İnsan vücudundaki tüm organları çalıştıran ve düzenleyen sistem olan sinir sistemi ile iligli olarak genel ve temel bilgilerin yer almış old...
İnsan vücudundaki tüm organları çalıştıran ve düzenleyen sistem olan sinir sistemi ile iligli olarak genel ve temel bilgilerin yer almış olduğu yazımız.
Sinir Sistemi, organizmadaki tüm diğeri sistemlerin görevlerini düzenler. Canlıların hayatında çok büyük bir yeri olan bu sistem başlıca iki bölüme ayrılır:
1) Beyin – omurilik sistemi;
2) Sempati sistemi.
Bu ayrılışa karşın sistem bir tüm halinde çalışır. Sinir sisteminin çalışmasını kavramak için bu tarz şeyleri teker teker inceliyelim:
Merkez (Santral) Sinir Sistemi. — Renklerine nazaran ayrı ayrı ad alan iki cevherden yapılmıştır. Biri «boz madde» (gri cevher), «ak madde» (beyaz cevher). Bu iki maddeyi de «nevron» (nöron) denilen sinir hücreleri meydana getirir. Genel olarak, sinir hücrelerinin cismi boz maddeyi, uzantıları da beyaz maddeyi meydana getirir. Bu hücrelerin büyüklüğü 5-6 mikronla 100-130 mikron içinde değişmiş olur. Sinir hücrelerinin dendrit ve akson denilen iki çeşit uzantısı vardır. Hücrenin cismi iş (fonksiyon) merkezidir. Nöronlar, gördükleri işe nazaran dürtücü (hareket ettirici), duyurucu, salgılatıcı, ruhsal (psişik) benzer biçimde gruplara ayrılırlar.
Uzantılar sinir akımını iletirler. «Dendrit» denilen uzantılarda iletme uzantının ucundan hücreye, «akson»larda ise hücreden uzantıların ucuna doğru ilerler.
Bir hücrenin aksonu, kendisinden sonrasında gelen ikinci hücrenin dendriti ile eklemlenir. İkinci hücrenin aksonu da üçüncü hücrenin dendriti ile eklemlenir. Demek ki, birinci hücredeki sinir akımı bu hücrenin aksonu ile ikinci hücreye, ikinci hücrenin aksonu ile de üçüncü hücreye geçer.
Eklem noktalarında akım ya bir dürtücü hücreden diğeri dürtücü bir hücreye, ya da bir oynatıcı hücreden bir duyu hücresine geçer. Bazan da bir duyu hücresinden bir oynatıcı hücreye geçebilir.
Ak madde sinir hücrelerinin uzantılarından meydana gelmiştir. Burada uzantılar birleşerek sinir iplikleri halini alır.
Beynin 2/5’sî boz maddeden, 3/5’ü de ak maddeden yapılmıştır. Boz madde beynin üst (kabuk) kısmındadır. Beynin üst kısmı «girus» denen birçok kıvrımlara ayrılmıştır.
Omurilik hamur harcı kıvamındadır; yalnız, beyinden daha serttir, zira, beynin tersine ak madde burada dış yüzdedir. Omurilik yanlamasına kesilirse, önden arkaya H harfi biçiminde görünür. Boz birleşeğin tam ortasında omurilik kanalı vardır. H harfinin kollan olan ön boynuzlar dürtücü, arka boynuzlar ise duyurucu sinir kökleridir; doğrusu ön köklerden dürtücü sinirler çıkar, vücuda yayılır. Duyu sinirleri ise çevreden gelmiş olarak arka köklere girer.
Çevre (Periferik) Sinir Sistemi. — «Sinir» adında olan kordonlardan yapılmıştır. Sinirler duyuları çevreden merkeze getirir, merkezden de hareket, salgı emirlerini çevreye götürür, kalınlıkları değişiktir.
Sinirler:
1 — Merkeze gelen «duyurucu»;
2 — Merkezden çıkan «dürtücü» (hareket ettirici);
3 — Hem duyurucu, hem de dürtücü olmak suretiyle üç türlüdür.
Çevre sinir sistemini gerçekleştiren sinirleri
1) Beyin-omurilik sinirleri;
2) Sempati sinirleri olarak ikiye ayırmak doğru olur. Birinciler isteğimizle çalışırlar; ikinciler ise isteğimiz dışındadır. Beyin-omurilik sinirlerinin 12 çifti kafatası deliklerinden çıkar, «kafaçiftleri» adını alır. 31 çifti de omurilikten çıkar.
Sinirler simetriktir; doğrusu vücudun sağ yarısında da, sol yarısında da birbirinin aynıdır. Telefon tellerinin aynı direklerde, fakat ayrı ayrı gitmesi benzer biçimde.
Sinir lifleri sinirlerin duyurucu ya da oynatıcı (motor) olduklarına nazaran mensup oldukları sinir hücrelerinin dendritleri, veya aksonlarından ibarettir.
Kafa Sinirleri. — «Kafa çiftleri» denilen kafa sinirleri şunlardır: 1 — Koku siniri; 2 — Görme sinirî; 3 — Göz oynatan sinir; 4 — Troklea siniri; 5 — Üçüz sinir; 6 — Gözün dış hareket siniri; 7 — Yüz siniri; 8 — Denge ve işitme siniri; 9 — Dil-yutak siniri; 10 — Akciğer-mide siniri; 11 — Boyun kas siniri; 12 — Dilaltı siniri.
Omurilik sinirleri. — Bunlar omurilikten çıkan, ön ve arka köklerin (duyu ve hareket köklerinin) birleşmesinden doğan 31 çift sinirdir. Bu sinirler «karma» sinirlerdir: İçlerinde hem dürtücü, hem duyurucu, hem de sempatik iplikler vardır.
Omurilik sinirleri omurlara nazaran ad alırlar: 1 — Boyun sinirleri (8 çift); 2 — Göğüs sinirleri (12 çift); 3 — Bel sinirleri (5 çift); 4 — Kuyruksokumu sinirleri (5 çift); 5 — Koksiks siniri (1 çift).
YORUMLAR