Sikke - Sikke Nedir - Sikke Hakkında İsim sikke Arapça;. sikke Eski dilde; Madenî para. Madenî paralara yaralanan damga. sikke İng...
Sikke - Sikke Nedir - Sikke Hakkında
İsim
sikke
Arapça;. sikke
Eski dilde;
Madenî para.
Madenî paralara yaralanan damga.
sikke
İngilizce; specie
Devlet tarafınca ağırlık, ayar ve kıymeti saptanarak, altın, gümüş, bronz, alüminyum benzer biçimde madenlerden basılan para. krş. akça
sikke
Hayvanları bağlamak için yere çakılan demir ya da ağaç kazık.
İsim
sikke
Arapça;. sikke
Eski dilde;
Madenî para.
Madenî paralara yaralanan damga.
sikke
İngilizce; specie
Devlet tarafınca ağırlık, ayar ve kıymeti saptanarak, altın, gümüş, bronz, alüminyum benzer biçimde madenlerden basılan para. krş. akça
sikke
Hayvanları bağlamak için yere çakılan demir ya da ağaç kazık.
TDK
Altın Sikke Sistemi (Altın Standardı)
Anadolu'da Başlamış olan Bir Öykü: Sikke
SİKKE a. (ar. sikke),
1. Eskiden madeni paralara verilen ad: "... OsmanlI devletinin kurucusu Osman Bey adına ne bir kitabeye ne de bir sikkeye rastlanmıştır" (Necdet Kurdakul). [Bk. ansikl. böl. Nü- mism.)
2. Madeni paralara yaralanan damga.
3. 1284'te Venedik'te basılmaya başlanan ve önyüzünde dogeye haçlı sancağı veren aziz Markos, arka yüzünde de oturan İsa figürünün yer almış olduğu duka altını. (Sikke, büyük ticari işlemlerde kullanıldı, Doğu'da tedavüle girdi ve tüm Avrupa'da öykünmek edildi.)
4. Esk. Yol, cadde.
5. Esk. giy. Mevlevi tarikatından olanların giydirilmiş olduğu bir tür külah. (Keçeden meydana getirilen uzunca bir külahtı. üst tablası alt tablasından dar olur, kabarıkça dururdu.) [Sikke-i şerif de denir.]
6. Sikke-ken, metal paraların resmini yapmış olup kalıbını hazırlayan. || Sikke-puş, sikke denilen başlığı giyen. || Sikke-suret, yüzünü gözünü boyayan, kendini para benzer biçimde parlak gösteren. || Sikke-şinas, nümismat. || Sikke-zen, madeni para basan. || Sikke-i halise, altın ya da gümüş akçe. || Sikke-i hasene, para. || Sikket-ül-hadid, demir yolu.
*Dağc. Bir ağız ve kafabina halkasının geçmesi için bir deliği olan bir kafadan oluşan metalik parça. (Bk. ansikl. böl.) || Sikke çakmak, dik bir kaya yüzüne sikkeler yerleştirmek. || Sikke sökmek, dağcılıkta sikkeleri yerlerinden çıkarmak. || Sikke sökücü, sikkeleri sökmeye yarayan, Bucu kertikli aygıt. || Buz sikkesi, dağcının bağlanabilmesi için üstüne bir karabina halkası tutturulmuş, kar ya da buza sokulan madeni burgulu halka. (Çekiçle vurarak yerleştirilen sikkeler giderek yerlerini, kopmaya karşı daha dayanıklı olan buz vidalarına [ya da vidalı sikke] bırakmaktadır.)
*Esk. giy. Sarıklı sikke, mevlevi tarikatının önde gelen kişilerinin giydirilmiş olduğu, üstüne yeşil sarık sarılmış sikke.
*Ikt. Özgür sikke basımı, elinde altın ya da gümüş bulunan her insanın, yetkili kurum vesilesiyle bunu paraya dönüştürmesine (bilhassa dönüştürme işlemi giderlerini karşılayan bir harcın ödenmesi karşılığında) müsaade eden para sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
*isi. huk. Sikke-i kamu, her insana açık, genel yol. || Sikke-i hassa, birkaç kişiye açık hususi yol.
*Nümism. Sikke yazısı, bir para ya da madalyanın önyüzünde ve arkayüzünde bulunan ve simgeyi tamamen çevreleyen harflerin tümü. || Sikke-i cedit, 1754'te bastırılan madalya. || Sikke-i cihadiye CİHA- DİVE. || Sikke darpetmek ya da sikke kesmek, metal para basmak. || Sikke-i efren- ciye, OsmanlI döneminde avrupa paralarına verilen ad. || Sikke-i halise, saf, katışıksız altın ya da gümüş akçe. || Sikke-i ha- yıl, metal para. || Sikke-i mağşuşe, saf olmayan, karışık altın ve gümüş akçe. || Sikke-i Şami - ŞAMİ.
*Tasav. Sikke tekbiri, mevlevilikte tarikat kurallarını öğrenen müridin başına sikke giydirilirken meydana getirilen hususi törende okunan yakarış.
*ANSİKL. Dağc. Sikkeler yumuşak çelikten ya da sert krommolibden alaşımından yapılır Sikkeler molalar için tutunma noktalarını ya da rapel iniş tekniğinde güvenlik noktalarını tesbit etmeye yarar. Zincirin başlangıcında bulunan dağcı ilerleyişini ve aletle tırmanışta destek noktalarını sağlamak için sikkeleri yerleştirir. Sikke kullanımı ilkin Doğu Alpler'de başladı ve XX. yy.'ın başlarında giderek Batı Alpler'e yayıldı. Çekiç darbeleriyle kaya çatlaklarına sokulan sikkeler, o zamana kadar aşılması olanaksız benzer biçimde görünen geçitlerin aşılmasını sağlamış olduğu benzer biçimde tırmanıcıların güvenliğini artırmıştır.
*ikt. OsmanlIlar döneminde, t843'e kadar, ülkenin birçok yerinde kurulan darphanelerde çeşitli paralar basılmış, bu tarihten sonrasında para basımı yalnız İstanbul darphanesine tahsis olunmuştu. Darphanelerde esas olarak, devlet para bastırmakla beraber, hususi kişiler de darphaneye başvurarak ellerindeki altın ve gümüş külçelerinden ayarı, biçimi ve ağırlığı devletçe saptanmak koşuluyla para kestirebiliyorlardı. Madeni para basma işinde devlete varidat sağlamayı amaçlayan bu işlem için hükümet, para bastıran kişilerden Tuğra hakkı denen bir harç alıyordu. Bu sistem, Cumhuriyet'in kuruluşuyla ortadan kalktı.
*Nümism. Sikkeler, resmi yetkenin saptadığı betim, simge ve yazıları içeren bir kalıpla, belirli ayar ve ağırlıklara nazaran bastırılır. İslam öncesinde Araplar, İran'ın gümüş sasani dirhemlerini ya da Bizans'ın altın dinarlarını kullanıyorlardı. Hz. Muhammet döneminde ve emevi halifesi Ab- dülmelik'e değin islami sikke kestirilme- miştir. Bastırılan ilk sikkeler de ayar ve ağırlıklarıyla dirhem ve dinarlara benzer. Emevi, Abbasi ve onları izleyen diğeri İslam devletlerinin betimli mahalli bakırları ve azca sayıdaki örneklerin haricinde, tüm sikkelerde dinsel içerikli yazılar yer alıyordu. "Tek tanrı Tanrı'tır, Muhammet onun elçisidir†cümlesinin yanında halifenin adı bulunuyordu. Böylece hıristiyan sikkelerindeki dinsel betimlerin yerine İslam paralarında dinsel yazılar kullanılıyordu. Yazının tekdüzeliği, geometrik motifler ve stilize bitkisel bezemelerle giderilmeye çalışılmıştır. Arap, Şimal Afrika, Endülüs'ün tümü ve Asya'nın geniş bir bölümünün sikkeleri bu türdendir. Sadece, Atabeyler'de ve XI. yy.'dan başlayarak Anadolu'da Artuklular, Mengücükler, Saltuklular, Danişmentliler ve Anadolu Selçuklularında insan ve hayvan figürlerinin sık sık kullanıldığı görülmektedir. OsmanlIlardaysa daha değişik olarak yazı neredeyse fotoğraf görünümü kazanır. Dinsel içerikli yazıların yer almış olduğu ilk osmanlı akçelerinden sonrasında, XV. yy.'dan başlayarak sikkeler üstüne sultanın imzası yerine geçen tuğra işlenmiştir. Hiçbir betim bulunmamasına karşılık bu sikkeler İslam nümismatiğinin en varlıklı ve dikkati çeken, grubunu oluşturur. Osmanlı sikke sisteminin temelini gerçekleştiren akçe şekil, ayar ve ağırlığı değişmekle beraber XIX. yy.'a değin varlığını sürdürmüştür. OsmanlIlarda ilk altın sikke Mehmet II (Fatih) döneminde kestirilmiş (1477) ve akçenin değerinin düşürülmesine ilişkin ilk değer düşürme da aynı dönemde yasalaşmıştır. Öte taraftan devletin sınırlarının hızla genişlemesi, darphanelerin sayısının çoğalmasına ve giderek denetimin güçleşmesine yol açmıştır; mesela neredeyse bağımsız davranabilen bir Mısır darphanesi düşük ayarlı altın sikkeler bastırmaya adım atmıştır. Avrupa ile yakınlaşma kuruş ve zolota benzer biçimde yeni sikke birimlerine gereksinim duyurmuştur. Hat sanatında görülen güzel duyu gelişme sikkelere de yansımış, bordürlerde yer edinen çiçek ve nebat motifleri yazının zemininde dolgu öğesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu özellik Batı lı akımların etkisiyle XVIII.-XIX. yy.'larda daha da belirginleşti. Sikke basımında makineleşmeyle beraber Mahmut II dönemindeki çeşitlilik de ortadan kalktı. Abdülmecit'in sikke düzenlemesinde (1843), ingilizler'in para sistemi benimsenerek, Londra darphanesinin bir benzeri Topkapı sarayı'nın birinci avlusunda kuruldu. Bu düzenlemeyle, onlu para sistemine nazaran birimlendiri- len ve halk içinde mecidiye olarak adlandırılan yeni sikkeler bastırıldı. XIX. yy.' dan sonrasında sikkelerin kullanımı azalırken kâğıt paralar yaygınlık kazanmıştır. Buna koşut olarak metal paralar için sikke adının kullanılması da ortadan kalktı.
1. Eskiden madeni paralara verilen ad: "... OsmanlI devletinin kurucusu Osman Bey adına ne bir kitabeye ne de bir sikkeye rastlanmıştır" (Necdet Kurdakul). [Bk. ansikl. böl. Nü- mism.)
2. Madeni paralara yaralanan damga.
3. 1284'te Venedik'te basılmaya başlanan ve önyüzünde dogeye haçlı sancağı veren aziz Markos, arka yüzünde de oturan İsa figürünün yer almış olduğu duka altını. (Sikke, büyük ticari işlemlerde kullanıldı, Doğu'da tedavüle girdi ve tüm Avrupa'da öykünmek edildi.)
4. Esk. Yol, cadde.
5. Esk. giy. Mevlevi tarikatından olanların giydirilmiş olduğu bir tür külah. (Keçeden meydana getirilen uzunca bir külahtı. üst tablası alt tablasından dar olur, kabarıkça dururdu.) [Sikke-i şerif de denir.]
6. Sikke-ken, metal paraların resmini yapmış olup kalıbını hazırlayan. || Sikke-puş, sikke denilen başlığı giyen. || Sikke-suret, yüzünü gözünü boyayan, kendini para benzer biçimde parlak gösteren. || Sikke-şinas, nümismat. || Sikke-zen, madeni para basan. || Sikke-i halise, altın ya da gümüş akçe. || Sikke-i hasene, para. || Sikket-ül-hadid, demir yolu.
*Dağc. Bir ağız ve kafabina halkasının geçmesi için bir deliği olan bir kafadan oluşan metalik parça. (Bk. ansikl. böl.) || Sikke çakmak, dik bir kaya yüzüne sikkeler yerleştirmek. || Sikke sökmek, dağcılıkta sikkeleri yerlerinden çıkarmak. || Sikke sökücü, sikkeleri sökmeye yarayan, Bucu kertikli aygıt. || Buz sikkesi, dağcının bağlanabilmesi için üstüne bir karabina halkası tutturulmuş, kar ya da buza sokulan madeni burgulu halka. (Çekiçle vurarak yerleştirilen sikkeler giderek yerlerini, kopmaya karşı daha dayanıklı olan buz vidalarına [ya da vidalı sikke] bırakmaktadır.)
*Esk. giy. Sarıklı sikke, mevlevi tarikatının önde gelen kişilerinin giydirilmiş olduğu, üstüne yeşil sarık sarılmış sikke.
*Ikt. Özgür sikke basımı, elinde altın ya da gümüş bulunan her insanın, yetkili kurum vesilesiyle bunu paraya dönüştürmesine (bilhassa dönüştürme işlemi giderlerini karşılayan bir harcın ödenmesi karşılığında) müsaade eden para sistemi. (Bk. ansikl. böl.)
*isi. huk. Sikke-i kamu, her insana açık, genel yol. || Sikke-i hassa, birkaç kişiye açık hususi yol.
*Nümism. Sikke yazısı, bir para ya da madalyanın önyüzünde ve arkayüzünde bulunan ve simgeyi tamamen çevreleyen harflerin tümü. || Sikke-i cedit, 1754'te bastırılan madalya. || Sikke-i cihadiye CİHA- DİVE. || Sikke darpetmek ya da sikke kesmek, metal para basmak. || Sikke-i efren- ciye, OsmanlI döneminde avrupa paralarına verilen ad. || Sikke-i halise, saf, katışıksız altın ya da gümüş akçe. || Sikke-i ha- yıl, metal para. || Sikke-i mağşuşe, saf olmayan, karışık altın ve gümüş akçe. || Sikke-i Şami - ŞAMİ.
*Tasav. Sikke tekbiri, mevlevilikte tarikat kurallarını öğrenen müridin başına sikke giydirilirken meydana getirilen hususi törende okunan yakarış.
*ANSİKL. Dağc. Sikkeler yumuşak çelikten ya da sert krommolibden alaşımından yapılır Sikkeler molalar için tutunma noktalarını ya da rapel iniş tekniğinde güvenlik noktalarını tesbit etmeye yarar. Zincirin başlangıcında bulunan dağcı ilerleyişini ve aletle tırmanışta destek noktalarını sağlamak için sikkeleri yerleştirir. Sikke kullanımı ilkin Doğu Alpler'de başladı ve XX. yy.'ın başlarında giderek Batı Alpler'e yayıldı. Çekiç darbeleriyle kaya çatlaklarına sokulan sikkeler, o zamana kadar aşılması olanaksız benzer biçimde görünen geçitlerin aşılmasını sağlamış olduğu benzer biçimde tırmanıcıların güvenliğini artırmıştır.
*ikt. OsmanlIlar döneminde, t843'e kadar, ülkenin birçok yerinde kurulan darphanelerde çeşitli paralar basılmış, bu tarihten sonrasında para basımı yalnız İstanbul darphanesine tahsis olunmuştu. Darphanelerde esas olarak, devlet para bastırmakla beraber, hususi kişiler de darphaneye başvurarak ellerindeki altın ve gümüş külçelerinden ayarı, biçimi ve ağırlığı devletçe saptanmak koşuluyla para kestirebiliyorlardı. Madeni para basma işinde devlete varidat sağlamayı amaçlayan bu işlem için hükümet, para bastıran kişilerden Tuğra hakkı denen bir harç alıyordu. Bu sistem, Cumhuriyet'in kuruluşuyla ortadan kalktı.
*Nümism. Sikkeler, resmi yetkenin saptadığı betim, simge ve yazıları içeren bir kalıpla, belirli ayar ve ağırlıklara nazaran bastırılır. İslam öncesinde Araplar, İran'ın gümüş sasani dirhemlerini ya da Bizans'ın altın dinarlarını kullanıyorlardı. Hz. Muhammet döneminde ve emevi halifesi Ab- dülmelik'e değin islami sikke kestirilme- miştir. Bastırılan ilk sikkeler de ayar ve ağırlıklarıyla dirhem ve dinarlara benzer. Emevi, Abbasi ve onları izleyen diğeri İslam devletlerinin betimli mahalli bakırları ve azca sayıdaki örneklerin haricinde, tüm sikkelerde dinsel içerikli yazılar yer alıyordu. "Tek tanrı Tanrı'tır, Muhammet onun elçisidir†cümlesinin yanında halifenin adı bulunuyordu. Böylece hıristiyan sikkelerindeki dinsel betimlerin yerine İslam paralarında dinsel yazılar kullanılıyordu. Yazının tekdüzeliği, geometrik motifler ve stilize bitkisel bezemelerle giderilmeye çalışılmıştır. Arap, Şimal Afrika, Endülüs'ün tümü ve Asya'nın geniş bir bölümünün sikkeleri bu türdendir. Sadece, Atabeyler'de ve XI. yy.'dan başlayarak Anadolu'da Artuklular, Mengücükler, Saltuklular, Danişmentliler ve Anadolu Selçuklularında insan ve hayvan figürlerinin sık sık kullanıldığı görülmektedir. OsmanlIlardaysa daha değişik olarak yazı neredeyse fotoğraf görünümü kazanır. Dinsel içerikli yazıların yer almış olduğu ilk osmanlı akçelerinden sonrasında, XV. yy.'dan başlayarak sikkeler üstüne sultanın imzası yerine geçen tuğra işlenmiştir. Hiçbir betim bulunmamasına karşılık bu sikkeler İslam nümismatiğinin en varlıklı ve dikkati çeken, grubunu oluşturur. Osmanlı sikke sisteminin temelini gerçekleştiren akçe şekil, ayar ve ağırlığı değişmekle beraber XIX. yy.'a değin varlığını sürdürmüştür. OsmanlIlarda ilk altın sikke Mehmet II (Fatih) döneminde kestirilmiş (1477) ve akçenin değerinin düşürülmesine ilişkin ilk değer düşürme da aynı dönemde yasalaşmıştır. Öte taraftan devletin sınırlarının hızla genişlemesi, darphanelerin sayısının çoğalmasına ve giderek denetimin güçleşmesine yol açmıştır; mesela neredeyse bağımsız davranabilen bir Mısır darphanesi düşük ayarlı altın sikkeler bastırmaya adım atmıştır. Avrupa ile yakınlaşma kuruş ve zolota benzer biçimde yeni sikke birimlerine gereksinim duyurmuştur. Hat sanatında görülen güzel duyu gelişme sikkelere de yansımış, bordürlerde yer edinen çiçek ve nebat motifleri yazının zemininde dolgu öğesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu özellik Batı lı akımların etkisiyle XVIII.-XIX. yy.'larda daha da belirginleşti. Sikke basımında makineleşmeyle beraber Mahmut II dönemindeki çeşitlilik de ortadan kalktı. Abdülmecit'in sikke düzenlemesinde (1843), ingilizler'in para sistemi benimsenerek, Londra darphanesinin bir benzeri Topkapı sarayı'nın birinci avlusunda kuruldu. Bu düzenlemeyle, onlu para sistemine nazaran birimlendiri- len ve halk içinde mecidiye olarak adlandırılan yeni sikkeler bastırıldı. XIX. yy.' dan sonrasında sikkelerin kullanımı azalırken kâğıt paralar yaygınlık kazanmıştır. Buna koşut olarak metal paralar için sikke adının kullanılması da ortadan kalktı.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR