SİNTAGMA a (fr. syntagme; yun. syntagma, uyuşum, bileşimden). Dilbil. 1. Saussure'de birbirini izleyen iki ya da birçok birimin...
SİNTAGMA a (fr. syntagme; yun. syntagma, uyuşum, bileşimden). Dilbil.
1. Saussure'de birbirini izleyen iki ya da birçok birimin söz zincirinde birleşimi (mesela nüfus sayımı; insan yaşamı).
2. Yapısal dilbilimde aşamalı bir düzenlemede bir birim oluşturan öğeler öbeği. (Bu durumda, sözkonusu terim, ulamını gösteren bir sözcükle belirtilir: ad sintagması, eylem sintagması, ilgeç sintagması, ödat sintagması.) [Bk. ansikl. böl ]
*ANSİKL. Sintagmaların oluşum ilkesi, çağrışımsal bağıntılara dayalı unsur öbekleri oluşturan paradigmalara karşıt olarak en minik anlam birimlerinin, biçimbirimlerin çizgisel dizilişine dayanır. Sadece, bir tümcenin sintagmatik yapısı bu iki tür bağıntıyı göz önüne alarak saptanabilir. Böylece delikanlı köpeğe bakıyor cümlesinde delikanlı, Emre adıyla değiştirilebileceği şeklinde komşu adıyla da değiştirilebilir. Bu işlemler biçimbirimlerin sintagma biçiminde düzenlenişlerini yöneten aşamalı bağıntıyı saptamayı sağlar: delikanlı bir sintagmatik kümelenmenin karşılığıdır; bu kümelenmenin kendisi, delikanlı ad sintagmasına (AS) bağlıdır. Aynı yönteme nazaran, köpeğe bakıyor, gülüyor ile, köpek de kız ile değiştirilebilir; cümlenin ana oluşturucuları AS ve FS olduğundan, köpek' in ad sintagmasına köpeğe bakıyor'un eylem sintagmasına (FS) bağlı bulunduğunu belirtmek gerekir. Böylece, sintagma terimi, biçimbirim ve tümce düzlemleri içinde bağımlılık ilişkileri kuran değişik ara kümelenme türlerini belirlemeyi sağlar.
1. Saussure'de birbirini izleyen iki ya da birçok birimin söz zincirinde birleşimi (mesela nüfus sayımı; insan yaşamı).
2. Yapısal dilbilimde aşamalı bir düzenlemede bir birim oluşturan öğeler öbeği. (Bu durumda, sözkonusu terim, ulamını gösteren bir sözcükle belirtilir: ad sintagması, eylem sintagması, ilgeç sintagması, ödat sintagması.) [Bk. ansikl. böl ]
*ANSİKL. Sintagmaların oluşum ilkesi, çağrışımsal bağıntılara dayalı unsur öbekleri oluşturan paradigmalara karşıt olarak en minik anlam birimlerinin, biçimbirimlerin çizgisel dizilişine dayanır. Sadece, bir tümcenin sintagmatik yapısı bu iki tür bağıntıyı göz önüne alarak saptanabilir. Böylece delikanlı köpeğe bakıyor cümlesinde delikanlı, Emre adıyla değiştirilebileceği şeklinde komşu adıyla da değiştirilebilir. Bu işlemler biçimbirimlerin sintagma biçiminde düzenlenişlerini yöneten aşamalı bağıntıyı saptamayı sağlar: delikanlı bir sintagmatik kümelenmenin karşılığıdır; bu kümelenmenin kendisi, delikanlı ad sintagmasına (AS) bağlıdır. Aynı yönteme nazaran, köpeğe bakıyor, gülüyor ile, köpek de kız ile değiştirilebilir; cümlenin ana oluşturucuları AS ve FS olduğundan, köpek' in ad sintagmasına köpeğe bakıyor'un eylem sintagmasına (FS) bağlı bulunduğunu belirtmek gerekir. Böylece, sintagma terimi, biçimbirim ve tümce düzlemleri içinde bağımlılık ilişkileri kuran değişik ara kümelenme türlerini belirlemeyi sağlar.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR