARA karayolu ile İZMİR -AFYON demiryolunun da kenarında bulunmaktadır.
Kuruluş yeri Bozdağ kütlesinin güneyini sınırlandırmış olması bir dezavantaj değil, ülkemizde Kuzey ve Kuzeydoğuya bakan yamaçların daha fazla nemli olması yer seçimi ve gelişiminde etkili rol oynamıştır.
Yine dünyada akarsu boylarındaki kentlerin gelişmişliğine paralel olarak Gediz, Alaşehir Çayı, Tabak Dere ve Sart Dere, Gümüş Dere, Kurşunlu derelerinden azami ölçüde faydalanılmaktadır. Bunun yanında Demir köprü Barajı ve sulama kanalları da adeta hayat damarı niteliğindedir.
Salihli ovası Gediz tektonik çukurluğunun içinde ve Gediz nehrinin ovaya girdiği yerde de Salihli ilçesi kurulmuştur. Yer yer 90-100 metreyi bulan alüvyonlar Gediz ve Bozdağ'ın etkisiyle heterojen bir yapı gösterirler. Ancak toprak verimliliğinde önemli avantajlar sağlar.
Salihli ovası Kuzey ve Güney tarafından faylarla (kırık) sınırlandırılmıştır. Gediz teknotik çukurluğunun oluşumunda rol oynayan faylar ovanın çöküntü olduğunun bir kanıtı gibidir.
Salihli ovasının Güney kesimlerindeki sıcak ve su ları da bu fay hattının bir eseridir. Ovanın neojen sonlarında çöktüğü Bozdağ'ların yükseldiği ve bu durumun 1500 metrelere vardığı kabul edilmektedir.
Ovada zaman zaman fayların oynaması temel de çökmeler meydana gelmesinin bir göstergesi olarak kabul görmektedir. Bu açıdan bakıldığında Salihli ovasının 1.derecede deprem kuşağının kenarında bulunmakta olduğu görülür.
Bozdağların eğilim yamaçları Kurşunlu, Çakallar, Gümüş dere gibi suların etkisiyle parçalanmış ayrıca gevşek yapıda olan toprak zaman zaman kuzeyden akışa geçmiştir. Bu durum Bozdağların Salihli'ye bakan yamaçlarında doğa dengesinin bozulmasına yol açmaktadır.
Bozdağ metaformik kütlesi farklı formasyonlarla birlikte kentin güneyinde 2159 metreye kadar çıkmakta ve heybetli bir görüntü yelpazesinde kurulmuş durumdadır.
NüFUS HAREKETLERİ
Salihli bir köy olarak kurulduğundan bu yana sürekli göç almıştır. Günümüzde de almaya devam etmektedir. Bugün Salihli'li diyebileceğimiz kentin asıl yerleşiklerini bulmak ve saptamak zor olmaktadır.
Salihli'nin bulunduğu bölge (Gediz havzası) Osmanlı döneminde her zaman aşiretlerin konakladıkları, sonradan yerleştikleri veya iskân edildikleri bir yerdir. Bu uzun süre içerisinde, özellikle 17.yy. dan sonra kayda değer nüfus hareketleri görülmüş,son olarak 19.yy da ve 20.yy. başlarında Kafkasya'dan ve Avrupa'dan alınan göçler söz konusu olmuştur.
Salihli civarına yerleşen aşiretlerin kurdukları köylere verdikleri adla yaşayanlarına rastlamak bugünde mümkündür. Sözgelimi Karayahşi, Araplı, Burhan, Beylikli, Çökelek, Eldelek, Dombaylı, Durasıllı, Sindel v.b.Ayrıca yöreye yerleşip ismini vermeyen ya da günümüze ismi ulaşamayan veya değişen birçok aşiretler de vardır. ( sığıralcısı, Bayındırlı, Karatekeli, Kuşdoğanlı, Kacar, Taras, Karakeçilı vb.)
19.yy.da aşiretlerin Salihli'ye son iskânında Karatekeli ve Karasığıralcısı aşiretlerinin yerleştirildiğini ve 1890 yılında Bulgaristan'dan gelen Türklerin Salihli yakınlarında Yılmaz köyü kurduklarını öğreniyoruz.
Yine bu yy.da II. Abdülhamit zamanında bazı aşiretlerin ve Kırım'dan gelen Çerkezlerin Salihli'ye Kırveli mahallesi ve Süleymaniye Köyü'ne iskân edildikleri görülmektedir.
Salihli'nin 19.yy. daki nüfusunda sürekli artan Rumlar yanında az sayıda Ermeni ve Yahudi varlığı bilinmektedir.
20 yüzyılda Salihli göç almaya devam etmiştir. Nüfusuna yeni etnik guruplar eklenmiştir. İçinde bulunduğumuz yy. ın ilk yarısında daha az, ikinci yarısında daha çok olmak üzere Balkan ülkelerinden gelen Türkler bugün Salihli nüfusunda önemli bir paya sahip olmuşlardır. Sayı olarak Romanya ve Yunanistan lılar az Yugoslavya ve Bulgaristan göçmenleri daha çoktur.
Bulgaristan göçmenleri toplu olarak (361 hane) geldikleri 1951 yılında, Toprak -iskân Genel Müdürlüğü'nce Kurtuluş mahallesinde yaptırılan evlere yerleştirilmişlerdir. Gelenler doğrudan Salihli'ye gelmemiş, çok kısa süre kaldıkları Eskişehir, Bursa, Samsun gibi ilk iskân yerlerinden sonra buraya yerleşmişlerdir.
Kent içinde 1950 öncesi ve sonrasında gelen Bulgaristanlı göçmenlere rastlanıyorsa da sayıları 1951 yılında gelenler kadar çok değildir.
Yugoslavya göçmenlerinin ilk gelişi 1925'li yıllara rastlamaktadır.1955 yılına kadar çok seyrek ve az sayıda olan göçler 1955-1963 yılları arasında yoğunluk kazanmıştır. Bu yıllarda 30?40 hane serbest göçmen şeklinde geldikleri belirtilmektedir. Gerek Bulgaristan gerekse Yugoslavya göçmenlerinin yerleşmek üzere Salihli'yi seçmelerindeki en önemli etken, 1950-1960 yılları arasında Demir köprü barajının yapımı esnasında işçiye duyulan gereksinimdir. Ayrıca daha önce buraya yerleşenlerin Salihli'deki tarımsal imkânların son derece elverişli olduğunu yakınlarına bildirmeleri, göçmen nüfusun burayı tercih etmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Çalışan göçmenlerden çok azı, maddi geliri yükselenlerin bir kısmı buradan ayrılmışlardır. Kentin nüfus hareketliliğinde söz sahibi olan bir diğer etnik gurupta "Türkistanlılar" olarak tanınan kazak Türkleridir. 1954-1955 yıllarında Salihli'ye yerleştirilen kazak Türkleri, Kurtuluş Mahallesindeki göçmen evlerinde oturmaktadırlar. Daha sonraki yıllarda bir bölümü İstanbul başta olmak üzere büyük kentlere göçen Türkistanlılar, ilk geldiklerinde 140 hane iken (TüRKDOĞAN -1968) bugün 80?90 hane civarındadırlar.
Salihli nüfusuna 1950 lerden sonra Kula'lılar başta olmak üzere, yakın ilçelerden ve köylerden gelenler ile son yıllarda 1970 lerden itibaren doğu illerinden (Bitlis, Erzurum, Kars, Tunceli, Ağrı, Muş vb.) göç edenler kentteki nüfus hareketliğinin son yaratıcılarıdır.
Salihli ekonomisinin canlılığı, gelişmekte olan sanayi ve verimli tarım topraklarına sahip olma niteliği ile geçmişte olduğu kadar, günümüzde de göç almaya devam etmektedir.
Salihli kenti hemen hemen dışarıya göç vermemektedir. Ekonomik gücünün artmasına bağlı olarak büyük kentlerde yaşama isteğiyle İzmir, İstanbul, Ankara gibi kentlere yerleşen ihmal edilebilir sayıdaki ailelerin dışında 1960'lı yıllarda yurtdışına (Özellikle Almanya ve Fransa)çalışmaya gidenlerin çoğunun geri dönüş yaptığı da sanılmaktadır.
Tarım
Alüvyonlu toprak, Akdeniz iklimi ve sulama imkânı, dünyada bundan daha güzel tarıma elverişli yer az bulunur. Akdeniz ikliminin görüldüğü Salihli'de yaz kuraklığı bariz bir şekilde hissedilir. Ancak
Demir köprü barajının sağladığı sulama imkânı ovada hem çeşitli hem de verimli yüksek bir tarım hayatı ortaya çıkarmıştır. Salihli'nin birçok yerinde ensontif tarım yapılmaktadır.
Ovada ve Bozdağ yamaçlarında üretilen ürünlerin burada sayılması fantezi olabilir. Ancak ülke çapında yetiştirilen bir kaç ürün adı, verilecek olunursa;
Pamuk: Liflerinin uzunluğu dolayısıyla kalite açısından rahat ve sulamalı bir tarım yöntemi uygulanmaktadır. Buna bağlı olarak ilçede altı tane çırçır fabrikası bulunmaktadır.
üzüm: Türkiye'nin çekirdeksiz üzüm merkezlerinden biri olan Salihli ovası (Manisa ili Türkiye Birincisi) kuru üzüm ihracatı ve pekmez üretimiyle ön sıralarda yer almaktadır.
Tütün: Önemli bir yer tutmakla birlikte son yıllarda önemli azalmalar görülmektedir.
Sebze ve Meyve: Şeftali, kayısı, kiraz, kavun, karpuz, zeytin ovanın diğer önemli ihraç malları arasında yer almaktadır.
Zeytin: Zeytincilik çok yaygın olmamakla birlikte yine de bir zeytinyağı fabrikası kurulacak kadar gelişmiştir.
Sebze üretiminde Salihli kendine özgü bir yer edinmiş bulunmaktadır. Sebze ve meyve daha çok Ankara-İstanbul ve Bursa'ya pazarlanmaktadır.
.Org MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Manisa iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kent. Gediz Vadisi'nin güney kenarında, İzmir-Uşak-Afyon şosesi ve demiryolu üzerindedir. Nüfus bakımından Manisa'nın Akhisar ve Turgutlu'dan sonra üçüncü büyük ilçesi olan Salihli, çeşitli tarım ürünleri yetiştiren bir yörenin merkezidir. Bazı küçük sanayi kuruluşları; yakınında kaplıca ve Antikçağ'a ait kent kalıntıları vardır. Yüzölçümü 1.302 km2, ilçe nüfusu 143.983, merkez nüfusu 83.860 (1997)
SALİHLİ TARİHSEL GELİŞİM VE KENTE AİT BİLGİLER
Salihli kenti, köklü geçmişe sahip kentlerden biri olarak dikkati çekmektedir. Bu günkü Salihli İlçesine ait ilk kayıt 1518 yılına aittir. Veled-i Salih / Salihoğlu köyü olarak anılmakta ve Sart Kazasına bağlıdır. 1535 tarihli ve Aydın Livasına bağlı İzmir - Çeşme - Ayasuluğ - Tire - Birgi - Güzelhisar - Sultanhisar - Kestel - Bozdoğan - Arpaz - Yenişehir - Alaşehir - Sart kazaları kur'asının tımarlarını havi mufassal defter kayıtlarında da Veled-İ Salih / Salihoğlu adlı bir köyün varlığı teyit edilmiştir.
Salihli adına kaza olarak (Kaza-ı Sard maa' Salihli) ilk defa 1831 yılında yapılan nüfus sayımında, köy olarak ise 16.yy. arşiv kayıtlarında rastlanmaktadır. Salihli Köyünün varlığına ait ilk belge, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı)' ndeki 148 sıra numaralı 935 H./1528-1529 M. tarihli Aydın Livasına bağlı havi mufassal defterdeki kayıtlara aittir. Bu defterde Aydın Sancağı Sart kazasına bağlı Veled-İ Salih adlı bir köyün adı geçmekte ve köyün 14 haneyi (vergi nüfusu) barındırdığı belirtilmektedir.
Veled-i Salih (Salihoğlu) köyü ile ilgili ikinci önemli kayıt Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (Ankara) Arşivi'nde bulunan 144 numaralı 981 H / 1573-1574 M. tarihli Aydın mufassal tapu defterindedir. Defterde 17 nefer ve 9 haneden oluşan Karye-i Veled-i Salih adlı bir köyden söz edilmektedir. Yıllık vergi geliri 1.550 akçe olan köyde buğday, arpa, nohut, pamuk, börülce, susam, keten, kendir gibi ürünlerin yetiştirildiği yazılıdır. Yine aynı defterde Sart'da 54 nefer, 6 çift, 5 yarım çift, 30 bennak, 10 mücerret kişiden söz edilmekte, köyde 2 değirmenin var olduğu ve buğday, arpa, börülce, susam, nohut, bakla, burçak ve yonca ekildiği anlatılmaktadır.
16.yy ait bu iki Osmanlı Arşiv belgesinde adı geçen ve Aydın Sancağı Sart Kazasına bağlı olan Veled-i Salih adlı bu köy büyük olasılıkla Salihli Kentinin ilk çekirdeğidir. Köyün kuruluşunu da Salihlu (Salihler) adlı yörük topluluğunun gerçekleştirdiğinden kuşku duyulamaz. Bu isme Saruhan ve Aydın sancakları dışında daha birçok sancak da rastlanması, büyük ve etkili bir topluluk olduğunu göstermektedir.
Salihler Yörüklerinin yerleşmiş oldukları yere isimlerini vermiş olmaları nedeniyle 16. Ve 17. Yüzyıl kayıtlarında Salihli'nin bulunduğu bölgede birkaç Salihli Köyü daha olduğu bilinmektedir. Ancak, bu köylerin Saruhan Sancağı içinde kalışı ve Sart Kazasına bağlı olmayışları, bugünkü Salihli'nin çekirdeği olmayacağı varsayımına kesinlik kazandırmıştır.
Sonuç olarak Salihler Yörük topluluğunun, yazılı belgelere göre bugünkü Salihli yerinde 16.yy başlarında yerleşik hayata geçmiş olduğunu ve bir köy kurduklarını söyleyebiliriz. Şimdilik köyün, dolayısıyla Salihli'nin kuruluşu 1528 yılı kabul edilmekle beraber, bulunacak belgelerle, bu tarihin daha da önceye inebileceğini belirtmek gerekiyor.
17.yy. için, Salihli'ye ilişkin belgelerin yetersizliği yüzünden pek bir şey bilinmiyor. Yalnızca tahmin olarak Evliya Çelebi'nin Alaşehir'den Sart'a gelirken Bozdağ eteğini izleyen yolculuğu sırasında (1673) gördüğü “mamur köyler†den birisinin Salihli olabileceği ileri sürülmektedir.
18. yy. da da Salihli'nin nasıl bir yapıya sahip olduğu konusunda herhangi bir kaynağın bulunmayışı veya bulunamaması üzücü bir durumdur. İşte bu yüzdendir ki Salihli'nin kuruluşu bir anlamda geçmişi en son 19.yy.da tarihlendirilmiş, belleklere çok yeni bir yerleşim olduğu yerleşmiştir.
Salihli'nin 19.yy.daki gelişmesini, gerek nüfus, gerekse işlevsel bir yapı olarak pek çok eserde bulmak olağandır. Bu yüzyılda Sart'ı gezmeye gelen gezginlerin bir kısmı Salihli'ye de uğramışlar, bazıları Salihli üzerinden Adala, Alaşehir gibi değişik yönlerde yolculuklarına devam etmişlerdir.
Salihli, 1831 yılındaki ilk Osmanlı nüfus sayımında Aydın Muhassıllığına bağlı, Sart ile birlikte bir kaza kimliğine sahip bulunuyordu. Sart'ın o tarihe kadar Aydın Sancağının bir kazası olduğunu biliyoruz. Bu sayımda Salihli ile birlikte anılması, Sart'ın yönetim işlevinin zayıfladığını göstermektedir. Salihli'nin büyüdüğünü ve kaza merkezliğini devralmaya hazır olduğunu ortaya koymaktadır. Kentin 19.yy. ilk yarısında böyle büyümesinin ve tanınmasının en büyük nedeni, burada çarşamba günleri kurulan pazarın etkisi olmasıdır. Salihli'nin 19. yy.daki yaşamında yönetsel merkezlilik dışında meydana gelen diğer bir önemli olgu da, demiryolunun şehre ulaşmasıdır. Batı Anadolu da ilk kurulan ve 1866 yılında tamamlanan İzmir - Kasaba Hattı'nın devamı olarak yapılan demiryolu 1875 yılında Salihli'ye ulaşmış bulunuyordu. Aynı yılın Mart ayında Salihli İstasyonunun hizmete açılması kasabanın büyüyüp yayılmasına yol açmıştır. Daha sonra istasyon ile eski yerleşim merkezi, iki tarafı ağaçlıklı ve su arkının bulunduğu güzel bir cadde ile birbirine bağlanmıştır. Bu caddeye 1880 yılının Ağustos ayında İzmir / Aydın Valiliği'ne atanan ve İzmir'de çok kısa bir süre kalan Mithat Paşa'ya izafeten Mithatpaşa Caddesi adı verilmiştir. Demiryolu hattının Salihli'den geçirilmesinin nedeni, bu yerin kervan yolu üzerinde bulunmasına bağlanmaktadır. Böylece aynı yol üzerinde daha önceleri develerle yapılan yük taşımacılığı, demir yolunun gelmesiyle yerini trene bırakmıştır. Kervan sahipleri zarara uğradıklarından dolayı uzun süre demiryolunu kabullenememişler, hatta onu sabote yoluna gitmişler en sonunda da develerini satmak zorunda kalmışlardır. İşte Salihli 19. yy. sonlarında, bu iki büyük değişikliğin etkisiyle ayrıca pazarının büyüklüğü ve bir uğrak yeri olması nedeniyle adını duyuran bir kasaba haline gelmiştir.
1876 yılında ilan edilen I. Meşrutiyet'ten sonra kabul edilen Kanuni Esasi'de yönetimle ilgili hükümler vardır. Bu hükümlere göre, imparatorluk, imtiyazlı eyaletler dışında, vilayetlere, vilayetler sancaklara, sancaklar da kazalara ayrılmaktadır. 1877 yılında Aydın Vilayeti, İzmir, Aydın, Saruhan (Manisa) ve Menteşe sancaklarına ayrılmıştır. Salihli'nin bu dönemde Saruhan Sancağına bağlı olduğunu biliyoruz. 1880 yılına ait Aydın Salnamesi'nde (H.1297) Salihli Saruhan Sancağı'na bağlı bir kaza olarak gösterilmiştir. Burada, Salihli'de bir Muhacirin Komisyonu bulunduğu bilgisi büyük önem taşımaktadır. Kazaya Türk-Rus savaşından dolayı göçlerin olabileceği akla gelebileceği gibi yeni aşiretlerin iskanı da söz konusu olabilir. Salihli'ye 1890'da Bulgaristan'dan, II. Abdülhamit zamanında Kafkasya'dan, Kırım'dan XX. yy başlarında Yunanistan'dan, göçler olmuş ve gelenler iskan edilmiştir. Kentin büyümesi bu göçlerle gerçekleşmiştir. 1884 tarihli salnameye göre, bir yıl önce Salihli Kazasına tüm olarak iskan edilen aşiret nüfusu 896 kadın, 935 erkek toplam 1831 olarak gösterilmiştir ki, ikinci ihtimali doğrulamaktadır. Bunlar için 182 hane yapılmıştır.
1890 Aydın Salnamesi'ne göre, Salihli'nin nüfusu 510 hanede 1410 kadın, 1681 erkek olmak üzere 3091'dir. Kasabada ne kadar gayrimüslim bulunduğu belirtilmemekle birlikte, kazada 665 gayrimüslim bulunduğu tespit edilmiştir.1890'lı yıllara gelindiğinde, Kentin istasyonda eski köy Salihli (İstasyon Mahallesi) ile 1 Km. kuzeydoğusunda Gâvur Mahallesi (Kocaçeşme), Tatar Mahallesi (Atatürk) ve Yahudi Mahallesi (Eski Cami) adıyla üç mahallesi olan ikinci yerleşimi vardır. Ancak Mithat Paşa'nın açtığı yol boyunca başlayan yapılanma bu iki yerleşimi birleştirmeye başlamıştır. Salihli (Salihoğlu köyü) de büyümüş, güney doğusundaki, Saraya av kuşları besleyen ‘‘Kuşçubaşı Çiftliği'' sınırına dayanmıştır. Bozdağ eteklerindeki Çakallar Köyü ile arasında ‘‘Hayıtlık'' denilen üzeri hayıt bitkileri ile kaplı alanlar vardır.
1900 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesi'nde verilen bilgilere göre Salihli'nin giderek bir ticaret merkezi kimliğine kavuştuğu ve kozmopolit bir nüfusa sahip olduğu görülmektedir. Buna göre; 1900'de 617 haneli Salihli'nin merkez nüfusu 1.372 Türk, 370 Rum, 43 Ermeni ve 41 Yahudi olmak üzere 1.826 kişidir. Kaza da 28 öğrencili bir Rüştiye, toplam 159 öğrencili birisi kız diğeri erkek olmak üzere iki ilkokul bulunmaktadır. Ayrıca Rumların da biri kız diğeri erkek olmak üzere iki ilkokulu bulunmaktadır. Rum erkek okulunda 74, kız okulunda ise 87 çocuk eğitim görmektedir. Yahudilere ait ilkokulda ise 14 öğrenci vardır.
Salihli'nin bilinen yakın tarihinde her zaman varlığına tanık olduğumuz Rumlar, 20. yy başlarında Ege Bölgesinin diğer yerleşim merkezlerinde olduğu gibi, Kentin demografik ve ekonomik yapısında önemli bir yeri işgal ediyorlardı. 1908 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesi'ne göre, Salihli Kazasının nüfusu 4.441 kişiye ulaşmıştır. 911 ev, 315 dükkân, 1 otel, 19 han, 1 hamam, 9 un değirmeni, 4 pamuk çırçır fabrikası, 3 yağhane, 14 fırın, 33 kahvehane vardır. Rum nüfus 1.139 kişiye ulaşmıştır. Ermenilerin nüfusu da iki misline çıkmıştır. Ayrıca 215 Musevi ve 85 Ermeni olarak 4.441 kişi yaşamaktadır. 1908 Salnamesi'ne göre kazada Düyun-ı Umumiye İdaresi'nin temsilciliği de kurulmuştur. O dönemde, Saruhan Sancağı'nda en çok deve ve koyun bulunan ilçe Salihli'dir. üretilen mallar çevreye ve İzmir'e demiryolu yanında deve kervanları ile sevk ediliyordu. Malların toplanması da aynı yollarla oluyordu. Dükkân, han ve deve sayısının fazlalığı ticaretin canlılığını göstermektedir. 1889 yılından beri ilçede Ziraat Bankası vardır. Daha sonra 1917 yılında kurulan Manisa Bağcılar Bankası'nın yönetim kurulunda İttihat ve Terakki Partisi Başkanı Hasan Vasfi Bey görev yapmıştır. Tatar (bugünkü Yılmaz) köyünden Hüsamettin Efendi de bankanın kurucularındandır.
1920'lere gelindiğinde ise Salihli' de bütün Anadolu da olduğu gibi durum değişmiştir. Yunanistan 15 Mayıs 1919 günü İzmir'e asker çıkarmasının ardından Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başlamıştı. Bu ilerleyişe karşılık bölgesel direnişler kendiliğinden oluşmuştur, bunun akabinde işgale karşı birleşme fikri doğmuştu. Balıkesir, Akhisar, Salihli ve Denizli'deki savunma hareketlerinin başında bulunanlar Alaşehir Kongresinde bir araya geldi. Salihliyi bu kongrede Zahit Molla liderliğinde bir heyet temsil ediyordu. Bu sıralarda Bandırma'dan gelen Bandırma ve Manyaslı Çerkez direnişçiler, Salihli direnişçileri ile birleşti ve bu birleşimin başına Ethem Bey geçti. Bunların dışında Poyrazlılar ve Osman Ağalar ayrı bir güç teşkil ediyordu.Salihli bölgesinde en küçük yerleşim birimine kadar topyekun girişilen savunma hareketlerinden özellikle Poyraz Çetesi tarihi vesikalara geçmiş bir harekettir. Dibek Dağı yamacında bulunan Poyraz'da köylülerin başlattığı bu hareketin çelişkili bilgiler olsa da 1.000 atlıya kadar yükseldiği yönünde kayıtlar bulunmaktadır. Bütün bu girişimlere rağmen 24 Haziran 1920'de Salihli işgalden kurtulamamıştır. Çok çetin ve yıkıcı iki yılın ardından 5 Eylül 1922'de yangın yeri halindeki Salihli kurtarılmıştır. Yakılıp yıkılan Salihli'nin on yıl içinde yeniden yapılandırma çalışmalarına hız verilmiştir. Bu on yıl içinde Salihli'de 400 işyeri ile 1.000'e yakın bina inşa edilmiştir. Ziraat, İzmir Esnaf ve Ahali Bankalarına Mithatpaşa Caddesi üzerinde bir şube açan Türkiye İş Bankası da katılmıştır. üzüm Müstahsilleri İhracat Kooperatifi ile 11 adet zirai kredi kooperatifi sayesinde Salihli ekonomisi hareketlenmiştir. Halkın başlıca geçim kaynağı olan bağcılık ve sebze yetiştiriciliği bu dönemde hız kazanmış, daha önce 5.000 dönümü geçmeyen bağları, 15.000 dönümü aşmıştır. Salihli ovasında her türlü ürün yetişmekteyse de en çok arpa, buğday, pamuk, afyon, meyan kökü ve palamut yetiştiriciliği gelişmişti. Salihli'nin bira yapımına elverişli arpaları Avrupa pazarlarında çok ün yapmıştı.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Salihli'de sanayi yok denecek kadar azdı. Bugün İstasyonun kuzeybatısında yer alan Çocuk Trafik Eğitimi Parkının olduğu yerde Hacı Mustafa oğlu Selim Akiş'e ait un fabrikası açılmıştı. İlk kasalarının yan tarafında eski Türkçe; ‘‘Meşhur Zeytinli Suyundan Yapılan Kemal-Fevzi Asri (Çağdaş) Gazoz ve Sinalkoları'' yazılı Gazozhane -ki sonradan ismi Birlik Gazozları olacak- meşrubat fabrikası ve çevre bağların üzümlerini değerlendiren ‘‘Yamansavcı'', hemen ardından ‘‘Doğu'' şarap fabrikaları açılıyordu. Kemal - Fevzi Gazoz Fabrikası bugünkü Kasaplar Caddesi'nin üzerinde, Belediye Caddesi ve Mithatpaşa Caddesi'nin bulunduğu arada, Birlik Gazozları ise Kocaçeşme Camii'nin bitişiğindeki park alanı içindeydi. 1958 Yılında da Bozdağ Gazoz İmalathanesi açıldı. Yamansavcı Şarap Fabrikası eski garaj bitişiğinde, Bostan Sokakta ve Doğu Şarapları ise Turan Caddesi üstünde, bugün Beşyol Meydanı'nın istasyon yönündeki köşesinde yer alıyordu.Savaş mübadili olarak Salihli'ye yerleşen Giritli Mustafa Namık daha sonra soyadı olarak kullanacağı ve hemen yakınındaki bir sokağa da Sabuncu adını verecek Sabunhanesini İlhan Sokağın demiryolu ile birleştiği köşeye açmıştı. Mustafa Namık Sabunları kurucusunun 1958'de ölümüne kadar üretim yapmıştır.
Salihli kent nüfusu 25 Mayıs 1920 tarihli Vakit Gazetesine göre; 34.047 İslam, 1861 Rum, 97 Ermeni ve 386 Yahudi, toplam 36.391 kişidir. Savaşta verilen kayıp ve göçlerle 1925 yılında, 27.043 kişi, 1933 yılında ise 30.371 kişi olmuştu.
Salihlinin ekonomisi 1950 öncesi sadece tarımsal çalışmalara ve tarımsal ticarete dayanmakta iken, 1950 sonrası ekonomik faaliyetler çeşitlilik kazanmıştır. Tarım ürünlerine dayalı olarak un ve yem, pamuk işleyen çırçır, zeytinyağı fabrikalarının yanı sıra toprak sanayisine ilk adım atılmış, kiremit fabrikaları da açılmaya başlamıştı. 1951 yılında, Salihli Ticaret Odası ve halkın maddi-manevi katkıları ile Memleket (Devlet) Hastanesi günümüzdeki yerine inşaa edilmişti. Belediyenin gösterdiği bu alan o tarihlerde ‘‘Şehir dışına, dağ başına, hastane mi yapılırmış'' dedikodularına neden olmuştu. 1952 yılında, genç girişimciler Battal üretmen, Muammer Şahin, Fahri Keskiner ve Akif Ulaş'ın önderliğinde Salihli'nin ekonomik ve sosyal yapısına yaklaşık kırk yıl damgasını vuracak İplik - Dokuma Fabrikasının başlangıcı olan İplikhane açılmıştır. Çevre dağlarda bulunan meşe palamutunu değerlendirmek üzere zamanın hükümetince 1953 yılında inşaatına başlanan Valex Fabrikası da 1955 sonlarında üretime başlamıştı.
Cumhuriyet döneminde yukarıda bazı örnekleri sayılan ekonomik atılım ve imar çalışmaları sonucu, Salihli kenti kısa sürede eski canlılığına kavuştu. Hükümet Konağı, Namık Kemal İlkokulu, Ortaokul, Lise ve Devlet Hastanesinin demiryolu güneyine yapılması ile kent Bozdağ eteklerine doğru gelişmiştir. 1940'lı, 1950'li yıllarda Yugoslav ve Bulgar göçmenlerinin Özyurt ve Yeşilyurt mahallelerine, 1954 de Türkistanlıların Kurtuluş Mahallesine ve yine aynı dönemde Demirköprü Barajının gölet alanı altında kalan köylerin Salihli'ye yerleştirilmeleri kent nüfusunun büyümesine ve kentin gelişmesine yol açmıştır.
Bugün Salihli 100.000'i aşan nüfusu ile yörenin Tarım, Ticaret, Sanayi, Eğitim, Sağlık, Sosyal ve Kültür merkezidir.
İklim
İklim bir yerin uzun yıllar hava olaylarının ortalamasıdır. Salihli'nin 30 yıllık rasat verilerine sahip olması sevindirici bir olaydır.
Salihli bütünüyle Ege Bölgesinde görülen hava kütleleri ve cephe sistemlerinin etkisinde kalmaktadır. Bu durum Salihli'nin iklimini belirleyici özelliktedir.. Ancak bir genelleme yapılacak olursa yazları yağışsız ve sıcak, kışları yağışlı ve ılık "Akdeniz iklimi" tipinde görebiliriz.
Burada cephe sistemlerinin (kuzey Afrika- Akdeniz-Sibirya) bazen fazlaca etkili olması durumunda bazen ılık yağışlı, bazen de soğuk havalar görülebilmektedir. Bu açıdan bakıldığında bahar aylarında günde dört mevsim görülebilir.
Dağların denize dik uzanması ve Gediz vadisinin etkisiyle hakim rüzgar batıdan esmektedir. Ancak kış mevsiminde doğusundaki yüksekliklerin etkisiyle doğu sektörlü ve genelde soğuk olan rüzgârları da olabilmektedir.
Salihli'de yıllık sıcaklık ortalaması 16 °C civarında olup kış ortalaması 3 -4 yaz ortalamasında 17 civarında tespit edilmiştir. Ancak zaman zaman sapmalarda meydana gelmektedir. Şubat 1973 de 42 °C gibi değerlerde ölçülebilmiştir. Gölgede ölçülen bu sıcaklık değerleri dışında Salihli'de sıcaklığın ortalama +5°C ile 30 °C arasında seyrettiği söylenebilir.
Bazı kış aylarında meydana gelebilecek olan olayları ise ehemmiyetsiz sayılabilir. Atmosferdeki nemlilik ise en yüksek değerleri Ocak ve Şubat en düşük değerini de Temmuz-Ağustos aylarında almaktadır. Yıllık ortalama yağış ise 500 mm civarında seyretmektedir.
Akdeniz yağış rejiminde olması dolayısıya yağışın % 48'i kış,% 27'si ilkbahar,% 8'i sonbahar,% 7'si de yaz mevsiminde düşmektedir. Ancak bazı yaz aylarında hiç yağış düşmediği de görülebilmektedir.
Coğrafi Yapı
Salihli Gediz havzasının orta bölümünde 28 10' doğu,38 10' kuzey konumu ve etrafı batıdan Turgutlu, kuzeybatıdan Akhisar, kuzeyden Gördes, kuzey doğusundan Demirci, doğudan Kula, Güneydoğudan Alaşehir ve Güneyde İzmir'in ilçesi Ödemiş tarafından çevrilmiştir.
Boz dağların kuzey yamacının eteklerinde Gediz nehri kenarında bulunan Salihli İZMİR -ANKARA karayolu ile İZMİR -AFYON demiryolunun da kenarında bulunmaktadır.
Kuruluş yeri Bozdağ kütlesinin güneyini sınırlandırmış olması bir dezavantaj değil, ülkemizde Kuzey ve Kuzeydoğuya bakan yamaçların daha fazla nemli olması yer seçimi ve gelişiminde etkili rol oynamıştır.
Yine dünyada akarsu boylarındaki kentlerin gelişmişliğine paralel olarak Gediz, Alaşehir Çayı, Tabak Dere ve Sart Dere, Gümüş Dere, Kurşunlu derelerinden azami ölçüde faydalanılmaktadır. Bunun yanında Demir köprü Barajı ve sulama kanalları da adeta hayat damarı niteliğindedir.
Salihli ovası Gediz tektonik çukurluğunun içinde ve Gediz nehrinin ovaya girdiği yerde de Salihli ilçesi kurulmuştur. Yer yer 90-100 metreyi bulan alüvyonlar Gediz ve Bozdağ'ın etkisiyle heterojen bir yapı gösterirler. Ancak toprak verimliliğinde önemli avantajlar sağlar.
Salihli ovası Kuzey ve Güney tarafından faylarla (kırık) sınırlandırılmıştır. Gediz teknotik çukurluğunun oluşumunda rol oynayan faylar ovanın çöküntü olduğunun bir kanıtı gibidir.
Salihli ovasının Güney kesimlerindeki sıcak ve su ları da bu fay hattının bir eseridir. Ovanın neojen sonlarında çöktüğü Bozdağ'ların yükseldiği ve bu durumun 1500 metrelere vardığı kabul edilmektedir.
Ovada zaman zaman fayların oynaması temel de çökmeler meydana gelmesinin bir göstergesi olarak kabul görmektedir. Bu açıdan bakıldığında Salihli ovasının 1.derecede deprem kuşağının kenarında bulunmakta olduğu görülür.
Bozdağların eğilim yamaçları Kurşunlu, Çakallar, Gümüş dere gibi suların etkisiyle parçalanmış ayrıca gevşek yapıda olan toprak zaman zaman kuzeyden akışa geçmiştir. Bu durum Bozdağların Salihli'ye bakan yamaçlarında doğa dengesinin bozulmasına yol açmaktadır.
Bozdağ metaformik kütlesi farklı formasyonlarla birlikte kentin güneyinde 2159 metreye kadar çıkmakta ve heybetli bir görüntü yelpazesinde kurulmuş durumdadır.
NüFUS HAREKETLERİ
Salihli bir köy olarak kurulduğundan bu yana sürekli göç almıştır. Günümüzde de almaya devam etmektedir. Bugün Salihli'li diyebileceğimiz kentin asıl yerleşiklerini bulmak ve saptamak zor olmaktadır.
Salihli'nin bulunduğu bölge (Gediz havzası) Osmanlı döneminde her zaman aşiretlerin konakladıkları, sonradan yerleştikleri veya iskân edildikleri bir yerdir. Bu uzun süre içerisinde, özellikle 17.yy. dan sonra kayda değer nüfus hareketleri görülmüş,son olarak 19.yy da ve 20.yy. başlarında Kafkasya'dan ve Avrupa'dan alınan göçler söz konusu olmuştur.
Salihli civarına yerleşen aşiretlerin kurdukları köylere verdikleri adla yaşayanlarına rastlamak bugünde mümkündür. Sözgelimi Karayahşi, Araplı, Burhan, Beylikli, Çökelek, Eldelek, Dombaylı, Durasıllı, Sindel v.b.Ayrıca yöreye yerleşip ismini vermeyen ya da günümüze ismi ulaşamayan veya değişen birçok aşiretler de vardır. ( sığıralcısı, Bayındırlı, Karatekeli, Kuşdoğanlı, Kacar, Taras, Karakeçilı vb.)
19.yy.da aşiretlerin Salihli'ye son iskânında Karatekeli ve Karasığıralcısı aşiretlerinin yerleştirildiğini ve 1890 yılında Bulgaristan'dan gelen Türklerin Salihli yakınlarında Yılmaz köyü kurduklarını öğreniyoruz.
Yine bu yy.da II. Abdülhamit zamanında bazı aşiretlerin ve Kırım'dan gelen Çerkezlerin Salihli'ye Kırveli mahallesi ve Süleymaniye Köyü'ne iskân edildikleri görülmektedir.
Salihli'nin 19.yy. daki nüfusunda sürekli artan Rumlar yanında az sayıda Ermeni ve Yahudi varlığı bilinmektedir.
20 yüzyılda Salihli göç almaya devam etmiştir. Nüfusuna yeni etnik guruplar eklenmiştir. İçinde bulunduğumuz yy. ın ilk yarısında daha az, ikinci yarısında daha çok olmak üzere Balkan ülkelerinden gelen Türkler bugün Salihli nüfusunda önemli bir paya sahip olmuşlardır. Sayı olarak Romanya ve Yunanistan lılar az Yugoslavya ve Bulgaristan göçmenleri daha çoktur.
Bulgaristan göçmenleri toplu olarak (361 hane) geldikleri 1951 yılında, Toprak -iskân Genel Müdürlüğü'nce Kurtuluş mahallesinde yaptırılan evlere yerleştirilmişlerdir. Gelenler doğrudan Salihli'ye gelmemiş, çok kısa süre kaldıkları Eskişehir, Bursa, Samsun gibi ilk iskân yerlerinden sonra buraya yerleşmişlerdir.
Kent içinde 1950 öncesi ve sonrasında gelen Bulgaristanlı göçmenlere rastlanıyorsa da sayıları 1951 yılında gelenler kadar çok değildir.
Yugoslavya göçmenlerinin ilk gelişi 1925'li yıllara rastlamaktadır.1955 yılına kadar çok seyrek ve az sayıda olan göçler 1955-1963 yılları arasında yoğunluk kazanmıştır. Bu yıllarda 30?40 hane serbest göçmen şeklinde geldikleri belirtilmektedir. Gerek Bulgaristan gerekse Yugoslavya göçmenlerinin yerleşmek üzere Salihli'yi seçmelerindeki en önemli etken, 1950-1960 yılları arasında Demir köprü barajının yapımı esnasında işçiye duyulan gereksinimdir. Ayrıca daha önce buraya yerleşenlerin Salihli'deki tarımsal imkânların son derece elverişli olduğunu yakınlarına bildirmeleri, göçmen nüfusun burayı tercih etmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Çalışan göçmenlerden çok azı, maddi geliri yükselenlerin bir kısmı buradan ayrılmışlardır. Kentin nüfus hareketliliğinde söz sahibi olan bir diğer etnik gurupta "Türkistanlılar" olarak tanınan kazak Türkleridir. 1954-1955 yıllarında Salihli'ye yerleştirilen kazak Türkleri, Kurtuluş Mahallesindeki göçmen evlerinde oturmaktadırlar. Daha sonraki yıllarda bir bölümü İstanbul başta olmak üzere büyük kentlere göçen Türkistanlılar, ilk geldiklerinde 140 hane iken (TüRKDOĞAN -1968) bugün 80?90 hane civarındadırlar.
Salihli nüfusuna 1950 lerden sonra Kula'lılar başta olmak üzere, yakın ilçelerden ve köylerden gelenler ile son yıllarda 1970 lerden itibaren doğu illerinden (Bitlis, Erzurum, Kars, Tunceli, Ağrı, Muş vb.) göç edenler kentteki nüfus hareketliğinin son yaratıcılarıdır.
Salihli ekonomisinin canlılığı, gelişmekte olan sanayi ve verimli tarım topraklarına sahip olma niteliği ile geçmişte olduğu kadar, günümüzde de göç almaya devam etmektedir.
Salihli kenti hemen hemen dışarıya göç vermemektedir. Ekonomik gücünün artmasına bağlı olarak büyük kentlerde yaşama isteğiyle İzmir, İstanbul, Ankara gibi kentlere yerleşen ihmal edilebilir sayıdaki ailelerin dışında 1960'lı yıllarda yurtdışına (Özellikle Almanya ve Fransa)çalışmaya gidenlerin çoğunun geri dönüş yaptığı da sanılmaktadır.
Tarım
Alüvyonlu toprak, Akdeniz iklimi ve sulama imkânı, dünyada bundan daha güzel tarıma elverişli yer az bulunur. Akdeniz ikliminin görüldüğü Salihli'de yaz kuraklığı bariz bir şekilde hissedilir. Ancak
Demir köprü barajının sağladığı sulama imkânı ovada hem çeşitli hem de verimli yüksek bir tarım hayatı ortaya çıkarmıştır. Salihli'nin birçok yerinde ensontif tarım yapılmaktadır.
Ovada ve Bozdağ yamaçlarında üretilen ürünlerin burada sayılması fantezi olabilir. Ancak ülke çapında yetiştirilen bir kaç ürün adı, verilecek olunursa;
Pamuk: Liflerinin uzunluğu dolayısıyla kalite açısından rahat ve sulamalı bir tarım yöntemi uygulanmaktadır. Buna bağlı olarak ilçede altı tane çırçır fabrikası bulunmaktadır.
üzüm: Türkiye'nin çekirdeksiz üzüm merkezlerinden biri olan Salihli ovası (Manisa ili Türkiye Birincisi) kuru üzüm ihracatı ve pekmez üretimiyle ön sıralarda yer almaktadır.
Tütün: Önemli bir yer tutmakla birlikte son yıllarda önemli azalmalar görülmektedir.
Sebze ve Meyve: Şeftali, kayısı, kiraz, kavun, karpuz, zeytin ovanın diğer önemli ihraç malları arasında yer almaktadır.
Zeytin: Zeytincilik çok yaygın olmamakla birlikte yine de bir zeytinyağı fabrikası kurulacak kadar gelişmiştir.
Sebze üretiminde Salihli kendine özgü bir yer edinmiş bulunmaktadır. Sebze ve meyve daha çok Ankara-İstanbul ve Bursa'ya pazarlanmaktadır.
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR