ŞİŞMANLIK a. Şişman olan kimsenin durumu. *ANSİKL. Dar anlamda şişmanlık, vücutta yağ birikiminin artmasıyla kuramsal ağırlığın ya...
ŞİŞMANLIK a. Şişman olan kimsenin durumu.
*ANSİKL. Dar anlamda şişmanlık, vücutta yağ birikiminin artmasıyla kuramsal ağırlığın yaklaşık olarak % 15 aşılmasıdır. Şiştpanlıklar çeşit çeşittir: yaygın şişmanlıklar, genellikle çocuklarda ve yeniyetmelerde görülür, çoğunlukla yapısaldır; kadınsı şişmanlıklar, kadınlarda daha fazla görülür ve vücudun alt taraflarında (kalça, kabaet) daha belirgin olur; erkeksi şişmanlıklar, daha fazla erkeklerde görülür ve yağ birikimi boyunda, omuzlarda, göbek üstü bölgesinde belirir. Damar ve metabolizma ihtilatları (şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, hiperlipidemi) bu sonuncu tür şişmanlıkta daha sık görülür.
Yağ dokusunun mikraekopta incelenmesi hipertrofik şişmanlıklar (adiposit hacminin artrrjası) ile hiperplazik şişmanlıkları (adiposit sayısının artması) ayırt etmeye yarar. Çocuklarda ve yeniyetmelerde görülen şişmanlıklar bu ikinci türden şişmanlıklardır. Karma şişmanlıklar, yani hiperplazik ve hipertrofik olanların bir arada olanları sonuçları bakımından daha kaygı vericidir.
* Çocuk şişmanlıkları. Olguların % 30' unda şişmanlık çocuklukta ya da yeniyet- melik çağında başlar; olguların % 80'inde bir ya da iki taraflı ailevi şişmanlık, olguların % 25'inde ailevi diyabet vardır. Çocukta şişmanlık, kızlarda biraz daha fazla olmak üzere, °/o 8 ila % 12 düzeyindedir. Çok erken çağda başlar, beş çocuktan üçü beş yaşından önce şişmanlar. Çok ender olarak bir içsalgı sendromu söz konusu olabilir (Hipotalamus merkezlerindeki organik bir lezyona bağlı adiposo-genital sendrom, Laurence-Moon-Biedl -Bardet sendromu). Çoğu zaman kan şekerinin düzenlenmesinde bozukluk, ensülin salgısında artma, şişman çocukların normal ağırlıktaki çocuklardan daha hızlı gelişmelerine rağmen, büyüme hormonu salgısında azalma görülür.
* Şişmanlığın nedenleri. Şişmanlık çoğu zaman, lenfoit bir organda (adenoitler, bademcikler, apandis) [% 8], yapılan bir ameliyattan, bir beslenme değişikliğinden (°/o 30), ruhsal bir şoktan (°/o 33), gebelikten (% 45) sonra ortaya çıkabilir, iç salgıya bağlı şişmanlıklar çok nadirdir (aşağı yukarı “/o 1); başlıca neden pankreastaki ensülin-salgılatıcı bir urdur. Erkeksi şişmanlıklarda bazen böbreküstü bezi kabuğunun aşırı çalışması sözkonusu olabilir; hipotiroidi bazen teşhis sorunları doğurabilirse de bunlar hormon dozajları ile çözümlenebilir. Menopoz ve östrojenlerle gebeliğin önlenmesi, önceden şişmanlık varsa daha da ağır sonuçlar doğurur. Spor yapmayı kesmek, sigarayı bırakmak, çoğu zaman, şişmanlığın başlama nedeni olabilir. Nihayet bazı ilaçlar (kortizon, izoniazit, antidep- resörler) ya doğrudan doğruya kendi etkileriyle ya da iştahı artırarak ağırlık kazanmaya neden olabilirler.
* Şişmanlığın ihtilalları.
1. Metabolizma ihtilafları. Karbonhidratlara dayanıklılık anomalileri (kimyasal diyabet) sık görülür, ama bu anomaliler zayıflama ile gerileyip ortadan kalkabilir. Pankreas salgısına çok uzun süre gereksinmeyle de gerçek bir diyabet oluşabilir. Şişmanların beşte biri diyabet olurlar Kanda yağların, özellikle trıgliseritlerin anormal arttığı görülür. Gut (nikris) krizlerine, pankreatitlere, safra taşlarına bu alanda rastlamak olasılığı daha fazladır.
2. Damar ihtilatları. Erkeksi şişmanlıklarda çok görülür. Tansiyon yüksekliği, normal ağırlıktaki kimselere göre daha fazladır. Tansiyon yüksekliği başka tehlikeli etmenlerle (diyabet, kanda trigliserit yüksekliği) birlikte olursa kalp ya da koroner yetmezliğini daha da kolaylaştırır Beyinde ortaya çıkan damar bozuklukları ender değildir 20 kiloluk bir ağırlık fazlalığı damar bozukluğu rizikosunu 24 kat artırır.
3. Solunum ihtilatları. Şişman insan, kanın oksijen doyumundaki azalma nedeniyle yaşam gücünde eksikliğe uğrar, bu da onu bronş enfeksiyonlarına karşı dayanıksız kılar Çok ileri durumlarda da Plckvvick' sendromu ortaya çıkabilir.
4. Kemik-eklem ihtilatları. Şişmanlık, kalça ve diz artrozlarını ağırlaştırır. Ağırlıkta bir kilo artış, yürümede bu eklemlere yüklenen basıncı dört kat artırır.
5. Toplardamar ihtilatları. Kadınsı şişmanlıklarda ve menopozdan sonra daha sık görülür. Toplardamarlardaki bozukluklarda, kapakçık yetmezliğine kanın geri dönüşünde zorlanma eklenir; ameliyat sonrası trombozların ve bacaklardaki ülserlerin sıklığı bu yüzdendir.
6. Cerrahi ihtilatlar. Şişmanlık ameliyattaki rizikoları artırır.
ilaçlara gelince, şişmanlıkta su tutulması olmadığından kalp ve böbrek ihtilafları dışında idrar söktürücüler tümüyle gereksizdir. iştah kesiciler çok zaman merkez sinir sistemi uyarıcısı olduklarından, ruhsal bakımdan zayıf olan kimselerde alışkanlık yapma tehlikesi ile karşılaşılabilir. Bununla beraber, tedavinin başlangıcında kısa süreli olmak koşulu ile yararlı olabilir.
*ANSİKL. Dar anlamda şişmanlık, vücutta yağ birikiminin artmasıyla kuramsal ağırlığın yaklaşık olarak % 15 aşılmasıdır. Şiştpanlıklar çeşit çeşittir: yaygın şişmanlıklar, genellikle çocuklarda ve yeniyetmelerde görülür, çoğunlukla yapısaldır; kadınsı şişmanlıklar, kadınlarda daha fazla görülür ve vücudun alt taraflarında (kalça, kabaet) daha belirgin olur; erkeksi şişmanlıklar, daha fazla erkeklerde görülür ve yağ birikimi boyunda, omuzlarda, göbek üstü bölgesinde belirir. Damar ve metabolizma ihtilatları (şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, hiperlipidemi) bu sonuncu tür şişmanlıkta daha sık görülür.
Yağ dokusunun mikraekopta incelenmesi hipertrofik şişmanlıklar (adiposit hacminin artrrjası) ile hiperplazik şişmanlıkları (adiposit sayısının artması) ayırt etmeye yarar. Çocuklarda ve yeniyetmelerde görülen şişmanlıklar bu ikinci türden şişmanlıklardır. Karma şişmanlıklar, yani hiperplazik ve hipertrofik olanların bir arada olanları sonuçları bakımından daha kaygı vericidir.
* Çocuk şişmanlıkları. Olguların % 30' unda şişmanlık çocuklukta ya da yeniyet- melik çağında başlar; olguların % 80'inde bir ya da iki taraflı ailevi şişmanlık, olguların % 25'inde ailevi diyabet vardır. Çocukta şişmanlık, kızlarda biraz daha fazla olmak üzere, °/o 8 ila % 12 düzeyindedir. Çok erken çağda başlar, beş çocuktan üçü beş yaşından önce şişmanlar. Çok ender olarak bir içsalgı sendromu söz konusu olabilir (Hipotalamus merkezlerindeki organik bir lezyona bağlı adiposo-genital sendrom, Laurence-Moon-Biedl -Bardet sendromu). Çoğu zaman kan şekerinin düzenlenmesinde bozukluk, ensülin salgısında artma, şişman çocukların normal ağırlıktaki çocuklardan daha hızlı gelişmelerine rağmen, büyüme hormonu salgısında azalma görülür.
* Şişmanlığın nedenleri. Şişmanlık çoğu zaman, lenfoit bir organda (adenoitler, bademcikler, apandis) [% 8], yapılan bir ameliyattan, bir beslenme değişikliğinden (°/o 30), ruhsal bir şoktan (°/o 33), gebelikten (% 45) sonra ortaya çıkabilir, iç salgıya bağlı şişmanlıklar çok nadirdir (aşağı yukarı “/o 1); başlıca neden pankreastaki ensülin-salgılatıcı bir urdur. Erkeksi şişmanlıklarda bazen böbreküstü bezi kabuğunun aşırı çalışması sözkonusu olabilir; hipotiroidi bazen teşhis sorunları doğurabilirse de bunlar hormon dozajları ile çözümlenebilir. Menopoz ve östrojenlerle gebeliğin önlenmesi, önceden şişmanlık varsa daha da ağır sonuçlar doğurur. Spor yapmayı kesmek, sigarayı bırakmak, çoğu zaman, şişmanlığın başlama nedeni olabilir. Nihayet bazı ilaçlar (kortizon, izoniazit, antidep- resörler) ya doğrudan doğruya kendi etkileriyle ya da iştahı artırarak ağırlık kazanmaya neden olabilirler.
* Şişmanlığın ihtilalları.
1. Metabolizma ihtilafları. Karbonhidratlara dayanıklılık anomalileri (kimyasal diyabet) sık görülür, ama bu anomaliler zayıflama ile gerileyip ortadan kalkabilir. Pankreas salgısına çok uzun süre gereksinmeyle de gerçek bir diyabet oluşabilir. Şişmanların beşte biri diyabet olurlar Kanda yağların, özellikle trıgliseritlerin anormal arttığı görülür. Gut (nikris) krizlerine, pankreatitlere, safra taşlarına bu alanda rastlamak olasılığı daha fazladır.
2. Damar ihtilatları. Erkeksi şişmanlıklarda çok görülür. Tansiyon yüksekliği, normal ağırlıktaki kimselere göre daha fazladır. Tansiyon yüksekliği başka tehlikeli etmenlerle (diyabet, kanda trigliserit yüksekliği) birlikte olursa kalp ya da koroner yetmezliğini daha da kolaylaştırır Beyinde ortaya çıkan damar bozuklukları ender değildir 20 kiloluk bir ağırlık fazlalığı damar bozukluğu rizikosunu 24 kat artırır.
3. Solunum ihtilatları. Şişman insan, kanın oksijen doyumundaki azalma nedeniyle yaşam gücünde eksikliğe uğrar, bu da onu bronş enfeksiyonlarına karşı dayanıksız kılar Çok ileri durumlarda da Plckvvick' sendromu ortaya çıkabilir.
4. Kemik-eklem ihtilatları. Şişmanlık, kalça ve diz artrozlarını ağırlaştırır. Ağırlıkta bir kilo artış, yürümede bu eklemlere yüklenen basıncı dört kat artırır.
5. Toplardamar ihtilatları. Kadınsı şişmanlıklarda ve menopozdan sonra daha sık görülür. Toplardamarlardaki bozukluklarda, kapakçık yetmezliğine kanın geri dönüşünde zorlanma eklenir; ameliyat sonrası trombozların ve bacaklardaki ülserlerin sıklığı bu yüzdendir.
6. Cerrahi ihtilatlar. Şişmanlık ameliyattaki rizikoları artırır.
* Şişmanlığın tedavisi. Beslenme rejimi kesin olarak düşük kalorili olmalı, ama temel aminli asitleri sağlayacak proteinlerden kilo başına en az 1 g bulunmalıdır. Yağlar, özellikle doymuş yağlar azaltılmalıdır. Hızla kana geçen yalın şekerler ve alkollü içkiler yasaklanmalıdır.
Ilımlı beden hareketleri önerilmeli, fakat ileri derecedeki şişmanlıklarda, sık görülen solunum yetersizliği ve koronerlerin elverişsiz durumu yüzenden spor yasaklanmalıdır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR