SPERMA a. (lat. ve yun. sperma, tohum' dan). Fizyol. Adamların cinsel organlarınca üretilen ve en mühim unsur olarak spermatozo...
SPERMA a. (lat. ve yun. sperma, tohum' dan). Fizyol. Adamların cinsel organlarınca üretilen ve en mühim unsur olarak spermatozoitleri içeren karmaşık madde. (Eşanl. ATMIK, MENİ.) [Bk. ansikl. böl.]
*Anat Sperma ağı, sperma atardamarına birlikte rol alan sempatik sinir ağı. || Sperma atardamarı, aortun ön yüzünde, böbrek atardamarlarının tam altından doğan erbezi ve epididim atardamarları. || Sperma kanalı, epididimi arka üretraya bağlayan ve spermanın atılım yolunu oluşturan, 2 mm çapında ve ortalama 40 santimetre uzunluğunda silindir biçiminde kanal. (Sperma kordonu içindeki öteki yapılarla beraber ilkin erbezinden torbaların kökünde kasık kanalının dış deliğine ulaşır; sonrasında kasık kanalı içinde ilerler ve leğen kemiği boşluğu içinde karmaşık bir yol izledikten sonrasında, sperma keseciğiyle boşaltıcı kanalın birleşim yerinde sonlanır.) || Sperma kanalı atardamarı, sperma kordonu içinde, sperma kanalının yanı sıra giden minik atardamar. || Sperma kesedği-idrar torbası atardamarı, hipogastrik atardamarın, sperma keseciğine ve idrar torbasına dağılan dalı. || Sperma kordonu, erbezi ve epididimi askıda tutan yapıların tümü. || Sperma toplardamarı, erbezi ve epididimin toplardamarı. || Sperma yapıcı borular, embriyon döneminde erbezini oluşturan ve bir taraftan içlerindeki ilk yumurta hücreleri küçülüp kaybolurken, öte taraftan spermatoblastları verecek olan epitelyum döl hücrelerinin alıkonmasıyla belirginleşen Pflüger boruları. || Sperma yolları, erbezinde üretilen spermatozoitlerin, epididimi, sperma kanalını, sperma keseciklerini ve son olarak, prostatın içindeki veru montanum adlı bir tümsekte üretray- la birleşen boşaltıcı kanalı geçerken izledikleri yol.
*Anat. ve Patol. Sperma hücresi, sperma oluşumu esnasında sperma yapıcı tüp içinde karyokinez evresinde gözlenen büyük hücre. (Eşanl. HENLE HüCRESİ.) || Sperma kayıpları, SPERMATORE'nin eşanlamlısı. || Sperma keseciği, prostatın üstünde idrar torbasının arkasında ve gödenbağırsağının önünde bulunan ve sperma sıvısı için depo işlevi gören uzunlamasına iki cepten her biri. || Sperma sıvısı, atmık, sperma. || Sperma yolları, spermanın dışa fışkırmadan ilkin geçmiş olduğu kanalların tümü.
*Bakteriyol. Sperma kültürü, içindeki bazı mikropları araştırmak amacıyla spermalarla meydana getirilen kültür.
*Zod. Sperma kanalı, hayvanlar âleminde adam üreme yollarının tümü. || Sperma kesesi, adam omurgalılarda atmık kanalının art şişkinliği (sperma burada birikir).
* Birçok hayvan şubesinde atmık kanalının yan tarafında bulunan bezimsi kese. (Sperma burada birikir ve ona özgü salgı da burada eklenmiş olur. Sperma kesesi keselilerde, balinalarda ve etçillerde yoktur.) || Sperma torbası, birçok hayvan şubesinde dişilerin üreme yolları üstünde bulunan poşet. (Adamın sperması bunun içinde toplanır ve uzun bir süre canlı olarak korunur. Anaarı yumurta bırakmakta olduğu petek gözünün çapına nazaran, sperma torbasının yumurta kanalına oluşturulan ağzını açar ya da kapar: o şekilde ki, yumurta ya döllenir, ya döllenmez. Anaarı ömründe bir kez çiftleşir ve almış olduğu dölleyici spermatozoitlerden yeteri kadarını senelerce sperma torbasında saklayabilir.) [Eşanl. SPERMATEK.]
*ANSİKL. Fizyol. insan sperması erbezin- den üretra ağzına kadar birçok organın ürünlerinin toplamından oluşan yarı-sıvı, yapışkan, beyazımsı, özgül kokulu bir maddedir. Spermada bulunan başlıca maddeler şunlardır:
1. azca oranda seröz sıvı içinde yüzen spermatozoitlerin çoğunluğu oluşturduğu erbezi salgısı;
2. sperma keseciklerinin sıvısı;
3. spermaya özgül kokusunu ve kremsi görünümünü veren prostat sıvısı;
4. spermaya yapışkanlığını veren, kamış ve üretra çevresindeki Covvper bezlerinin duru ve akıcı sıvısı;
5. Littre bezlerinin sümüksü maddesi.
SPERMASIZUK a. Tıp. Sperma salgısının yokluğu.
SPERMATİK sıf. (fr. spermatique). Anat. Spermatik atardamar, üst karın atardamarının erbezi zarlarına yayılan dalı.
SPERMATİZM a. (fr spermatisme). Tip tar Dölütün temel karakterlerini adamın belirlediğini, kadının ya da dişinin bu karakterlerin gelişeceği kalıbı sağlamaktan başka işlevi olmadığını korumak için çaba sarfeden döllenme kuramı.
*ANSİKL. Galenos ve İskenderiye okulunun yanı sıra Yeniçağ'da A. Van Leeuvıenhoek ve Audry tarafınca da desteklenen bu kurama, yumurtanın bulunuşundan sonrasında ovistler (Harvey, De Graaf, Swammerdam, Malpighi, Haller, Bonnet, Spal- lanzani vb.) karşı çıktılar ve yumurtanın spermatozoitten yalnız bir cins uyarı aldığını ileri sürdüler. Her iki kuram da geçerliliğini yitirmiştir.
SPERMATOGENEZ a. (fr. spermatoge- nüse'den).
1. Biyol. Spermatozoitlerin oluşması ile son kabul eden evrimsel süreçlerin tümü.
2. Spermatogenez öncesi, adam memelilerde, cinsel olgunluktan ya da erinlikten derhal önceki evre.
*ANSİKL. üreme bezi ya da gonat, büyük çekirdekli iri hücreler ihtiva eder; bunlar birincil eşey hücreleri ya da birincil gonositlerdir; erkekte, bunlar, spermatozoitler ile son kabul eden spermatogenetik döl hücrelerinin ana hücreleri olan spermatogoni- leri doğurmaya yarar. Spermatogenezin çeşitli aşamaları şunlardır: atmık borusunun dibinde, spermatogoniler çoğalır ve döl hücresi üretme bölgesi'ni oluşturur Bir sonraki bölgede ya da gelişme bölgesinde spermatogonilerin bölünmesi durur. Her spermatogoni hacmini artırır ve kendisini birinci dereceden spermatosite dönüştüren yapısal değişikliklere uğrar. Spermatositler, olgunlaşma bölgesi denen üçüncü bölgeye geçerler. Art arda iki bölünmeye uğrarlar; birinci bölünme kromatik indirgenme vakasını ya da meyozu gerçekleştirir; böylece ikinci dereceden iki spermatosit oluşturur. Bunlar da, her biri iki spermatit olmak suretiyle bölünürler. Spermiyogenez bölgesi olan son bölgede, spermatitler yapısal düzeltmelere uğrarlar ve spermatozoitler ya da spermiler ya da adam gamet haline gelirler. İşte bu olgunlaşmış cinsiyet hücreleri yumurtayı döller.
Bitkilerin spermatogenezi de aynen buna benzer. Çiçeksiz bitkilerde anteridi anterozoitlerin ana hücrelerini verir. Titrek tüylü anterozoitler spermatozoitlere benzediği şeklinde bu hücreler de spermatositle- re benzetilebilir. Tohumlu bitkilerde başçık içinde de aynı şekilde çiçektozu ana hücreleri bazı bakımlardan spermatositlerle karşılaştırılabilir, şundan dolayı art arda iki kez bölünmeyle dört çiçektozu verir, fakat çiçektozu gamet değildir.
SPERMATOGONİ a. (fr. spermatogo- nie). Biyol. Hayvanlar âleminde adam döl hücreleri dizisinden döl hücresi. (Spermatogoniler diploit hücrelerdir; mitoz kanalıyla etkin şekilde çoğalırlar, sonrasında, meyoza girmeye hazır birinci dereceden spermatozoitlere dönüşmek suretiyle çeşitli düzeltmelerden geçerler; ovogonilerin tersine, bu vesile ile hacimlerinde çok azca artış olur.)
SPERMATORE a. (fr. spermatorrhöe). Tıp. istemdışı sperma kaybı.
SPERMATOSİT a. (fr. spermatocyte). Biyol. Hayvanlar âleminde adam döl hücreleri dizisinden döl hücresi. (Birinci dereceden her spermatosit [spermatosit I ya da oksosit], ilkin ikinci dereceden iki özdeş spermatosit [spermatosit II], sonrasında, gene özdeş dört haploit spermatosit veren meyoz bölünmeye uğrar; bu sonuncular kolay bir evrimle [spermiyogenez] spermatozoit haline gelir.)
SPERMATOZOİT a. (fr. spermatozoide'den). Biyol. Atmığın (sperma) karakteristik öğesini oluşturan ve etkin bir halde yüzebilen adam döl hücresi.
*ANSİKL. Bir spermatitin uğramış olduğu dönüşümlerden, morfolojisi gruptan gruba değişen, fakat temel yapısı aynı kalan spermatozoitler doğar. Bir spermatozoıtte şu kısımlar bulunur: spermatitin çekirdeğinden çıkan ve kromatini içeren baş; başı örten akrozom; hareketliliği elde eden kuyruk ya da arka kamçı; santrozomlar. Ara parça, dip santriyol ile uç santriyol içinde yer edinen spermatozoit bölgesine karşılık gelir. Akarların, yuvarlaksolucanların, önayaklı kabukluların, termitlerin spermatozoitlerinde kamçı bulunmaz; onun için bunlarda ya amipsi bir yeti bulunur ya da yumurtalar bu tarz şeyleri yutarlar.
*Anat Sperma ağı, sperma atardamarına birlikte rol alan sempatik sinir ağı. || Sperma atardamarı, aortun ön yüzünde, böbrek atardamarlarının tam altından doğan erbezi ve epididim atardamarları. || Sperma kanalı, epididimi arka üretraya bağlayan ve spermanın atılım yolunu oluşturan, 2 mm çapında ve ortalama 40 santimetre uzunluğunda silindir biçiminde kanal. (Sperma kordonu içindeki öteki yapılarla beraber ilkin erbezinden torbaların kökünde kasık kanalının dış deliğine ulaşır; sonrasında kasık kanalı içinde ilerler ve leğen kemiği boşluğu içinde karmaşık bir yol izledikten sonrasında, sperma keseciğiyle boşaltıcı kanalın birleşim yerinde sonlanır.) || Sperma kanalı atardamarı, sperma kordonu içinde, sperma kanalının yanı sıra giden minik atardamar. || Sperma kesedği-idrar torbası atardamarı, hipogastrik atardamarın, sperma keseciğine ve idrar torbasına dağılan dalı. || Sperma kordonu, erbezi ve epididimi askıda tutan yapıların tümü. || Sperma toplardamarı, erbezi ve epididimin toplardamarı. || Sperma yapıcı borular, embriyon döneminde erbezini oluşturan ve bir taraftan içlerindeki ilk yumurta hücreleri küçülüp kaybolurken, öte taraftan spermatoblastları verecek olan epitelyum döl hücrelerinin alıkonmasıyla belirginleşen Pflüger boruları. || Sperma yolları, erbezinde üretilen spermatozoitlerin, epididimi, sperma kanalını, sperma keseciklerini ve son olarak, prostatın içindeki veru montanum adlı bir tümsekte üretray- la birleşen boşaltıcı kanalı geçerken izledikleri yol.
*Anat. ve Patol. Sperma hücresi, sperma oluşumu esnasında sperma yapıcı tüp içinde karyokinez evresinde gözlenen büyük hücre. (Eşanl. HENLE HüCRESİ.) || Sperma kayıpları, SPERMATORE'nin eşanlamlısı. || Sperma keseciği, prostatın üstünde idrar torbasının arkasında ve gödenbağırsağının önünde bulunan ve sperma sıvısı için depo işlevi gören uzunlamasına iki cepten her biri. || Sperma sıvısı, atmık, sperma. || Sperma yolları, spermanın dışa fışkırmadan ilkin geçmiş olduğu kanalların tümü.
*Bakteriyol. Sperma kültürü, içindeki bazı mikropları araştırmak amacıyla spermalarla meydana getirilen kültür.
*Zod. Sperma kanalı, hayvanlar âleminde adam üreme yollarının tümü. || Sperma kesesi, adam omurgalılarda atmık kanalının art şişkinliği (sperma burada birikir).
* Birçok hayvan şubesinde atmık kanalının yan tarafında bulunan bezimsi kese. (Sperma burada birikir ve ona özgü salgı da burada eklenmiş olur. Sperma kesesi keselilerde, balinalarda ve etçillerde yoktur.) || Sperma torbası, birçok hayvan şubesinde dişilerin üreme yolları üstünde bulunan poşet. (Adamın sperması bunun içinde toplanır ve uzun bir süre canlı olarak korunur. Anaarı yumurta bırakmakta olduğu petek gözünün çapına nazaran, sperma torbasının yumurta kanalına oluşturulan ağzını açar ya da kapar: o şekilde ki, yumurta ya döllenir, ya döllenmez. Anaarı ömründe bir kez çiftleşir ve almış olduğu dölleyici spermatozoitlerden yeteri kadarını senelerce sperma torbasında saklayabilir.) [Eşanl. SPERMATEK.]
*ANSİKL. Fizyol. insan sperması erbezin- den üretra ağzına kadar birçok organın ürünlerinin toplamından oluşan yarı-sıvı, yapışkan, beyazımsı, özgül kokulu bir maddedir. Spermada bulunan başlıca maddeler şunlardır:
1. azca oranda seröz sıvı içinde yüzen spermatozoitlerin çoğunluğu oluşturduğu erbezi salgısı;
2. sperma keseciklerinin sıvısı;
3. spermaya özgül kokusunu ve kremsi görünümünü veren prostat sıvısı;
4. spermaya yapışkanlığını veren, kamış ve üretra çevresindeki Covvper bezlerinin duru ve akıcı sıvısı;
5. Littre bezlerinin sümüksü maddesi.
SPERMASIZUK a. Tıp. Sperma salgısının yokluğu.
SPERMATİK sıf. (fr. spermatique). Anat. Spermatik atardamar, üst karın atardamarının erbezi zarlarına yayılan dalı.
SPERMATİZM a. (fr spermatisme). Tip tar Dölütün temel karakterlerini adamın belirlediğini, kadının ya da dişinin bu karakterlerin gelişeceği kalıbı sağlamaktan başka işlevi olmadığını korumak için çaba sarfeden döllenme kuramı.
*ANSİKL. Galenos ve İskenderiye okulunun yanı sıra Yeniçağ'da A. Van Leeuvıenhoek ve Audry tarafınca da desteklenen bu kurama, yumurtanın bulunuşundan sonrasında ovistler (Harvey, De Graaf, Swammerdam, Malpighi, Haller, Bonnet, Spal- lanzani vb.) karşı çıktılar ve yumurtanın spermatozoitten yalnız bir cins uyarı aldığını ileri sürdüler. Her iki kuram da geçerliliğini yitirmiştir.
SPERMATOGENEZ a. (fr. spermatoge- nüse'den).
1. Biyol. Spermatozoitlerin oluşması ile son kabul eden evrimsel süreçlerin tümü.
2. Spermatogenez öncesi, adam memelilerde, cinsel olgunluktan ya da erinlikten derhal önceki evre.
*ANSİKL. üreme bezi ya da gonat, büyük çekirdekli iri hücreler ihtiva eder; bunlar birincil eşey hücreleri ya da birincil gonositlerdir; erkekte, bunlar, spermatozoitler ile son kabul eden spermatogenetik döl hücrelerinin ana hücreleri olan spermatogoni- leri doğurmaya yarar. Spermatogenezin çeşitli aşamaları şunlardır: atmık borusunun dibinde, spermatogoniler çoğalır ve döl hücresi üretme bölgesi'ni oluşturur Bir sonraki bölgede ya da gelişme bölgesinde spermatogonilerin bölünmesi durur. Her spermatogoni hacmini artırır ve kendisini birinci dereceden spermatosite dönüştüren yapısal değişikliklere uğrar. Spermatositler, olgunlaşma bölgesi denen üçüncü bölgeye geçerler. Art arda iki bölünmeye uğrarlar; birinci bölünme kromatik indirgenme vakasını ya da meyozu gerçekleştirir; böylece ikinci dereceden iki spermatosit oluşturur. Bunlar da, her biri iki spermatit olmak suretiyle bölünürler. Spermiyogenez bölgesi olan son bölgede, spermatitler yapısal düzeltmelere uğrarlar ve spermatozoitler ya da spermiler ya da adam gamet haline gelirler. İşte bu olgunlaşmış cinsiyet hücreleri yumurtayı döller.
Bitkilerin spermatogenezi de aynen buna benzer. Çiçeksiz bitkilerde anteridi anterozoitlerin ana hücrelerini verir. Titrek tüylü anterozoitler spermatozoitlere benzediği şeklinde bu hücreler de spermatositle- re benzetilebilir. Tohumlu bitkilerde başçık içinde de aynı şekilde çiçektozu ana hücreleri bazı bakımlardan spermatositlerle karşılaştırılabilir, şundan dolayı art arda iki kez bölünmeyle dört çiçektozu verir, fakat çiçektozu gamet değildir.
SPERMATOGONİ a. (fr. spermatogo- nie). Biyol. Hayvanlar âleminde adam döl hücreleri dizisinden döl hücresi. (Spermatogoniler diploit hücrelerdir; mitoz kanalıyla etkin şekilde çoğalırlar, sonrasında, meyoza girmeye hazır birinci dereceden spermatozoitlere dönüşmek suretiyle çeşitli düzeltmelerden geçerler; ovogonilerin tersine, bu vesile ile hacimlerinde çok azca artış olur.)
SPERMATORE a. (fr. spermatorrhöe). Tıp. istemdışı sperma kaybı.
SPERMATOSİT a. (fr. spermatocyte). Biyol. Hayvanlar âleminde adam döl hücreleri dizisinden döl hücresi. (Birinci dereceden her spermatosit [spermatosit I ya da oksosit], ilkin ikinci dereceden iki özdeş spermatosit [spermatosit II], sonrasında, gene özdeş dört haploit spermatosit veren meyoz bölünmeye uğrar; bu sonuncular kolay bir evrimle [spermiyogenez] spermatozoit haline gelir.)
SPERMATOZOİT a. (fr. spermatozoide'den). Biyol. Atmığın (sperma) karakteristik öğesini oluşturan ve etkin bir halde yüzebilen adam döl hücresi.
*ANSİKL. Bir spermatitin uğramış olduğu dönüşümlerden, morfolojisi gruptan gruba değişen, fakat temel yapısı aynı kalan spermatozoitler doğar. Bir spermatozoıtte şu kısımlar bulunur: spermatitin çekirdeğinden çıkan ve kromatini içeren baş; başı örten akrozom; hareketliliği elde eden kuyruk ya da arka kamçı; santrozomlar. Ara parça, dip santriyol ile uç santriyol içinde yer edinen spermatozoit bölgesine karşılık gelir. Akarların, yuvarlaksolucanların, önayaklı kabukluların, termitlerin spermatozoitlerinde kamçı bulunmaz; onun için bunlarda ya amipsi bir yeti bulunur ya da yumurtalar bu tarz şeyleri yutarlar.
Kaynak: Büyük Larousse
Sperm ve yumurtalık mayoz bölünme geçirir mi?
Yumurta ve sperm arasındaki fark nedir?
Seçilmiş Sperm Mikroenjeksiyonu (IMSI)
YORUMLAR