Sebze .Org Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi Çoğu zaman pişirilerek, kimi zaman de pişmemiş yenen yeşil ve kuru bitkiler ya da bunlar...
Sebze
.Org Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Çoğu zaman pişirilerek, kimi zaman de pişmemiş yenen yeşil ve kuru bitkiler ya da bunların taneleri, göveri, zerzevat. Lahana, pırasa, ıspanak, taze fasulye, bakla, salata, marul, hıyar, havuç, domates vb. sebzeler yeşil ve taze oldukları için vitamin (A,B,C,K); fasulye, nohut, bezelye protein yönünden varlıklı ve yararlıdır. Sebzeler mineral yönünden de zengindir. Mesela ıspanak demir ve kalsiyum yönünden en varlıklı sebzedir. Yeşil sebzelerde C, besleyici kuru sebzelerde B vitamini boldur. Kültür kanalıyla yeni türler elde edilmektedir. Sebzelerin köklerinden, sap ve gövdelerinden, yapraklarından, çiçeklerinden, meyvelerinden, tohumlarından yararlanılır.
.Org Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Çoğu zaman pişirilerek, kimi zaman de pişmemiş yenen yeşil ve kuru bitkiler ya da bunların taneleri, göveri, zerzevat. Lahana, pırasa, ıspanak, taze fasulye, bakla, salata, marul, hıyar, havuç, domates vb. sebzeler yeşil ve taze oldukları için vitamin (A,B,C,K); fasulye, nohut, bezelye protein yönünden varlıklı ve yararlıdır. Sebzeler mineral yönünden de zengindir. Mesela ıspanak demir ve kalsiyum yönünden en varlıklı sebzedir. Yeşil sebzelerde C, besleyici kuru sebzelerde B vitamini boldur. Kültür kanalıyla yeni türler elde edilmektedir. Sebzelerin köklerinden, sap ve gövdelerinden, yapraklarından, çiçeklerinden, meyvelerinden, tohumlarından yararlanılır.
Sebze Resimleri
Rüyada Sebze Görmek
Sebze Çorbası Tarifi
SEBZE a. (ar. sebz, yeşil'den sebze).
1. Türlerine nazaran kök, yumru, meyve, tohum ya da yapraklarının yenmesi için yetiştirilen nebat ve bu bitkinin tüketilen kısmı; zerzavat. (Bk. ansikl. böl.)
2. Sebze bahçesi, çoğunlukla çiftliklerin, kasaba ve kentlerin, evlerin, hastane, kışla vb. benzer biçimde kalabalık kurumların yakınında yer edinen ve ora halkının gereksinimini karşılamak suretiyle sebze yetiştirilen arazi parçası. || Kuru sebze, baklagillerin olgunlaştıktan sonrasında yenen tohumu (bezelye, fasulye, bakla). || Yeşil sebze, devşrildikten derhal sonrasında ya da konserve halinde dalından koparıldığı andaki tazeliğine yakın bir durumda tüketilen sebze (salata, havuç, karnabahar, pırasa, yeşil fasulye, kuşkonmaz vb.).
*Esk. Yeşillik, çimen, davet.
*Mutf. Sebze çorbası, içine çeşitli sebzeler katılarak pişirilmiş çorba. (Kaynamakta olan et suyuna ya da suya çeşitli sebzeler atıp pişirerek yapılır. Pırasa, havuç, şalgam, maydanoz kökü, soğanla terbiyeli yapılanı en yaygınıdır. Çeşitli mevsim sebzeleriyle değişik biçimlerde de hazırlanabilir.) || Sebze satırı, sebzeleri ince ince kıymak için kullanılan alet.
*ANSİKL Sebzeler, yenen kısımlarına nazaran sınıflandırılabilir:
1. yaprağı yenenler: salata, lahana, ıspanak ya da bir tek yaprak sapları yenenler: pazı, yabani enginar, rezene, kereviz;
2. toprak altında kalan kısımlarından kökleri (havuç, pancar, turp, şalgam) ya da yumrusu (yerelması, yumrulu karabaş, patates) yenenler;
3. meyvesi yenenler: domates, patlıcan, biber, kabak, salatalık (hıyar), kavun, karpuz;
4. tazeyken badıçları ya da bir tek taneleri ve kuru taneleri yenenler: baklagiller (bakla, bezelye, fasulye);
5. soğanları yenenler: sarmısak, soğan;
6. çokyıllık olup bürgüleri (enginar) ya da sap ve tomurcuklan (kuşkonmaz) yenenler
üretilen her sebze, geniş ya da dar bir bölgede yetişen yabani bir türden türemiştir. Mesela, fasulye ve domatesin anavatanı Latin ABD, bezelye ve kuşkon- mazınki Eski Dünya'dır. Uzun devam eden ayıklama ve ıslah emekleri sonucunda insanoğlu kendi gereksinimine uygun olarak evcilleştirdiği bitkilerin ilgili özelliklerini temelli değiştirmeyi başarmıştır. Mesela. yabani pancardan (Beta maritima) meydana getirilen ıslah emekleri sonucunda, şekerpancarı, hayvan pancarı, sebzelik pancar ve pazı elde edilmiştir.
Sebzeler, tarlalarda, bostanlarda ve bahçelerde uygun tekniklere nazaran üç tarzda üretilir. Şekerpancarı ve tahıl örneğinde olduğu benzer biçimde, tarlalarda yetiştirilen sebzelere ekim nöbeti uygulanır. Sebze üretiminin geleneksel biçimi bostancılık önemini hâlâ korumakla beraber ufak işletmelerde, yoğun ziraat teknikleri kullanılarak meydana getirilen üretim yaygınlaşmaktadır. Eskiden daha çok kentlerin yakınında meydana getirilen sebze üretimi günümüzde ulaştırma sisteminin yaygınlaşıp hızlanması yardımıyla çok ötelerde da yapılabilmektedir ve bunun için uygun iklim koşullarının bulunmuş olduğu bölgeler tercih edilmektedir. ürünü koruma gereği duyulmadan tarlalarda, açık havada geniş çapta üretim yapıldığı benzer biçimde, mevsim haricinde pazara sunulmak suretiyle sera, plastik tünel benzer biçimde korunaklı yerlerde de sebze üretilmektedir
Türkiye'de sebze ekili alanların toplamı 650 000 hektara yakındır (toplam tarla, bağ, bahçe ve zeytinlik alanlarının % 2,3'ü). Senelik toplam sebze üretimi de'14 -15 milyon ton arasındadır.
*ANSİKL. Mutf. Sebzeler yiyecek olarak yararlanılan bölümlerine nazaran altı gruba ayrılırlar; patates, havuç, turp, yerelması, soğan, sarmısak vb. benzer biçimde köklerinden yararlanılan sebzeler; pırasa, kuşkonmaz, maydanoz, dereotu benzer biçimde sap ve gövdelerinden yararlanılan sebzeler; marul, ıspanak, pazı, yeşil salata, semizotu, roka benzer biçimde yapraklarından yararlanılan sebzeler; enginar, karnabahar vb. benzer biçimde çiçeklerinden yararlanılan sebzeler; patlıcan, biber, domates, bamya vb. benzer biçimde meyvelerinden yararlanılan sebzeler; nohut, fasulye mercimek, bakla vb. benzer biçimde tohumlarından yararlanılan sebzeler.
Çoğu zaman sebzelerin kalori değerleri düşük, içindeki su oranı fazladır. Karbonhidratlar sebzelerde kimi vakit nişasta, kimi vakit da şeker ya da selüloz halinde bulunurlar. Protein, köklerde % 2'yi, yağ oranı ise % 5'i geçmez. En fazla protein, tohumlarından yararlanılan sebzelerde bulunur. Sebzelerde bulunan en mühim ve besleyici unsurlar kalsiyum, demir, potasyum vb. mineraller ile A, B, C ve K vitaminleridir. Bilhassa yeşil yapraklı sebzeler maden ve vitaminler yönünden çok zengindir. Sebzeler bağırsakları yumuşatır, sindirimi kolaylaştırır. Perhiz yemeklerinin hazırlanmasında başta gelen yiyeceklerdir. Sebzelerin yemeği, salatası, kızartması, haşlaması, çorbası, püresi yapıldığı benzer biçimde.
1. Türlerine nazaran kök, yumru, meyve, tohum ya da yapraklarının yenmesi için yetiştirilen nebat ve bu bitkinin tüketilen kısmı; zerzavat. (Bk. ansikl. böl.)
2. Sebze bahçesi, çoğunlukla çiftliklerin, kasaba ve kentlerin, evlerin, hastane, kışla vb. benzer biçimde kalabalık kurumların yakınında yer edinen ve ora halkının gereksinimini karşılamak suretiyle sebze yetiştirilen arazi parçası. || Kuru sebze, baklagillerin olgunlaştıktan sonrasında yenen tohumu (bezelye, fasulye, bakla). || Yeşil sebze, devşrildikten derhal sonrasında ya da konserve halinde dalından koparıldığı andaki tazeliğine yakın bir durumda tüketilen sebze (salata, havuç, karnabahar, pırasa, yeşil fasulye, kuşkonmaz vb.).
*Esk. Yeşillik, çimen, davet.
*Mutf. Sebze çorbası, içine çeşitli sebzeler katılarak pişirilmiş çorba. (Kaynamakta olan et suyuna ya da suya çeşitli sebzeler atıp pişirerek yapılır. Pırasa, havuç, şalgam, maydanoz kökü, soğanla terbiyeli yapılanı en yaygınıdır. Çeşitli mevsim sebzeleriyle değişik biçimlerde de hazırlanabilir.) || Sebze satırı, sebzeleri ince ince kıymak için kullanılan alet.
*ANSİKL Sebzeler, yenen kısımlarına nazaran sınıflandırılabilir:
1. yaprağı yenenler: salata, lahana, ıspanak ya da bir tek yaprak sapları yenenler: pazı, yabani enginar, rezene, kereviz;
2. toprak altında kalan kısımlarından kökleri (havuç, pancar, turp, şalgam) ya da yumrusu (yerelması, yumrulu karabaş, patates) yenenler;
3. meyvesi yenenler: domates, patlıcan, biber, kabak, salatalık (hıyar), kavun, karpuz;
4. tazeyken badıçları ya da bir tek taneleri ve kuru taneleri yenenler: baklagiller (bakla, bezelye, fasulye);
5. soğanları yenenler: sarmısak, soğan;
6. çokyıllık olup bürgüleri (enginar) ya da sap ve tomurcuklan (kuşkonmaz) yenenler
üretilen her sebze, geniş ya da dar bir bölgede yetişen yabani bir türden türemiştir. Mesela, fasulye ve domatesin anavatanı Latin ABD, bezelye ve kuşkon- mazınki Eski Dünya'dır. Uzun devam eden ayıklama ve ıslah emekleri sonucunda insanoğlu kendi gereksinimine uygun olarak evcilleştirdiği bitkilerin ilgili özelliklerini temelli değiştirmeyi başarmıştır. Mesela. yabani pancardan (Beta maritima) meydana getirilen ıslah emekleri sonucunda, şekerpancarı, hayvan pancarı, sebzelik pancar ve pazı elde edilmiştir.
Sebzeler, tarlalarda, bostanlarda ve bahçelerde uygun tekniklere nazaran üç tarzda üretilir. Şekerpancarı ve tahıl örneğinde olduğu benzer biçimde, tarlalarda yetiştirilen sebzelere ekim nöbeti uygulanır. Sebze üretiminin geleneksel biçimi bostancılık önemini hâlâ korumakla beraber ufak işletmelerde, yoğun ziraat teknikleri kullanılarak meydana getirilen üretim yaygınlaşmaktadır. Eskiden daha çok kentlerin yakınında meydana getirilen sebze üretimi günümüzde ulaştırma sisteminin yaygınlaşıp hızlanması yardımıyla çok ötelerde da yapılabilmektedir ve bunun için uygun iklim koşullarının bulunmuş olduğu bölgeler tercih edilmektedir. ürünü koruma gereği duyulmadan tarlalarda, açık havada geniş çapta üretim yapıldığı benzer biçimde, mevsim haricinde pazara sunulmak suretiyle sera, plastik tünel benzer biçimde korunaklı yerlerde de sebze üretilmektedir
Türkiye'de sebze ekili alanların toplamı 650 000 hektara yakındır (toplam tarla, bağ, bahçe ve zeytinlik alanlarının % 2,3'ü). Senelik toplam sebze üretimi de'14 -15 milyon ton arasındadır.
*ANSİKL. Mutf. Sebzeler yiyecek olarak yararlanılan bölümlerine nazaran altı gruba ayrılırlar; patates, havuç, turp, yerelması, soğan, sarmısak vb. benzer biçimde köklerinden yararlanılan sebzeler; pırasa, kuşkonmaz, maydanoz, dereotu benzer biçimde sap ve gövdelerinden yararlanılan sebzeler; marul, ıspanak, pazı, yeşil salata, semizotu, roka benzer biçimde yapraklarından yararlanılan sebzeler; enginar, karnabahar vb. benzer biçimde çiçeklerinden yararlanılan sebzeler; patlıcan, biber, domates, bamya vb. benzer biçimde meyvelerinden yararlanılan sebzeler; nohut, fasulye mercimek, bakla vb. benzer biçimde tohumlarından yararlanılan sebzeler.
Çoğu zaman sebzelerin kalori değerleri düşük, içindeki su oranı fazladır. Karbonhidratlar sebzelerde kimi vakit nişasta, kimi vakit da şeker ya da selüloz halinde bulunurlar. Protein, köklerde % 2'yi, yağ oranı ise % 5'i geçmez. En fazla protein, tohumlarından yararlanılan sebzelerde bulunur. Sebzelerde bulunan en mühim ve besleyici unsurlar kalsiyum, demir, potasyum vb. mineraller ile A, B, C ve K vitaminleridir. Bilhassa yeşil yapraklı sebzeler maden ve vitaminler yönünden çok zengindir. Sebzeler bağırsakları yumuşatır, sindirimi kolaylaştırır. Perhiz yemeklerinin hazırlanmasında başta gelen yiyeceklerdir. Sebzelerin yemeği, salatası, kızartması, haşlaması, çorbası, püresi yapıldığı benzer biçimde.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR