SATIŞ a. 1 . Satmak, bir malı parayla değişiklik yapmak eylemi. 2. Satıcının belirli bir malı alıcıya devretme, alıcının da, bunun ...
SATIŞ a.
1 . Satmak, bir malı parayla değişiklik yapmak eylemi.
2. Satıcının belirli bir malı alıcıya devretme, alıcının da, bunun karşılığı olarak, belirli bir para ödeme yükümlülüğü altına girmiş olduğu sözleşme. (Bk. ansikl. böl.)
3. Tamlayan olarak, satan kimsenin işini, mesleğini ya da bir firmada üretilen, satın alınan malları piyasaya sunmakla görevli kimseleri, birimleri be lirtir: Bir firmanın satış elemanları. Kuruluşumuzun satış servisi.
4. Bir malın satılma olgusu (çoğu zaman iyelik ya da çoğul ekiyle): Satışlarımız bugünlerde oldukça iyi. Satışlar giderek düşüyor.
5. Satış yapmak, satmak. || (Bir şeyi) satışa çıkarmak, satmak amacıyla ortaya koymak, bunu bildirmek.
*-Bank, ve Bors. Satış garantisi, bir hisse senedi ve tahvil emisyoncusuna, çıkaracağı hisse senedi ve tahvilleri satın alma ya da satma mevzusunda verilen güvence.
*Basın. Bir gösterim organının bir sayısının okuyucuya ulaşmış olan bölümünün toplam adedi. (Tek tek meydana getirilen satışlarla abe ne sayısını kapsar.)
*Huk. Açık artırmayla satış - AÇİK ARTIRMA. || Cebri icrayla satış - İCRA" SATIŞI. || Tecrübe etme ya da gözden geçirme koşuluyla satış, alıcının satın alacağı malı, deneyerek ya da gözden geçirerek (muayene ederek), beğenmesi koşuluyla meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.) || Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, satılan malın mülkiyetinin, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar, satıcıda kalması kaydıyla meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.) || Örnek üstüne satış, alıcı ve satıcının daha ilkin anlaştıkları bir örneğe uygun olarak meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.)|| Taksitle satış, satılan malın derhal teslimi, satış bedelinin ise belirli aralıklarla ödenmesi esasına dayanan satış (Bk. ansikl. böl.) || Göç eder (menkul) satışı, mevzusu göç eder eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınmaz (gayrimenkul) satışı, mevzusu taşınmaz eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.)
*İşi. ikt. Satış artırma etkinlikleri, bir işletmenin cirosunu (iş hacmini) artırma tekniği. (Reklam, satış kampanyaları, sergiler, gösteriler; tüccarlara, işletmenin müşterilerine yardımlar vb.) || Satış ekibi, bir işletmenin satışlarını çoğaltmak için, müşteriyle ilişki kurmakla görevlendirdiği personelin tümü. || Satış karteli, ayrı bir tüzel kişiliği olan ve müşterilerle ilişkilerde ortaklarının yerine hareket eden satış kurumu. (Satış kartelinin ortaklan ürettikleri malları piyasanın tümü ya da bir kısmı üstünde satmak görevini ve hakkını-genellikle tek satıcılık biçiminde- kartele verirler; kartel, satılan malların miktarını üyeleri içinde bölüştürür; tüm mallar için aynı satış koşulları uygulanır. Çelik şeklinde bazı ürünlerde bu tür bir uygulama, kartele üye olan üreticiler içinde her türlü fiyat rekabetini ortadan kaldırır.)
*Tic. Bir mal ya da hizmeti belli bir karşılık karşılığında bir başkasına devretme || Satış broşürü, bir mal ya da hizmeti alma gücü bulunan alıcıların ilgisini çekmek için o mal ya da hizmetin niteliklerini belirtmek suretiyle hazırlanan ufak kitap. || Satış kulübesi, gelip geçenlere gazete, mecmua, sigara vb. malları satmak için yol kenarına kurulmuş ufak dükkân. || Satış sonrası hizmet, satılan bir malın onarım ve bakımı yönünden alıcıya bir güvence vermek suretiyle satışın sonuçlanmasını izleyen bir takım işlem; bu bakımı sağlamakla görevli bölüm. (Satış sonrası hizmet kısmı çok değişken harcama yükümlülüklerini karşılayabilir: mesela, satılan malın yerleştirileceği yerin donanımı, malı kullanan müşterilere lüzumlu bilgi ve eğitimin sağlanması, malın bakım ve onarımı, revizyonu, lüzumlu yedek parçaların sağlanması vb. şeklinde.) || Kapı kapı satış, belirli bir bölgedeki tüm binaların tüm katlarına uğrayarak ya da yalnızca bazı adresleri seçerek hususi kişilere evlerinde satış yapmayı amaçlayan bir satış tekniği. (Kapı kapı satış, ihtimaller içinde alıcılar arasından bir ön seçim yapmak ve arkadan başka araçlarla bu kişilerle tekrardan ilişki oluşturmak amacıyla da kullanılabilir.) || Peşin satış, tecim forsalarında, derhal teslim edilebilecek durumdaki malların peşin para karşılığında satışı. || Zincirleme satış, satın alan olabilecek kişilerden her birini gönüllü satıcı hayata geçirmeye dayanan, yasa tarafınca yasamanmış, aldatıcı bir pazarlama tekniği. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Huk. Satış, iki tarafa (satıcı ve alıcı) borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmeyle satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini ona geçirme borcunu; alıcı da satış bedelini alıcıya ödemeyi yüklenmiş olur. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, satıcı ve alıcı hem de borçlarını yerine getirmekle yükümlüdürler. Parayla değiştirilebilir, tutumsal kıymeti olan tüm maddi ve maddi olmayan varlıklar, satış sözleşmesinin mevzusu olabilir. Buna karşılık tutumsal kıymeti bulunmayan ve devredilemeyen mal ve haklar satılamaz; bunlara ilişkin satış sözleşmeleri geçersizdir. Mesela yurttaşlık hakkı, canlı bir insan organı satılamaz. Satış sözleşmesinin bir öğesi de bunun belirli bir para karşılığında yapılmış olmasıdır. Satış, bir eşyanın parayla meydana getirilen değişimidir. Satışı, malın malla değişimi demek olan trampadan ayıran, para öğesidir. Satış bedeli olan paranın belirli ya da belirlenebilir özellikte olması gerekir. Alıcı kati ısmarlamayı yapmış, sadece satış parası belirlenmemişse, satış, ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üstünden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Satış sözleşmesi, satılan eşyanın alıcıya devri ve bunun karşılığında alıcı tarafınca satıcıya belirli bir paranın ödenmesi mevzusunda antak kalma ile tamamlanır Aksine bir sözleşme ya da örf ve âdet kuralı yoksa, satıcı ve alıcı yükümlülüklerini hem de yerine getirirler. Satılan malın alıcıya teslim edilmiş olması, satış bedelinin alınmış bulunduğunu gösterir; satıcı para almaksızın malı teslim ettiğini ileri sürerse, bunu kanıtlaması gerekir. Sadece kimi satış sözleşmelerinde satılan malın derhal teslim edileceği, satış bedelinin de sonrasında ödeneceği kararlaştırılabilir. Satış sözleşmesi kendiliğinden mylkiyet hakkını devretmez, sözleşme, yalnızca mülkiyeti devretme yükümlülüğü doğurur. Mülkiyetin satıcıdan alıcıya geçmesi için göç eder mallarda satılan malın alıcıya teslim edilmesi; taşınmaz mallarda ise tapu siciline alıcı adına tescil edilmesi gerekir. Satış sözleşmesinin tamamlanması ile sözleşmenin yerine getirilmesi arasındaki süre içinde satılan malda meydana gelen yarar ve hasarın kime ilişik olacağı, yasada hususi olarak düzenlenmiştir. Durumun gereğinden ya da hususi koşullardan doğan istisnalar haricinde, satılan şeyin yararı ve ziyanı, sözleşmenin yapıldığı andan başlayarak alıcıya geçer. Bununla beraber, yalnız türüyle belirlenmiş olan satılanın ayırt edilmiş olması da gereklidir; eğer satılan eşya başka bir yere gönderilecekse satıcının, bu amaçla, satılan eşyanın üstünden elini çekmiş olması da gerekir. Erteleyici koşula bağlı olarak meydana getirilen satışlarda, satılan malın yarar ve ziyanı, sadece koşulun gerçekleşmesi anından başlayarak alıcıya geçer (Borçlar k. md. 183).
• Tecrübe etme ya da gözden geçirme (muayene) koşuluyla satış. Bu tür satışta alıcı, satılan malı kabul edip etmemekte serbesttir Satılan mal alıcının eline geçmiş ol
sa bile, onun tarafınca kabul edilinceye kadar, satıcının mülkiyetinde kalır. Satın alınacak eşyanın gözden geçirilmesi, satıcının yanında yapılıyorsa, alıcı malı sözleşmenin ya da örf ve âdetin belirlediği süre içinde kabul etmelidir; kabul etmezse satıcı özgür olur. Bu şekilde bir süre konulmamışsa, satıcı uygun bir süre geçtikten sonrasında, satılan malı kabul ya da reddetmesi için alıcıyı uyarabilir. Alıcı bu uyarıya derhal yanıt vermezse satıcı özgür olur (Borçlar k. md. 220). Satılan mal, gözden geçirilmeksizin alıcıya teslim edilmişse, örf ve âdete ya da sözleşmeye bakılırsa ihtiyaç duyulan süre içinde, bu şekilde bir süre belirlenmemişse satıcının uyarısı sonunda, alıcı satışı kabul etmediğini bildirmez ya da satılan malı geri vermezse, satış yapılmış sayılır. Alıcının, herhangi bir ön şart ileri sürmeksizin, satış bedelinin tümünü ya da bir bölümünü ödemesiyle ya da satılan malı gözden geçirme haricinde başka bir şekilde kullanmasıyla da satış yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 221).
* Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış. Bu tür satışta satılan mal alıcıya teslim edilmiş olduğu halde iyelik, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar satıcıda kalır. Çoğu zaman bu şart, satış bedelinin tümünün ödenmesidir. Şart gerçekleşince alıcı iyelik hakkını kazanır. Şart gerçekleşmediği süre da satıcı mal üstündeki iyelik hakkını ileri sürerek onu geri alır. Taksitle satış meydana getiren kimse, sattığı göç eder malın, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi uyarınca kendisine verilmesini isteyebilir. Bunun için satıcının, malın kullanılmasından doğan eskime ve kıymet azalması için belirli bir indirim yaparak kalan parayı geri vermesi gerekir (Türk med. k. md. 689). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla meydana getirilen satışlar, sadece göç eder malları satın alan kişinin ikametgâhının bulunmuş olduğu yerdeki noter tarafınca onaylanarak hususi kütüğüne kaydedilmekle geçerli olur (Türk med. k. md. 688). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, hayvan satışlarıyla taşınmaz mal satışlarında uygulanmaz.
* Örnek üstüne satış Bu satış türünde satılan malın nitelikleri söz ya da yazıyla değil, örnek olarak alınan bir malla belirlenir. Örnek üstüne satışta satıcı, örnek olarak alınan malda bulunan nitelikleri alıcıya garantiler. Satılan malın örneğe uygun olması yeterlidir Satıcı, ek olarak maldaki diğeri nitelikleri de garantileyebilir. Tarafların, satılan malın örnek alınan maldaki niteliklerden bir kısmını taşımasını kafi görmeleri de mümkündür. Teslim edilen malda, örnek maldaki kusurlar var ise, alıcı bu kusurlara itiraz edemez. Sadece örnek olarak alınan malda gizli saklı kusurlar var ise alıcı bunlara itiraz edebilir. Bu tür satışta örnek olarak alınan mal alıcıya ya da üçüncü bir kişiye bırakılır. Örnek mal, satış sözleşmesinin yapılmasından ilkin saptanır ve satıcı bu mesela niteliklerine uygun bir malı alıcıya teslim etmeyi üstlenir.
* Taksitle satış Taksitle satış, veresiye satışın bir türüdür. Bu tür satışta satılan malın bedeli ödenmeden alıcıya teslim edilir. Satış bedeli belirli süre aralıkları içinde ödenir. Göç eder bir mal, satış bedeli taksitle ödenmek koşuluyla satılarak teslim edilir ve alıcı taksitlerden birinin ödenmesinde temerrüde düşerse satıcı o taksitin ödenmesini isteyebileceği şeklinde, kendisi için bu hakkı saklı tutmuşsa, satılanın mülkiyetini geri isteyebilir ya da satışı bozabilir (Borçlar k. md. 222). Satılan malın mülkiyetini geri isteyen satıcı için, mülkiyeti muhafaza kaydına ilişkin kurallar uygulanır. Satıcı satışı bozarsa, alıcı ve satıcı birbirinden aldıklarını geri vermekle yükümlü olurlar; satıcı uygun bir kira bedeli isteyebileceği şeklinde, satılan mal bozulmuşsa, tazminat da isteyebilir (Borçlar k. md. 223). Taksitlerden birinin ödenmemesi durumunda satış bedelinin tümünün istenebileceği kararlaştırılmışsa, satıcının bundan yararlanabilmesi, alıcının birbirini izleyen iki taksiti ödemede temerrüt etmesine (direngen olmasına) ve bu iki taksit toplamının satış bedelinin minimum onda biri tutarında olmasına bağlıdır (Borçlar k. md. 224).
* Göç eder (ya da menkul) satışı. Göç eder satışı, arazi ya da tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedilen haklardan başka her tür eşyanın satışıdır (Borçlar k. md. 184).
Göç eder satışına mevzu olabilecek mal ve haklar şu şekilde sıralanabilir:
1. bir yerden başka bir yere taşınabilen eşya;
2. mülk edinmeye elverişli organik kuvvetler (havagazı, elektrik vb.);
3. geçici bir süre için meydana getirilen baraka ve kulübe şeklinde hafifçe yapılar;
4. tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların zilyetliği;
5. vapur siciline kayıtlı olmayan gemiler;
6. alacak hakları, bir şirketteki ortaklık hakları, telif haklan vb. Kaide olarak, göç eder eşyanın satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Sadece taraflar, kendi aralarında belirli bir sözleşme şekli kararlaştırabilirler. Göç eder satılmasında, aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü kararlaştırılmamışsa, ölçme ya da tartma şeklinde teslim giderleri satıcıya, senet düzenleme ve satılan şeyi teslim almak için meydana getirilen harcamalar ise alıcıya aittir (Borçlar k. md. 185). Aksine örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü karar- laştırılmamışsa, satılan eşyanın teslim yerinden başka bir yere taşınması gerektiği süre taşıma giderleri alıcıya düşer (Borçlar k. md. 186). Satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini devretmekle yükümlüdür. Bunun haricinde satıcının, alıcıya satılan malın elinden alınmaması ve malın sakatlı olmaması için güvence vermesi gerekir (zapta karşı tekeffül ve ayıba karşı tekeffül borcu). Satışın yapıldığı zamanda mevcud bir hak sebebiyle satılanın tümü ya da bir kısmı, üçüncü bir şahıs tarafınca alıcının elinden alınırsa, satıcı, bundan dolayı alıcıya karşı görevli olur (Borçlar k. md. 189). Satıcı, satılan eşyada bulunduğunu belirttiği niteliklerin bulunmamasından ya da maddi ya da hukuksal bir nedenle eşyanın kıymetini azaltan ya da ortadan kaldıran eksikliklerden mesuldür. Hayvan alım satımında ise, satıcı yazılı olarak güvence vermedikçe ya da alıcıyı aldatmış olmadıkça güvence yükümü altına girmiş sayılmaz (Borçlar k. md. 195). Alıcının borçları, satış bedelini ödemek ve kararlaştırılmış koşullara bakılırsa kendisine sunulan malı teslim almaktır. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede başka türlü kararlaştırılmamışsa satılan malın derhal teslim alınması gerekir (Borçlar k. md. 208). Alıcı kati olarak ısmarlamayı yapmış, sadece satış bedelini belirlememişse satış ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üstünden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Aksine bir sözleşme yoksa, satılan mal alıcıya verildiğinde, satıcı satış parasını istemeye hak kazanır. Satılan eşyanın sadece satış bedeli ödendikten sonrasında ya da ödenir ödenmez teslimi ihtiyaç duyulan durumlarda, alıcı ödemede temerrüt ederse satıcı herhangi bir işleme gereksinme duymaksızın satış sözleşmesini bozabilir. Sadece bu durumu derhal alıcıya bildirmek zorundadır. Satılan malın alıcıya teslimi yapılmışsa, satıcı, bozma hakkını açıkça saklı tutmuş olmadıkça, satış sözleşmesini bozarak, malı geri alamaz (Borçlar k. md. 211).
* Taşınmaz (ya da gayrimenkul) satışı. Arazi ya da taşınmaz olarak tapu siciline yazılan haklarla madenlerin satışını kapsar. Göç eder malların satışına ilişkin kurallar, benzetme yöntemiyle taşınmazlara da uygulanır. Bununla beraber taşınmazlara ilişkin hususi kurallar da vardır. Göç eder malların satışıyla taşınmaz malların satışı arasındaki en mühim fark, satış sözleşmesinin şekline ilişkin olanıdır. Kaide olarak, taşınırların satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Taşınmazların satışı ise resmi şekilde yapılır. Resmi şekilde yapılmayan taşınmaz mallara ilişkin satış sözleşmesi, geçersizdir. Resmi satış sözleşmesi tapu sicil memurluğunda yapılır. Taşınmazın alıcıya geçmesi, tapu kütüğüne onun adına yapılacak kayıtla (tescille) olur. Tapuya kayıtlı taşınmazların tapu sicil memuru tarafınca düzenlenmeyen bir satış sözleşmesiyle satılması, biçim noksanı sebebiyle geçersizdir.
*Tic. Zincirleme satış, ihtimaller içinde müşterilerden her birini gönüllü bir satıcı hayata geçirmeye dayanan bir yöntemdir. Çoğu zaman, alıcıya, içinde 3 ile 6 içinde kupon bulunan bir karne verilir ve kuponları diğeri 3 ile 6 kişiye satması istenir. Bu diğeri “ortaklar" da kendi karnelerine haiz olunca, ilk alıcı kendisine vaat edilen malı bir seviyede ucuza almış olacaktır. Geometrik bir artışa dayan bu sistemde, on beşinci aşamaya ge lindiğinde, yeryüzündeki insan sayısından fazla kupon sahibi olması gerekir. Bu şekilde- ce, sistemin alıcılarda uyandırdığı ümit tümüyle bir kuruntudan ibarettir, bundan dolayı zincirin bir noktada kopması kaçınılmazdır.
1 . Satmak, bir malı parayla değişiklik yapmak eylemi.
2. Satıcının belirli bir malı alıcıya devretme, alıcının da, bunun karşılığı olarak, belirli bir para ödeme yükümlülüğü altına girmiş olduğu sözleşme. (Bk. ansikl. böl.)
3. Tamlayan olarak, satan kimsenin işini, mesleğini ya da bir firmada üretilen, satın alınan malları piyasaya sunmakla görevli kimseleri, birimleri be lirtir: Bir firmanın satış elemanları. Kuruluşumuzun satış servisi.
4. Bir malın satılma olgusu (çoğu zaman iyelik ya da çoğul ekiyle): Satışlarımız bugünlerde oldukça iyi. Satışlar giderek düşüyor.
5. Satış yapmak, satmak. || (Bir şeyi) satışa çıkarmak, satmak amacıyla ortaya koymak, bunu bildirmek.
*-Bank, ve Bors. Satış garantisi, bir hisse senedi ve tahvil emisyoncusuna, çıkaracağı hisse senedi ve tahvilleri satın alma ya da satma mevzusunda verilen güvence.
*Basın. Bir gösterim organının bir sayısının okuyucuya ulaşmış olan bölümünün toplam adedi. (Tek tek meydana getirilen satışlarla abe ne sayısını kapsar.)
*Huk. Açık artırmayla satış - AÇİK ARTIRMA. || Cebri icrayla satış - İCRA" SATIŞI. || Tecrübe etme ya da gözden geçirme koşuluyla satış, alıcının satın alacağı malı, deneyerek ya da gözden geçirerek (muayene ederek), beğenmesi koşuluyla meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.) || Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, satılan malın mülkiyetinin, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar, satıcıda kalması kaydıyla meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.) || Örnek üstüne satış, alıcı ve satıcının daha ilkin anlaştıkları bir örneğe uygun olarak meydana getirilen satış (Bk. ansikl. böl.)|| Taksitle satış, satılan malın derhal teslimi, satış bedelinin ise belirli aralıklarla ödenmesi esasına dayanan satış (Bk. ansikl. böl.) || Göç eder (menkul) satışı, mevzusu göç eder eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.) || Taşınmaz (gayrimenkul) satışı, mevzusu taşınmaz eşya olan satış (Bk. ansikl. böl.)
*İşi. ikt. Satış artırma etkinlikleri, bir işletmenin cirosunu (iş hacmini) artırma tekniği. (Reklam, satış kampanyaları, sergiler, gösteriler; tüccarlara, işletmenin müşterilerine yardımlar vb.) || Satış ekibi, bir işletmenin satışlarını çoğaltmak için, müşteriyle ilişki kurmakla görevlendirdiği personelin tümü. || Satış karteli, ayrı bir tüzel kişiliği olan ve müşterilerle ilişkilerde ortaklarının yerine hareket eden satış kurumu. (Satış kartelinin ortaklan ürettikleri malları piyasanın tümü ya da bir kısmı üstünde satmak görevini ve hakkını-genellikle tek satıcılık biçiminde- kartele verirler; kartel, satılan malların miktarını üyeleri içinde bölüştürür; tüm mallar için aynı satış koşulları uygulanır. Çelik şeklinde bazı ürünlerde bu tür bir uygulama, kartele üye olan üreticiler içinde her türlü fiyat rekabetini ortadan kaldırır.)
*Tic. Bir mal ya da hizmeti belli bir karşılık karşılığında bir başkasına devretme || Satış broşürü, bir mal ya da hizmeti alma gücü bulunan alıcıların ilgisini çekmek için o mal ya da hizmetin niteliklerini belirtmek suretiyle hazırlanan ufak kitap. || Satış kulübesi, gelip geçenlere gazete, mecmua, sigara vb. malları satmak için yol kenarına kurulmuş ufak dükkân. || Satış sonrası hizmet, satılan bir malın onarım ve bakımı yönünden alıcıya bir güvence vermek suretiyle satışın sonuçlanmasını izleyen bir takım işlem; bu bakımı sağlamakla görevli bölüm. (Satış sonrası hizmet kısmı çok değişken harcama yükümlülüklerini karşılayabilir: mesela, satılan malın yerleştirileceği yerin donanımı, malı kullanan müşterilere lüzumlu bilgi ve eğitimin sağlanması, malın bakım ve onarımı, revizyonu, lüzumlu yedek parçaların sağlanması vb. şeklinde.) || Kapı kapı satış, belirli bir bölgedeki tüm binaların tüm katlarına uğrayarak ya da yalnızca bazı adresleri seçerek hususi kişilere evlerinde satış yapmayı amaçlayan bir satış tekniği. (Kapı kapı satış, ihtimaller içinde alıcılar arasından bir ön seçim yapmak ve arkadan başka araçlarla bu kişilerle tekrardan ilişki oluşturmak amacıyla da kullanılabilir.) || Peşin satış, tecim forsalarında, derhal teslim edilebilecek durumdaki malların peşin para karşılığında satışı. || Zincirleme satış, satın alan olabilecek kişilerden her birini gönüllü satıcı hayata geçirmeye dayanan, yasa tarafınca yasamanmış, aldatıcı bir pazarlama tekniği. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Huk. Satış, iki tarafa (satıcı ve alıcı) borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmeyle satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini ona geçirme borcunu; alıcı da satış bedelini alıcıya ödemeyi yüklenmiş olur. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, satıcı ve alıcı hem de borçlarını yerine getirmekle yükümlüdürler. Parayla değiştirilebilir, tutumsal kıymeti olan tüm maddi ve maddi olmayan varlıklar, satış sözleşmesinin mevzusu olabilir. Buna karşılık tutumsal kıymeti bulunmayan ve devredilemeyen mal ve haklar satılamaz; bunlara ilişkin satış sözleşmeleri geçersizdir. Mesela yurttaşlık hakkı, canlı bir insan organı satılamaz. Satış sözleşmesinin bir öğesi de bunun belirli bir para karşılığında yapılmış olmasıdır. Satış, bir eşyanın parayla meydana getirilen değişimidir. Satışı, malın malla değişimi demek olan trampadan ayıran, para öğesidir. Satış bedeli olan paranın belirli ya da belirlenebilir özellikte olması gerekir. Alıcı kati ısmarlamayı yapmış, sadece satış parası belirlenmemişse, satış, ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üstünden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Satış sözleşmesi, satılan eşyanın alıcıya devri ve bunun karşılığında alıcı tarafınca satıcıya belirli bir paranın ödenmesi mevzusunda antak kalma ile tamamlanır Aksine bir sözleşme ya da örf ve âdet kuralı yoksa, satıcı ve alıcı yükümlülüklerini hem de yerine getirirler. Satılan malın alıcıya teslim edilmiş olması, satış bedelinin alınmış bulunduğunu gösterir; satıcı para almaksızın malı teslim ettiğini ileri sürerse, bunu kanıtlaması gerekir. Sadece kimi satış sözleşmelerinde satılan malın derhal teslim edileceği, satış bedelinin de sonrasında ödeneceği kararlaştırılabilir. Satış sözleşmesi kendiliğinden mylkiyet hakkını devretmez, sözleşme, yalnızca mülkiyeti devretme yükümlülüğü doğurur. Mülkiyetin satıcıdan alıcıya geçmesi için göç eder mallarda satılan malın alıcıya teslim edilmesi; taşınmaz mallarda ise tapu siciline alıcı adına tescil edilmesi gerekir. Satış sözleşmesinin tamamlanması ile sözleşmenin yerine getirilmesi arasındaki süre içinde satılan malda meydana gelen yarar ve hasarın kime ilişik olacağı, yasada hususi olarak düzenlenmiştir. Durumun gereğinden ya da hususi koşullardan doğan istisnalar haricinde, satılan şeyin yararı ve ziyanı, sözleşmenin yapıldığı andan başlayarak alıcıya geçer. Bununla beraber, yalnız türüyle belirlenmiş olan satılanın ayırt edilmiş olması da gereklidir; eğer satılan eşya başka bir yere gönderilecekse satıcının, bu amaçla, satılan eşyanın üstünden elini çekmiş olması da gerekir. Erteleyici koşula bağlı olarak meydana getirilen satışlarda, satılan malın yarar ve ziyanı, sadece koşulun gerçekleşmesi anından başlayarak alıcıya geçer (Borçlar k. md. 183).
• Tecrübe etme ya da gözden geçirme (muayene) koşuluyla satış. Bu tür satışta alıcı, satılan malı kabul edip etmemekte serbesttir Satılan mal alıcının eline geçmiş ol
sa bile, onun tarafınca kabul edilinceye kadar, satıcının mülkiyetinde kalır. Satın alınacak eşyanın gözden geçirilmesi, satıcının yanında yapılıyorsa, alıcı malı sözleşmenin ya da örf ve âdetin belirlediği süre içinde kabul etmelidir; kabul etmezse satıcı özgür olur. Bu şekilde bir süre konulmamışsa, satıcı uygun bir süre geçtikten sonrasında, satılan malı kabul ya da reddetmesi için alıcıyı uyarabilir. Alıcı bu uyarıya derhal yanıt vermezse satıcı özgür olur (Borçlar k. md. 220). Satılan mal, gözden geçirilmeksizin alıcıya teslim edilmişse, örf ve âdete ya da sözleşmeye bakılırsa ihtiyaç duyulan süre içinde, bu şekilde bir süre belirlenmemişse satıcının uyarısı sonunda, alıcı satışı kabul etmediğini bildirmez ya da satılan malı geri vermezse, satış yapılmış sayılır. Alıcının, herhangi bir ön şart ileri sürmeksizin, satış bedelinin tümünü ya da bir bölümünü ödemesiyle ya da satılan malı gözden geçirme haricinde başka bir şekilde kullanmasıyla da satış yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 221).
* Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış. Bu tür satışta satılan mal alıcıya teslim edilmiş olduğu halde iyelik, belirli bir koşulun gerçekleşmesine kadar satıcıda kalır. Çoğu zaman bu şart, satış bedelinin tümünün ödenmesidir. Şart gerçekleşince alıcı iyelik hakkını kazanır. Şart gerçekleşmediği süre da satıcı mal üstündeki iyelik hakkını ileri sürerek onu geri alır. Taksitle satış meydana getiren kimse, sattığı göç eder malın, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi uyarınca kendisine verilmesini isteyebilir. Bunun için satıcının, malın kullanılmasından doğan eskime ve kıymet azalması için belirli bir indirim yaparak kalan parayı geri vermesi gerekir (Türk med. k. md. 689). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla meydana getirilen satışlar, sadece göç eder malları satın alan kişinin ikametgâhının bulunmuş olduğu yerdeki noter tarafınca onaylanarak hususi kütüğüne kaydedilmekle geçerli olur (Türk med. k. md. 688). Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış, hayvan satışlarıyla taşınmaz mal satışlarında uygulanmaz.
* Örnek üstüne satış Bu satış türünde satılan malın nitelikleri söz ya da yazıyla değil, örnek olarak alınan bir malla belirlenir. Örnek üstüne satışta satıcı, örnek olarak alınan malda bulunan nitelikleri alıcıya garantiler. Satılan malın örneğe uygun olması yeterlidir Satıcı, ek olarak maldaki diğeri nitelikleri de garantileyebilir. Tarafların, satılan malın örnek alınan maldaki niteliklerden bir kısmını taşımasını kafi görmeleri de mümkündür. Teslim edilen malda, örnek maldaki kusurlar var ise, alıcı bu kusurlara itiraz edemez. Sadece örnek olarak alınan malda gizli saklı kusurlar var ise alıcı bunlara itiraz edebilir. Bu tür satışta örnek olarak alınan mal alıcıya ya da üçüncü bir kişiye bırakılır. Örnek mal, satış sözleşmesinin yapılmasından ilkin saptanır ve satıcı bu mesela niteliklerine uygun bir malı alıcıya teslim etmeyi üstlenir.
* Taksitle satış Taksitle satış, veresiye satışın bir türüdür. Bu tür satışta satılan malın bedeli ödenmeden alıcıya teslim edilir. Satış bedeli belirli süre aralıkları içinde ödenir. Göç eder bir mal, satış bedeli taksitle ödenmek koşuluyla satılarak teslim edilir ve alıcı taksitlerden birinin ödenmesinde temerrüde düşerse satıcı o taksitin ödenmesini isteyebileceği şeklinde, kendisi için bu hakkı saklı tutmuşsa, satılanın mülkiyetini geri isteyebilir ya da satışı bozabilir (Borçlar k. md. 222). Satılan malın mülkiyetini geri isteyen satıcı için, mülkiyeti muhafaza kaydına ilişkin kurallar uygulanır. Satıcı satışı bozarsa, alıcı ve satıcı birbirinden aldıklarını geri vermekle yükümlü olurlar; satıcı uygun bir kira bedeli isteyebileceği şeklinde, satılan mal bozulmuşsa, tazminat da isteyebilir (Borçlar k. md. 223). Taksitlerden birinin ödenmemesi durumunda satış bedelinin tümünün istenebileceği kararlaştırılmışsa, satıcının bundan yararlanabilmesi, alıcının birbirini izleyen iki taksiti ödemede temerrüt etmesine (direngen olmasına) ve bu iki taksit toplamının satış bedelinin minimum onda biri tutarında olmasına bağlıdır (Borçlar k. md. 224).
* Göç eder (ya da menkul) satışı. Göç eder satışı, arazi ya da tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydedilen haklardan başka her tür eşyanın satışıdır (Borçlar k. md. 184).
Göç eder satışına mevzu olabilecek mal ve haklar şu şekilde sıralanabilir:
1. bir yerden başka bir yere taşınabilen eşya;
2. mülk edinmeye elverişli organik kuvvetler (havagazı, elektrik vb.);
3. geçici bir süre için meydana getirilen baraka ve kulübe şeklinde hafifçe yapılar;
4. tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların zilyetliği;
5. vapur siciline kayıtlı olmayan gemiler;
6. alacak hakları, bir şirketteki ortaklık hakları, telif haklan vb. Kaide olarak, göç eder eşyanın satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Sadece taraflar, kendi aralarında belirli bir sözleşme şekli kararlaştırabilirler. Göç eder satılmasında, aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü kararlaştırılmamışsa, ölçme ya da tartma şeklinde teslim giderleri satıcıya, senet düzenleme ve satılan şeyi teslim almak için meydana getirilen harcamalar ise alıcıya aittir (Borçlar k. md. 185). Aksine örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmeyle başka türlü karar- laştırılmamışsa, satılan eşyanın teslim yerinden başka bir yere taşınması gerektiği süre taşıma giderleri alıcıya düşer (Borçlar k. md. 186). Satıcı, satılan eşyayı alıcıya teslim ve mülkiyetini devretmekle yükümlüdür. Bunun haricinde satıcının, alıcıya satılan malın elinden alınmaması ve malın sakatlı olmaması için güvence vermesi gerekir (zapta karşı tekeffül ve ayıba karşı tekeffül borcu). Satışın yapıldığı zamanda mevcud bir hak sebebiyle satılanın tümü ya da bir kısmı, üçüncü bir şahıs tarafınca alıcının elinden alınırsa, satıcı, bundan dolayı alıcıya karşı görevli olur (Borçlar k. md. 189). Satıcı, satılan eşyada bulunduğunu belirttiği niteliklerin bulunmamasından ya da maddi ya da hukuksal bir nedenle eşyanın kıymetini azaltan ya da ortadan kaldıran eksikliklerden mesuldür. Hayvan alım satımında ise, satıcı yazılı olarak güvence vermedikçe ya da alıcıyı aldatmış olmadıkça güvence yükümü altına girmiş sayılmaz (Borçlar k. md. 195). Alıcının borçları, satış bedelini ödemek ve kararlaştırılmış koşullara bakılırsa kendisine sunulan malı teslim almaktır. Aksine bir örf ve âdet kuralı yoksa ya da sözleşmede başka türlü kararlaştırılmamışsa satılan malın derhal teslim alınması gerekir (Borçlar k. md. 208). Alıcı kati olarak ısmarlamayı yapmış, sadece satış bedelini belirlememişse satış ısmarlamanın yapıldığı gün ve yerdeki piyasa fiyatı üstünden yapılmış sayılır (Borçlar k. md. 209). Aksine bir sözleşme yoksa, satılan mal alıcıya verildiğinde, satıcı satış parasını istemeye hak kazanır. Satılan eşyanın sadece satış bedeli ödendikten sonrasında ya da ödenir ödenmez teslimi ihtiyaç duyulan durumlarda, alıcı ödemede temerrüt ederse satıcı herhangi bir işleme gereksinme duymaksızın satış sözleşmesini bozabilir. Sadece bu durumu derhal alıcıya bildirmek zorundadır. Satılan malın alıcıya teslimi yapılmışsa, satıcı, bozma hakkını açıkça saklı tutmuş olmadıkça, satış sözleşmesini bozarak, malı geri alamaz (Borçlar k. md. 211).
* Taşınmaz (ya da gayrimenkul) satışı. Arazi ya da taşınmaz olarak tapu siciline yazılan haklarla madenlerin satışını kapsar. Göç eder malların satışına ilişkin kurallar, benzetme yöntemiyle taşınmazlara da uygulanır. Bununla beraber taşınmazlara ilişkin hususi kurallar da vardır. Göç eder malların satışıyla taşınmaz malların satışı arasındaki en mühim fark, satış sözleşmesinin şekline ilişkin olanıdır. Kaide olarak, taşınırların satışı belirli bir şekle bağlı değildir. Taşınmazların satışı ise resmi şekilde yapılır. Resmi şekilde yapılmayan taşınmaz mallara ilişkin satış sözleşmesi, geçersizdir. Resmi satış sözleşmesi tapu sicil memurluğunda yapılır. Taşınmazın alıcıya geçmesi, tapu kütüğüne onun adına yapılacak kayıtla (tescille) olur. Tapuya kayıtlı taşınmazların tapu sicil memuru tarafınca düzenlenmeyen bir satış sözleşmesiyle satılması, biçim noksanı sebebiyle geçersizdir.
*Tic. Zincirleme satış, ihtimaller içinde müşterilerden her birini gönüllü bir satıcı hayata geçirmeye dayanan bir yöntemdir. Çoğu zaman, alıcıya, içinde 3 ile 6 içinde kupon bulunan bir karne verilir ve kuponları diğeri 3 ile 6 kişiye satması istenir. Bu diğeri “ortaklar" da kendi karnelerine haiz olunca, ilk alıcı kendisine vaat edilen malı bir seviyede ucuza almış olacaktır. Geometrik bir artışa dayan bu sistemde, on beşinci aşamaya ge lindiğinde, yeryüzündeki insan sayısından fazla kupon sahibi olması gerekir. Bu şekilde- ce, sistemin alıcılarda uyandırdığı ümit tümüyle bir kuruntudan ibarettir, bundan dolayı zincirin bir noktada kopması kaçınılmazdır.
Kaynak: Büyük Larousse
Satış sözleşmesi nedir?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin forma satış bölgeleri neresidir, tutarları nedir?
Brüksel lahanasının dekara bakılırsa maliyeti, verimi ve ziraatçi satış fiyatı nedir?
YORUMLAR