Sözleşme isim 1 . Sözleşmek işi. 2 . ( hukuk ) Hukuki netice doğurmak amacıyla iki ya da daha çok kişinin, kuruluşun karşılıklı...
Sözleşme
isim
1 . Sözleşmek işi.
2 . (hukuk) Hukuki netice doğurmak amacıyla iki ya da daha çok kişinin, kuruluşun karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla gerçekleşen işlem, bağıt, akit, mukavele, sözleşme:
3 . Bu işlemi gösteren belge, mukavelename.
isim
1 . Sözleşmek işi.
2 . (hukuk) Hukuki netice doğurmak amacıyla iki ya da daha çok kişinin, kuruluşun karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla gerçekleşen işlem, bağıt, akit, mukavele, sözleşme:
"Anayasa, her şeyden ilkin tüm vatandaşların uymak zorunda olduğu bir cemiyet sözleşmesidir."- N. Cumalı.
3 . Bu işlemi gösteren belge, mukavelename.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- sözleşme yapmak
Birleşik Sözler
- sözleşme raporu
- ana sözleşme
- opsiyonlu sözleşme
- ön sözleşme
- toplu sözleşme
- evlilik sözleşmesi
- iş sözleşmesi
- kira sözleşmesi
- kredi sözleşmesi
- lisans sözleşmesi
- ortaklık sözleşmesi
- satış sözleşmesi
Sözleşme
Adi sözleşme nedir, adi sözleşme hakkında bilgi verir misiniz?
Lazer epilasyon merkezinde imzalatılan senet ve sözleşme iyi mi iptal edilebilir?
Sözleşme
İki ya da daha çok şahıs içinde meydana getirilen ve koşullarına uyulması yasayla desteklenmiş olan anlaşmalara sözleşme denir.
Tarafların birbirine uygun irade açıklamalarıyla meydana getirilen bir hukuki işlem olan sözleşmenin genel olarak belirli bir şekilde yapılması mecburi değildir. Fakat bazı tür sözleşmelerin belirli şekilde yapılması yasalarda öngörülmüştür. Mesela, taşınmaz malların satış sözleşmesinin resmi şekilde yapılması zorunludur. Sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ihtilaf durumunda kanıtlamayı kolaylaştırmak için de yararlıdır.
Sözleşme, taraflardan birinin yapmış olduğu bir önerinin karşı taraf ya da diğeri taraflarca benimsenmesiyle oluşur. Bir sözleşmede tarafların karşılıklı çıkarları bulunur. Mesela herhangi bir malı satın alırken meydana getirilen iş sözlü bir sözleşmedir. Alıcı mala karşılık bir fiyat önerir ve satıcı bu öneriyi kabul ederse parayı alıp malı teslim eder. Bu durumda sözleşme yapılmış ve sözleşme koşulları yerine getirilmiştir.
Bir sözleşmenin geçerli olması için tarafların sözleşmeyi özgür iradeleriyle ve bilgili olarak yapmış olmaları gereklidir. Taraflardan birinin zorlanması, korkutulması ya da aldatılması kanalıyla meydana getirilen sözleşmeler geçersizdir. Yasalara bakılırsa ergin sayılmayanlar, akıl hastaları, çocuklar sözleşme yapması imkansız. Mevzusu yasalara ya da ahlaka aykırı sözleşmeler yapılamaz.
Sözleşmenin taraflarından biri sözleşmede belirtmiş olan yükümlülüklerini yerine getirmezse karşı taraf mahkemeye başvurabilir. Mahkeme haksız tarafı yükümlülüğünü yerine getirmeye zorlar ya da sözleşmeye uyulmasından doğan zararın ödenmesine karar verir. Tazminat denen bu ödemeye karar verilmesi için ziyan olan taraf zararını kanıtlar.
Ek olarak bakınız:
Tarafların birbirine uygun irade açıklamalarıyla meydana getirilen bir hukuki işlem olan sözleşmenin genel olarak belirli bir şekilde yapılması mecburi değildir. Fakat bazı tür sözleşmelerin belirli şekilde yapılması yasalarda öngörülmüştür. Mesela, taşınmaz malların satış sözleşmesinin resmi şekilde yapılması zorunludur. Sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ihtilaf durumunda kanıtlamayı kolaylaştırmak için de yararlıdır.
Sözleşme, taraflardan birinin yapmış olduğu bir önerinin karşı taraf ya da diğeri taraflarca benimsenmesiyle oluşur. Bir sözleşmede tarafların karşılıklı çıkarları bulunur. Mesela herhangi bir malı satın alırken meydana getirilen iş sözlü bir sözleşmedir. Alıcı mala karşılık bir fiyat önerir ve satıcı bu öneriyi kabul ederse parayı alıp malı teslim eder. Bu durumda sözleşme yapılmış ve sözleşme koşulları yerine getirilmiştir.
Bir sözleşmenin geçerli olması için tarafların sözleşmeyi özgür iradeleriyle ve bilgili olarak yapmış olmaları gereklidir. Taraflardan birinin zorlanması, korkutulması ya da aldatılması kanalıyla meydana getirilen sözleşmeler geçersizdir. Yasalara bakılırsa ergin sayılmayanlar, akıl hastaları, çocuklar sözleşme yapması imkansız. Mevzusu yasalara ya da ahlaka aykırı sözleşmeler yapılamaz.
Sözleşmenin taraflarından biri sözleşmede belirtmiş olan yükümlülüklerini yerine getirmezse karşı taraf mahkemeye başvurabilir. Mahkeme haksız tarafı yükümlülüğünü yerine getirmeye zorlar ya da sözleşmeye uyulmasından doğan zararın ödenmesine karar verir. Tazminat denen bu ödemeye karar verilmesi için ziyan olan taraf zararını kanıtlar.
Ek olarak bakınız:
SÖZLEŞME a.
1. Sözleşmek eylemi.
2. Birden çok kişinin karşılıklı olarak bir yükümlülük altına girmek için yaptıkları antak kalma (AKİT, MUKAVELE, KONTRAT.) [Bk. ansikl. böl. Huk.]. Balıkçılıkla ilgili internasyonal sözleşme. İşverenlerle sendikalar arasındaki sözleşmeye bakılırsa ücret sözleşmesi.
3. Bu anlaşmanın geçerliliğini kanıtlayan belge; mukavelename, sözleşme: Bir sözleşme hazırlamak, yazmak, imzalamak. Noterlikte yapılmış bir sözleşme. Noterlikçe onaylanmamış bir sözleşme.
*Ask. Yabancı ordularda görülen ve bir kişinin ordu ya da bağlı kumluşlannda subay ya da astsubay olarak belli bir sûre için gönüllü hizmet etmek istediğini belirten antak kalma.
*Fels. Cemiyet sözleşmesi, ya insanların kendi aralarında (Hobbes) ya bireyler ve hükümdar içinde (Locke) ya da her şahıs ve topluluk içinde (Rousseau) meydana getirilen ve bu düşünürlere bakılırsa toplumun temelini oluşturan açık ya da örtük sözleşme. (Bk. ansikl. böl.)
*Huk. Sözleşme özgürlüğü, sözleşme yapma ve onun biçimiyle içeriğini saptama mevzusunda taraflann özgür olması. [| Sözleşmeye bağlılık, ahde vefa. (AHİT.) || Evlenme sözleşmesi - EVLENME. || yönetimsel sözleşme - İDARİ. | Karşılıklı ya da iki yanlı sözleşme iki tarafı da borç altına sokan sözleşme. (Bk. ansikl böl.) || Karşılıksız ya da tek yanlı sözleşme sözleşme taraflarından yalnız birini borç altına sokan sözleşme. (Bu tür sözleşmelerin başlıca- ları, affetme ve kefalet sözleşmeleridir.) || Kira sözleşmesi -KİRA. || Miras sözleşmesi || Resmi sözleşme resmi makamlar ya da noter vesilesiyle meydana getirilen sözleşme || Sözlü (şifahi) sözleşme, sözlü olarak meydana getirilen sözleşme (Hususi hukuk alanında sözleşmelerin, kaide olarak, belirli bir şekilde yapılması zorunluğu yoktur. Sadece kimi sözleşmelerin yazılı ya da resmi bir şekilde yapılması zorunludur.) || Yazılı sözleşme yazılı şekilde meydana getirilen ve imzalanan sözleşme.
*Ikt. Sözleşme benzeri, kamu yönetimi ile bir girişimci içinde meydana getirilen ve sübvansiyonlar, vergi bağışıklıkları ya da finansman kolaylıktan kanalıyla, ulusal iktisat için büyük ehemmiyet taşıyan bazı programların (bilhassa donanım malzemesi üretimiyle ilgili programlar) gerçekleştirilmesini kolaylaştırmayı amaçlayan sözleşme.
*ANSİKL. Fels. Cemiyet sözleşmesi. Çağdaş toplumların tarihsel ya da ruhbilimsel kökeni sorununu (maddi problem), bu toplum- ların hukuki temeli ve yasallığı sorunundan (hukuk problemi) kesinlikle ayırmak gerekir. Cemiyet sözleşmesi kuramı, bu ikinci problemi yanıtlamak ister. Rousseau'ya bakılırsa problem, "her ortağın canını ve malını her insanın ortak gücüyle savunup korumuş olan ve böylece hep beraberce birleşen her ortağın kendinden başka hiç kimseye boyun eğmediği ve eskisi kadar özgür kalmış olduğu bir birlik biçimi bulmaktır [...]. Bu sözleşmenin koşulları edimin özüyle öylesine belirlenmişlerdir ki en ufak bir değişim onları boş ve etkisiz bir duruma getirebilir [...]. Bu koşulların hepsi, kuşkusuz bir tek koşula, her ortağın tüm haklarıyla beraber kendini tamamen topluluğa vermesi koşuluna indirgenebilir; zira, ilk olarak, her ortak kendini tamamen topluluğa verdiğinden, durum hepimiz için eşittir ve durum hepimiz için eşit olunca da kimsenin onu başkalarına zararı olan bir duruma getirmekte çıkan yoktur. Aynca hepimiz kendini eksiksiz vereceği için, birlik olabildiğince yetkin olacak ve hiçbir ortağın isteyebileceği hiçbir şey kalmayacaktır [...]. Son olarak, her üye kendini her insana vermekle asla hiç kimseye vermemiş ve kendisine devredilen hakkın tıpkısının kendisinden elde edilmediği hiçbir ortak kalmadığından hem yitirilenin eşdeğeri, hem de el- dekini korumak için daha çok güç kazanılmış olur. Buna bakılırsa toplumsal sözleşmenin, özüne yabancı olan her şey bir yana bırakılırsa, şu terimlerle özetlenebildiği görülür: "Her birimiz tüm varlık ve tüm gücümüzü genel istencin yüce yönetiminin buyruğuna verir ve buna karşılık her üyeyi bütünün bölünmez bir parçası olarak kabul ederiz†(Cemiyet sözleşmesi [Contrat social], 1, 6).
Hegel'de özgürlük, sadece ele geçirdiği bir nesnede bir buradavarlık olarak ortaya çıkmış olduğu süre somuttur. Fakat bu iyelik sadece "benim öznel istencim aracılığıyla†var olabildiği süre da "istençten istence bağıntı" olmak anlamına gelen özgürlük kuralına hakkaten uymuş olmaz. "Mülkiyeti [...] bir başka istenç vesilesiyle ortaya koyan ve dolayısıyla ortak bir istençle elde ettiren bu dolayım, sözleşme alanını oluşturur†(Vertrag) [Gmnd- linien der Philosophie des Rechts, 71].
*Huk. Sözleşme borç lanndan biridir. Kişiler, aralarında sözleşmeler yaparak alacaklı ve borçlu olurlar. Taraflar, karşılıklı ve birbirine uygun olarak nzala- nnı bildirince sözleşme tamamlanmış olur; böylelikle, taraflar karşılıklı olarak yükümlülük altına girerler. İki taraf sözleşmenin temel noktalannda uyuşurlarsa, ikinci derecedeki noktalar belirlenmemiş olsa bile sözleşme yapılmış sayılır. Birine sözleşme önerisinde bulunan şahıs, önerinin kabulü için belirli bir süre koymuşsa, bu süre içinde önerisiyle bağlı kalır. Kabul için bir süre konulmaksızın meydana getirilen sözleşme önerisi derhal kabul edilmezse öneride bulunan şahıs, onunla bağlı kalmaz (Borçlar k. md. 4). Sadece uzakta bulunan kişiye bir tavsiye yapılıyorsa, zamanında gönderilmiş bir cevabın beklenebileceği süreye kadar tavsiye sahibi bununla bağlı kalır (Borçlar k. md. 5). Sözleşmenin geçerliliği, yasada aksine bir kaide bulunmadıkça, hiçbir biçime bağlı değildir (Borçlar k. md. 11). Yasaca yazılı olması ihtiyaç duyulan bir sözleşmenin değiştirilmesi de yazılı olmalıdır; sadece bu sözleşmeye aykırı olmayan ya da onu değiştirmeyen bütünleyici koşullar bu kuralın dışındadır (Borçlar k. md. 12). Yazılı olması ihtiyaç duyulan sözleşmelerde borç yüklenenlerin imzalarının bulunması gerekir, imza, borçlunun el yazısıyla olmalıdır. Bir sözleşmenin mevzusu, yasanın gösterdiği sınır içinde serbestçe saptanabilir. Sözleşmenin mevzusu olanaksız ya da hukuk ve ahlaka aykırı olursa sözleşme bozuk sayılır (Borçlar k md. 20).
*Karşılıklı ya da iki yanlı sözleşme Bu tür sözleşmeler tam karşılıklı ve noksan karşılıklı olmak suretiyle iki gruba ayrılır. Tam Karşılıkla ya da tam iki yanlı sözleşmelerde her iki taraf, birbirine bir edimi yerine getirme vaadinde bulunur; her iki taraf da borç altına girer. Mesela, kira bu şekilde bir sözleşmedir. Kiracı belirli bir para borcunu yüklenirken kiraya veren de bir eşyanın kullanımını kiracıya sağlama yükümlülüğü altına girer. Burada edimler içinde değiştokuş sözkonusudur. Noksan karşılıklı ya da noksan iki yanlı sözleşmelerde bir taraf, kesinlikle bir edim borcu altına girerken, diğeri tarafın borç altına girmesi, kimi koşulların gerçekleşmesine bağlıdır. Mesela, noksan karşılıklı sözleşme olan vekâlet sözleşmesinde vekil daima borç altına girmiş olduğu halde, diğeri taraf sadece koşullara bakılırsa borç altına girer. Vekil sadece sözleşmede belirtilmişse ya da teamül var ise tutara hak kazanır (Borçlar k. md. 386).
1. Sözleşmek eylemi.
2. Birden çok kişinin karşılıklı olarak bir yükümlülük altına girmek için yaptıkları antak kalma (AKİT, MUKAVELE, KONTRAT.) [Bk. ansikl. böl. Huk.]. Balıkçılıkla ilgili internasyonal sözleşme. İşverenlerle sendikalar arasındaki sözleşmeye bakılırsa ücret sözleşmesi.
3. Bu anlaşmanın geçerliliğini kanıtlayan belge; mukavelename, sözleşme: Bir sözleşme hazırlamak, yazmak, imzalamak. Noterlikte yapılmış bir sözleşme. Noterlikçe onaylanmamış bir sözleşme.
*Ask. Yabancı ordularda görülen ve bir kişinin ordu ya da bağlı kumluşlannda subay ya da astsubay olarak belli bir sûre için gönüllü hizmet etmek istediğini belirten antak kalma.
*Fels. Cemiyet sözleşmesi, ya insanların kendi aralarında (Hobbes) ya bireyler ve hükümdar içinde (Locke) ya da her şahıs ve topluluk içinde (Rousseau) meydana getirilen ve bu düşünürlere bakılırsa toplumun temelini oluşturan açık ya da örtük sözleşme. (Bk. ansikl. böl.)
*Huk. Sözleşme özgürlüğü, sözleşme yapma ve onun biçimiyle içeriğini saptama mevzusunda taraflann özgür olması. [| Sözleşmeye bağlılık, ahde vefa. (AHİT.) || Evlenme sözleşmesi - EVLENME. || yönetimsel sözleşme - İDARİ. | Karşılıklı ya da iki yanlı sözleşme iki tarafı da borç altına sokan sözleşme. (Bk. ansikl böl.) || Karşılıksız ya da tek yanlı sözleşme sözleşme taraflarından yalnız birini borç altına sokan sözleşme. (Bu tür sözleşmelerin başlıca- ları, affetme ve kefalet sözleşmeleridir.) || Kira sözleşmesi -KİRA. || Miras sözleşmesi || Resmi sözleşme resmi makamlar ya da noter vesilesiyle meydana getirilen sözleşme || Sözlü (şifahi) sözleşme, sözlü olarak meydana getirilen sözleşme (Hususi hukuk alanında sözleşmelerin, kaide olarak, belirli bir şekilde yapılması zorunluğu yoktur. Sadece kimi sözleşmelerin yazılı ya da resmi bir şekilde yapılması zorunludur.) || Yazılı sözleşme yazılı şekilde meydana getirilen ve imzalanan sözleşme.
*Ikt. Sözleşme benzeri, kamu yönetimi ile bir girişimci içinde meydana getirilen ve sübvansiyonlar, vergi bağışıklıkları ya da finansman kolaylıktan kanalıyla, ulusal iktisat için büyük ehemmiyet taşıyan bazı programların (bilhassa donanım malzemesi üretimiyle ilgili programlar) gerçekleştirilmesini kolaylaştırmayı amaçlayan sözleşme.
*ANSİKL. Fels. Cemiyet sözleşmesi. Çağdaş toplumların tarihsel ya da ruhbilimsel kökeni sorununu (maddi problem), bu toplum- ların hukuki temeli ve yasallığı sorunundan (hukuk problemi) kesinlikle ayırmak gerekir. Cemiyet sözleşmesi kuramı, bu ikinci problemi yanıtlamak ister. Rousseau'ya bakılırsa problem, "her ortağın canını ve malını her insanın ortak gücüyle savunup korumuş olan ve böylece hep beraberce birleşen her ortağın kendinden başka hiç kimseye boyun eğmediği ve eskisi kadar özgür kalmış olduğu bir birlik biçimi bulmaktır [...]. Bu sözleşmenin koşulları edimin özüyle öylesine belirlenmişlerdir ki en ufak bir değişim onları boş ve etkisiz bir duruma getirebilir [...]. Bu koşulların hepsi, kuşkusuz bir tek koşula, her ortağın tüm haklarıyla beraber kendini tamamen topluluğa vermesi koşuluna indirgenebilir; zira, ilk olarak, her ortak kendini tamamen topluluğa verdiğinden, durum hepimiz için eşittir ve durum hepimiz için eşit olunca da kimsenin onu başkalarına zararı olan bir duruma getirmekte çıkan yoktur. Aynca hepimiz kendini eksiksiz vereceği için, birlik olabildiğince yetkin olacak ve hiçbir ortağın isteyebileceği hiçbir şey kalmayacaktır [...]. Son olarak, her üye kendini her insana vermekle asla hiç kimseye vermemiş ve kendisine devredilen hakkın tıpkısının kendisinden elde edilmediği hiçbir ortak kalmadığından hem yitirilenin eşdeğeri, hem de el- dekini korumak için daha çok güç kazanılmış olur. Buna bakılırsa toplumsal sözleşmenin, özüne yabancı olan her şey bir yana bırakılırsa, şu terimlerle özetlenebildiği görülür: "Her birimiz tüm varlık ve tüm gücümüzü genel istencin yüce yönetiminin buyruğuna verir ve buna karşılık her üyeyi bütünün bölünmez bir parçası olarak kabul ederiz†(Cemiyet sözleşmesi [Contrat social], 1, 6).
Hegel'de özgürlük, sadece ele geçirdiği bir nesnede bir buradavarlık olarak ortaya çıkmış olduğu süre somuttur. Fakat bu iyelik sadece "benim öznel istencim aracılığıyla†var olabildiği süre da "istençten istence bağıntı" olmak anlamına gelen özgürlük kuralına hakkaten uymuş olmaz. "Mülkiyeti [...] bir başka istenç vesilesiyle ortaya koyan ve dolayısıyla ortak bir istençle elde ettiren bu dolayım, sözleşme alanını oluşturur†(Vertrag) [Gmnd- linien der Philosophie des Rechts, 71].
*Huk. Sözleşme borç lanndan biridir. Kişiler, aralarında sözleşmeler yaparak alacaklı ve borçlu olurlar. Taraflar, karşılıklı ve birbirine uygun olarak nzala- nnı bildirince sözleşme tamamlanmış olur; böylelikle, taraflar karşılıklı olarak yükümlülük altına girerler. İki taraf sözleşmenin temel noktalannda uyuşurlarsa, ikinci derecedeki noktalar belirlenmemiş olsa bile sözleşme yapılmış sayılır. Birine sözleşme önerisinde bulunan şahıs, önerinin kabulü için belirli bir süre koymuşsa, bu süre içinde önerisiyle bağlı kalır. Kabul için bir süre konulmaksızın meydana getirilen sözleşme önerisi derhal kabul edilmezse öneride bulunan şahıs, onunla bağlı kalmaz (Borçlar k. md. 4). Sadece uzakta bulunan kişiye bir tavsiye yapılıyorsa, zamanında gönderilmiş bir cevabın beklenebileceği süreye kadar tavsiye sahibi bununla bağlı kalır (Borçlar k. md. 5). Sözleşmenin geçerliliği, yasada aksine bir kaide bulunmadıkça, hiçbir biçime bağlı değildir (Borçlar k. md. 11). Yasaca yazılı olması ihtiyaç duyulan bir sözleşmenin değiştirilmesi de yazılı olmalıdır; sadece bu sözleşmeye aykırı olmayan ya da onu değiştirmeyen bütünleyici koşullar bu kuralın dışındadır (Borçlar k. md. 12). Yazılı olması ihtiyaç duyulan sözleşmelerde borç yüklenenlerin imzalarının bulunması gerekir, imza, borçlunun el yazısıyla olmalıdır. Bir sözleşmenin mevzusu, yasanın gösterdiği sınır içinde serbestçe saptanabilir. Sözleşmenin mevzusu olanaksız ya da hukuk ve ahlaka aykırı olursa sözleşme bozuk sayılır (Borçlar k md. 20).
*Karşılıklı ya da iki yanlı sözleşme Bu tür sözleşmeler tam karşılıklı ve noksan karşılıklı olmak suretiyle iki gruba ayrılır. Tam Karşılıkla ya da tam iki yanlı sözleşmelerde her iki taraf, birbirine bir edimi yerine getirme vaadinde bulunur; her iki taraf da borç altına girer. Mesela, kira bu şekilde bir sözleşmedir. Kiracı belirli bir para borcunu yüklenirken kiraya veren de bir eşyanın kullanımını kiracıya sağlama yükümlülüğü altına girer. Burada edimler içinde değiştokuş sözkonusudur. Noksan karşılıklı ya da noksan iki yanlı sözleşmelerde bir taraf, kesinlikle bir edim borcu altına girerken, diğeri tarafın borç altına girmesi, kimi koşulların gerçekleşmesine bağlıdır. Mesela, noksan karşılıklı sözleşme olan vekâlet sözleşmesinde vekil daima borç altına girmiş olduğu halde, diğeri taraf sadece koşullara bakılırsa borç altına girer. Vekil sadece sözleşmede belirtilmişse ya da teamül var ise tutara hak kazanır (Borçlar k. md. 386).
Kaynak: Büyük Larousse
Sözleşme
Adi sözleşme nedir, adi sözleşme hakkında bilgi verir misiniz?
Lazer epilasyon merkezinde imzalatılan senet ve sözleşme iyi mi iptal edilebilir?
YORUMLAR