ŞİŞME a. Şişmek eylemi. *Deric. Hafif asit ve alkalili bir suya batırılan bir derinin hacimce büyümesi. *Dişç. cerr. Dişeti şişm...
ŞİŞME a. Şişmek eylemi.
*Deric. Hafif asit ve alkalili bir suya batırılan bir derinin hacimce büyümesi.
*Dişç. cerr. Dişeti şişmesi, dişeti ve ağız mukozası hücrelerinde, çoğunlukla bir diş enfeksiyonu odağının neden olduğu doku iltihabı.
*Fizs. kim. Gevşek durumdaki polimer örgülerinin kimi çözücüleri soğurarak hacim bakımından genişlemesi. (Kauçuk, benzenle temas ettiğinde şişer.)
*Karb. kim. Şişme indisi, bir kömürün kaliteli bir kok verip veremeyeceğine ilişkin ayırtedici özelliği. (Şişme indisi, laboratu- varda işlenen kömürden elde edilen kok kalıntısının hacmine ve görünüşüne göre belirlenir.)
*Metalürj. Metallerin yapısında çözünmüş olarak bulunan gazların basıncıyla yer yer metal yüzeylerinde beliren kabarma. || Amonyağın % 85'in üzerinde ayrıştırmasıyla gerçekleştirilen nitrürlenmiş yüzeylerde görülen iâbarma.
*Pedol. ve Bayınd. Monmorilonit gibi kimi toprak killerinin, kristal yapılarının yapraklarında kalan boşluklara büyük miktarda su soğurma özelliği. (Kimi killi topraklar, nemli dönemde % 500 oranında su içerebilir, sonra hızla kurur ve gözalıcı biçimler alarak ufalır; kabartılı mikroengebeler ve vertisollerde vertisollerin yanık ağları ya da siyah killi tropikal topraklar bununla açıklanır. Bu özellik temel çalışmalarında düzensizliklere yol açar Buna karşılık, bentonitler ve monmorilonitler gibi yüksek derecede şişme özelliği gösteren killer, kimi arazilerde bulunan boşlukları doldurmakta ve bunları sızdırmaz duruma getirmekte kullanılır.)
*Polim. Özel bir sıvıyla temas ettiğinde kimi makromolekûllü bileşiklerin hacimlerinin büyümesi. (Bk. ansikt. böl.)
*Sil. Namlu şişmesi, ateşli bir silahın namlusunda, aşırı basınç nedeniyle oluşan genleşme.
*Su işler. Çamur şişmesi, "ipliksi†adı verilen bakterilerin varlığı sonucu etkinleşmiş çamurun kıvamının değişmesi. (İngilizcede "builking" adıyla bilinen bu olay sırasında çamur durultucunun dibinde birikecek yerde su yüzünde kalır. (Son derece tedirgin edici olan bu olayın nedenleri ve çözümleri konusunda pek çok araştırma yapılmaktadır.)
* sıf. inş. Şişme yapı, depolama, sergileme, spor çalışmaları gibi etkinliklerin yapılmasına elverişli, kötü hava koşullarından etkilenmeyen, ara taşıyıcıları olmayan, hafif bir örtüsü bulunan ve şişirildiğinde bükülmezlik kazanan esnek kılıf. (Bk. ansikl. böl.)
*Ansİkl. inş. Şişme yapıların çeşitli türleri vardır: bir ağla güçlendirilip tespit edilmiş ve ıç boşluğun yüksek basıncıyla ayakta duran, tümüyle kapalı kılıf; aynı biçimde taşınan, çepeçevre zemine tespit edilmiş kılıf; şişme bir iskelete tespit edilmiş örtü, iç mekânında yüksek basınç bulunmayan son örnek bir yana bırakılırsa, şişme yapılara giriş, ikili kapı ya da döner kapıyla sağlanır. Şeritler halinde dikilmiş ya da lanmış film ya da kumaş şeritleri yardımıyla gerçekleştirilen bu tür yapılar, 50 m'lik açıklıkları geçmeyi sağlar; bir ağla bağlanıp güçlendirildiklerinde, geçilen açıklık, kuramsal olarak 20 katına ulaşır. Ömürleri 12-15 yılla sınırlı olan şişme yapıların ayakta durması için sürekli hava pompalanması gerekir. 1917'de İngiltere'de ortaya çıkan bu yapılar,1950'li yıllarda amerikan radarlarını korumak için geliştirilmiştir.
*Polim. Şişme sınırlı olabilir, yani hacimsel büyüme ürünün dağılmasına yol açmaz ya da tam tersine sınırsız olabilir; bu durumda tam bir çözülme sözkonusudur.
Makromoleküllü bir yapıya bir sıvının sızması, yapıdaki zincirlerin birbirlerinden uzaklaşmasına yol açtığından maddede sınırlı bir şişme gözlenir; ancak aralarındaki ortak değerlikli (ağlaşık madde) ya da ikincil bağların (örneğin poliamitlerin hidrojen bağları) bulunmasına bağlı olarak zincirler yine de birbirlerinden tümüyle kopmaz. Ağlaşık ya da ışılsertleşir bir maddede her zaman sınırlı bir şişme gözlenir.
Genel olarak iki tür şişme vardır;
1. ağdışı şişme. Ağdışı şişme yalnız amorf bölgeler için sözkonusudur; bu bölgelerdeki moleküllerarası etkileşim, örgütlenmenin olmaması yüzünden son derece zayıftır;
2. ağiçi şişmede şişirici sıvı, kristalli bölgelere dek sızabilir. Bu durumda şişme, aynı maddenin X-ışınları tayfını değişikliğe uğratır
Kimi durumlarda şişme (selüloz nitratın aseton etkisiyle şişmesi), kristalli yapının tersinmez bir biçimde bozulmasına yol açar; buna jelatinleşme denir.
Şişmenin yeğinliği, makromoleküllü zincirde bulunan işlevsel gruplar ile şişirici sıvının türü, zincirler arasındaki etkileşimlerin şiddeti, polimerin kristallilik derecesi gibi çeşitli parametrelere bağlıdır. Şişme sıvısına kimi etkenlerin katılması, sıvının sızma gücünü önemli ölçüde artırır. Örneğin arı suyla çok az şişebilen selüloz, suya kalsiyum tiyosiyanat gibi kimi tuzla katıldığında aşırı bir şişme gösterir.
Bir malzeminin, kimi sıvılarla temas ettiğinde şişmesi, bu malzemeden yapılan nesnelerin biçim ve boyutlarını büyük oranda değiştireceğinden ciddi bir kusur olarak kabul edilir. Bununla birlikte kimi sıvıların şişirici etkisi, makromoleküllü maddenin başka türlü erişilmesi mümkün olmayan bölümlerinde kimyasal tepkimeleri başlatabilmesi bakımından oldukça önemlidir. Nitekim birbirlerine olan ilgileri son derece zayıf olan selüloza hidrokarbon bu yolla sokulur; bu amaçla selüloz önce, bir tuzun katıldığı suyla şişirilir; sonra bu parça, kısmen kurutularak madde içinde suyun yerini alacak olan piridine daldırılır; aynı işlem istenilen bir başka hidrokarbonla yinelenir. Buna, araya koyma işlemi denir.
*Deric. Hafif asit ve alkalili bir suya batırılan bir derinin hacimce büyümesi.
*Dişç. cerr. Dişeti şişmesi, dişeti ve ağız mukozası hücrelerinde, çoğunlukla bir diş enfeksiyonu odağının neden olduğu doku iltihabı.
*Fizs. kim. Gevşek durumdaki polimer örgülerinin kimi çözücüleri soğurarak hacim bakımından genişlemesi. (Kauçuk, benzenle temas ettiğinde şişer.)
*Karb. kim. Şişme indisi, bir kömürün kaliteli bir kok verip veremeyeceğine ilişkin ayırtedici özelliği. (Şişme indisi, laboratu- varda işlenen kömürden elde edilen kok kalıntısının hacmine ve görünüşüne göre belirlenir.)
*Metalürj. Metallerin yapısında çözünmüş olarak bulunan gazların basıncıyla yer yer metal yüzeylerinde beliren kabarma. || Amonyağın % 85'in üzerinde ayrıştırmasıyla gerçekleştirilen nitrürlenmiş yüzeylerde görülen iâbarma.
*Pedol. ve Bayınd. Monmorilonit gibi kimi toprak killerinin, kristal yapılarının yapraklarında kalan boşluklara büyük miktarda su soğurma özelliği. (Kimi killi topraklar, nemli dönemde % 500 oranında su içerebilir, sonra hızla kurur ve gözalıcı biçimler alarak ufalır; kabartılı mikroengebeler ve vertisollerde vertisollerin yanık ağları ya da siyah killi tropikal topraklar bununla açıklanır. Bu özellik temel çalışmalarında düzensizliklere yol açar Buna karşılık, bentonitler ve monmorilonitler gibi yüksek derecede şişme özelliği gösteren killer, kimi arazilerde bulunan boşlukları doldurmakta ve bunları sızdırmaz duruma getirmekte kullanılır.)
*Polim. Özel bir sıvıyla temas ettiğinde kimi makromolekûllü bileşiklerin hacimlerinin büyümesi. (Bk. ansikt. böl.)
*Sil. Namlu şişmesi, ateşli bir silahın namlusunda, aşırı basınç nedeniyle oluşan genleşme.
*Su işler. Çamur şişmesi, "ipliksi†adı verilen bakterilerin varlığı sonucu etkinleşmiş çamurun kıvamının değişmesi. (İngilizcede "builking" adıyla bilinen bu olay sırasında çamur durultucunun dibinde birikecek yerde su yüzünde kalır. (Son derece tedirgin edici olan bu olayın nedenleri ve çözümleri konusunda pek çok araştırma yapılmaktadır.)
* sıf. inş. Şişme yapı, depolama, sergileme, spor çalışmaları gibi etkinliklerin yapılmasına elverişli, kötü hava koşullarından etkilenmeyen, ara taşıyıcıları olmayan, hafif bir örtüsü bulunan ve şişirildiğinde bükülmezlik kazanan esnek kılıf. (Bk. ansikl. böl.)
*Ansİkl. inş. Şişme yapıların çeşitli türleri vardır: bir ağla güçlendirilip tespit edilmiş ve ıç boşluğun yüksek basıncıyla ayakta duran, tümüyle kapalı kılıf; aynı biçimde taşınan, çepeçevre zemine tespit edilmiş kılıf; şişme bir iskelete tespit edilmiş örtü, iç mekânında yüksek basınç bulunmayan son örnek bir yana bırakılırsa, şişme yapılara giriş, ikili kapı ya da döner kapıyla sağlanır. Şeritler halinde dikilmiş ya da lanmış film ya da kumaş şeritleri yardımıyla gerçekleştirilen bu tür yapılar, 50 m'lik açıklıkları geçmeyi sağlar; bir ağla bağlanıp güçlendirildiklerinde, geçilen açıklık, kuramsal olarak 20 katına ulaşır. Ömürleri 12-15 yılla sınırlı olan şişme yapıların ayakta durması için sürekli hava pompalanması gerekir. 1917'de İngiltere'de ortaya çıkan bu yapılar,1950'li yıllarda amerikan radarlarını korumak için geliştirilmiştir.
*Polim. Şişme sınırlı olabilir, yani hacimsel büyüme ürünün dağılmasına yol açmaz ya da tam tersine sınırsız olabilir; bu durumda tam bir çözülme sözkonusudur.
Makromoleküllü bir yapıya bir sıvının sızması, yapıdaki zincirlerin birbirlerinden uzaklaşmasına yol açtığından maddede sınırlı bir şişme gözlenir; ancak aralarındaki ortak değerlikli (ağlaşık madde) ya da ikincil bağların (örneğin poliamitlerin hidrojen bağları) bulunmasına bağlı olarak zincirler yine de birbirlerinden tümüyle kopmaz. Ağlaşık ya da ışılsertleşir bir maddede her zaman sınırlı bir şişme gözlenir.
Genel olarak iki tür şişme vardır;
1. ağdışı şişme. Ağdışı şişme yalnız amorf bölgeler için sözkonusudur; bu bölgelerdeki moleküllerarası etkileşim, örgütlenmenin olmaması yüzünden son derece zayıftır;
2. ağiçi şişmede şişirici sıvı, kristalli bölgelere dek sızabilir. Bu durumda şişme, aynı maddenin X-ışınları tayfını değişikliğe uğratır
Kimi durumlarda şişme (selüloz nitratın aseton etkisiyle şişmesi), kristalli yapının tersinmez bir biçimde bozulmasına yol açar; buna jelatinleşme denir.
Şişmenin yeğinliği, makromoleküllü zincirde bulunan işlevsel gruplar ile şişirici sıvının türü, zincirler arasındaki etkileşimlerin şiddeti, polimerin kristallilik derecesi gibi çeşitli parametrelere bağlıdır. Şişme sıvısına kimi etkenlerin katılması, sıvının sızma gücünü önemli ölçüde artırır. Örneğin arı suyla çok az şişebilen selüloz, suya kalsiyum tiyosiyanat gibi kimi tuzla katıldığında aşırı bir şişme gösterir.
Bir malzeminin, kimi sıvılarla temas ettiğinde şişmesi, bu malzemeden yapılan nesnelerin biçim ve boyutlarını büyük oranda değiştireceğinden ciddi bir kusur olarak kabul edilir. Bununla birlikte kimi sıvıların şişirici etkisi, makromoleküllü maddenin başka türlü erişilmesi mümkün olmayan bölümlerinde kimyasal tepkimeleri başlatabilmesi bakımından oldukça önemlidir. Nitekim birbirlerine olan ilgileri son derece zayıf olan selüloza hidrokarbon bu yolla sokulur; bu amaçla selüloz önce, bir tuzun katıldığı suyla şişirilir; sonra bu parça, kısmen kurutularak madde içinde suyun yerini alacak olan piridine daldırılır; aynı işlem istenilen bir başka hidrokarbonla yinelenir. Buna, araya koyma işlemi denir.
Kaynak: Büyük Larousse
Kürklü beyaz şişme botun markası ve fiyatı nedir?
Parmağı kopup operasyonla dikildi, ancak şişme oluyor, sebebi ne olabilir?
YORUMLAR