şömine isim Fransızca cheminée Odalarda, genellikle duvar kenarlarında tuğla veya taştan yapılmış, bacası olan yer, ocak: ...
şömine
isim Fransızca cheminée
"Müsveddeleri harıl harıl yanan açık şömineye atıyordu."- H. E. Adıvar
ŞÖMİNE a. (fr. eheminde; yun. kaminos' tan, geç lat. caminata, caminus, fırın, ocak).
1. Bir ocaktan, bir çekme ve gaz uzaklaştırma bacasından ve çeşitli aksesuarlardan oluşan kâğir düzenek. (Bk. ansiki. böl. inş.)
2. Bir oda içinde bu bütünün görünen bölümü ve dekoratif kaplaması: Şöminenin kenarına yaslanmak.
*ANSİKL. Şöminenin başlıca iki türü bulunur: özellikle tek katlı ahşap binalarda, mekânın ortasında yer alan şömine ve çok katlı yapılarda bir duvara yaslanan şömine. Antıkçağ'da ilk örnekleri yapılan bu iki tür (V. yy.'da Olynthos'ta [Yunanistan] ikisi arası bir tür de denenmiştir), Ortaçağdan başlayarak büyük ölçüde geliştirilmiş ve IX. yy.'da, hypocaustonlar ve seyyar ocaklarla birlikte kullanılmaya başlanmıştır. İskandinavya'da, dağ evlerinde ve Büyük Britanya'da, merkezi ocaklara günümüzde de rastlanmaktadır. Bir duvara yaslanan ocak, uzun yıllar yuvarlak bacalı yapılmış, daha sonra, bacaların yan yana getirilmesiyle, geniş ve yassı bir fileye dönüşmüştür: bu, ayakların ya da konsolların taşıdığı büyük bir davlumbaz altında, odaya doğru taşan ateşliği, ateşe dayanıklı gereçlerle kaplanmış ya da dökme demir sırtıyla büyük gotik şöminedir ve hem pişirme lıem de sıtma işlevlerim
yerine getirmek üzere taşra evlerinde varlığını sürdürmüştür.
Buna karşılık, kentlerde şömine gitgide küçülmüş, bir ısıtma ve havalandırma aracına dönüşmüştür. XVII. yy.'da bacanın duvar içine gömülmesiyle kapladığı alan büsbütün azalan şömine, aynası, tableti ve pervazıyla (ahşap, mermer ya da yalancı mermer), dökme demir ya da bronz aksesuarlarıyla, yine de dekoratif öğelerin başında geliyordu. Dökme demirden yansıtıcı öğelerin çoğaltılmasına ve hava delikleri, kanal başında bir boğaz ve bacanın üst ucunda bir külahla çekişi iyileştirme girişimlerine rağmen, ısıl verim oldukça düşüktü. XVIII. yy.'da sac ya da dökme demir ısıtıcılar, şömineyle birlikte kullanılmaya başlandı ve XIX. yy.'da, bir perdeyle kapatılan şömine önemini yitirdi. Kapalı bir bacaya dönüşerek havalandırma işlevini yitiren şömine, sonunda, merkezi ısıtmanın gelişmesiyle neredeyse tümüyle silinip gitti.
1. Bir ocaktan, bir çekme ve gaz uzaklaştırma bacasından ve çeşitli aksesuarlardan oluşan kâğir düzenek. (Bk. ansiki. böl. inş.)
2. Bir oda içinde bu bütünün görünen bölümü ve dekoratif kaplaması: Şöminenin kenarına yaslanmak.
*ANSİKL. Şöminenin başlıca iki türü bulunur: özellikle tek katlı ahşap binalarda, mekânın ortasında yer alan şömine ve çok katlı yapılarda bir duvara yaslanan şömine. Antıkçağ'da ilk örnekleri yapılan bu iki tür (V. yy.'da Olynthos'ta [Yunanistan] ikisi arası bir tür de denenmiştir), Ortaçağdan başlayarak büyük ölçüde geliştirilmiş ve IX. yy.'da, hypocaustonlar ve seyyar ocaklarla birlikte kullanılmaya başlanmıştır. İskandinavya'da, dağ evlerinde ve Büyük Britanya'da, merkezi ocaklara günümüzde de rastlanmaktadır. Bir duvara yaslanan ocak, uzun yıllar yuvarlak bacalı yapılmış, daha sonra, bacaların yan yana getirilmesiyle, geniş ve yassı bir fileye dönüşmüştür: bu, ayakların ya da konsolların taşıdığı büyük bir davlumbaz altında, odaya doğru taşan ateşliği, ateşe dayanıklı gereçlerle kaplanmış ya da dökme demir sırtıyla büyük gotik şöminedir ve hem pişirme lıem de sıtma işlevlerim
yerine getirmek üzere taşra evlerinde varlığını sürdürmüştür.
Buna karşılık, kentlerde şömine gitgide küçülmüş, bir ısıtma ve havalandırma aracına dönüşmüştür. XVII. yy.'da bacanın duvar içine gömülmesiyle kapladığı alan büsbütün azalan şömine, aynası, tableti ve pervazıyla (ahşap, mermer ya da yalancı mermer), dökme demir ya da bronz aksesuarlarıyla, yine de dekoratif öğelerin başında geliyordu. Dökme demirden yansıtıcı öğelerin çoğaltılmasına ve hava delikleri, kanal başında bir boğaz ve bacanın üst ucunda bir külahla çekişi iyileştirme girişimlerine rağmen, ısıl verim oldukça düşüktü. XVIII. yy.'da sac ya da dökme demir ısıtıcılar, şömineyle birlikte kullanılmaya başlandı ve XIX. yy.'da, bir perdeyle kapatılan şömine önemini yitirdi. Kapalı bir bacaya dönüşerek havalandırma işlevini yitiren şömine, sonunda, merkezi ısıtmanın gelişmesiyle neredeyse tümüyle silinip gitti.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR