Suyun temel ve fizyolojik özellikleri ve içme suyunun özellikleri ile ilgili bilgilerin yer almış olduğu yazımız Su, hava, toprak… Dünyamız...
Suyun temel ve fizyolojik özellikleri ve içme suyunun özellikleri ile ilgili bilgilerin yer almış olduğu yazımız
Su, hava, toprak… Dünyamız bu üç şey üstüne kurulmuş olduğu benzer biçimde, tüm canlıların yaşamı da bunlardan geçer.
Biliyorsunuz ki: Yeryüzünün dörtte üçü suyla (denizlerle) kaplıdır. Yeryüzündeki tüm sulara su küre (hidrosfer) denir, öte taraftan, canlıların yapısında ağırlık bakımından yüzde 60 – 70 su vardır. Canlıları oluşturan hücrelerin plazmasındaki su oranı daha da yüksek, yüzde 80 – 95 arasındadır.
ZAYIFLARIN VÜCUDUNDA DAHA ÇOK SU VAR!
İnsanın vücudundaki su o kimsenin zayıf ya da şişman olmasına, hanım, ya da adam olmasına bakılırsa de başka başkadır. Zayıf yapılı bir adamın vücudundaki su tüm ağırlığının üçte ikisi kadardır. Buna karşılık, aynı ağırlıktaki şişman yapılı bir adamın vücudundaki su tüm ağırlığının ama yarısına yakındır. Zayıf bir hanımda ise bu oran yüzde 60, şişman bir hanımda yüzde 40 olur.
Su yaşamamız için vazgeçemeyeceğimiz bir maddedir. Türlü şekillerde kaybettiğimiz suyu su içerek, sulu yiyeceklerle, içeceklerle tamamlarız.
Su, sıvı bir madde olduğuna bakılırsa hem fiziğin, hem de kimyanın araştırma alanına girer. Kimya bakımından su bileşik bir cisimdir. Bir su molekülünde 2 hidrojen atomu ile 1 oksijen atomu vardır.
Düzgüsel şartlarda (0°C ısı, 760 mm. atmosfer basıncı altında) gerek oksijen, gerekse hidrojen gaz halinde bulunan birer elemandır.
Bir süre önce gördüğümüz benzer biçimde havada büyük oranda oksijen vardır, canlıların solunumu oksijenle gerçekleşir. Hidrojen ise, havada çok az oranda vardır ama, pek çok kimyasal vaka sonunda hidrojen gazı açığa çıkar. Kimi vakalar ise tamamlandıktan sonrasında su verirler.
Su kimyasal bakımdan bir bileşik olduğuna bakılırsa oksijenle hidrojen elemanlarıyla suni yolla su elde edilebilir. Laboratuvarlarda, elektroliz ismi verilen bir yöntemle, hidrojen, oksijen gazları, elektrik akımından da yararlanılarak, su haline getirilir. Fakat, yukarıda da söylediğimiz benzer biçimde, yeryüzünde kucak dolusu su bulunmuş olduğu için, bizler günlük gereksinimlerimizi karşılamak suretiyle la-boratuvarda su yapmak zorunda kalmayız.
Tabiatta su türlü aşamalardan geçerek, kapalı bir çevrim yapar: Denizlerden, akarsulardan, göllerden buharlaşır, bulut olup gökyüzünde bir yerden bir yere gider, sonrasında uygun şartlara rastlayınca yağmur, kar, dolu, kırağı, çiy benzer biçimde değişik biçimlerde tekrardan yeryüzüne döner. Ayrıca insanoğlu, hayvanlar, bitkiler de, yaşamak için aldıkları suyu zaman içinde tekrardan yeryüzüne verirler. Bu şekilde, yeryüzündeki su miktarında büyük seviyede değişme olmaz.
HAVADA DA SU VAR
Soluduğumuz havada bir miktar su buharı vardır. Bizler buna rutubet deriz. Havanın nemi de, zamana, iklim şartlarına bakılırsa değişiyor. Rutubet, canlıların yaşaması için büyük ehemmiyet taşır. Kuru hava (nemsiz hava) sağlığımız için elverişli değildir. Havadaki nemi bazı vakalara bakarak anlayabiliriz. İşte size örnek:
• Deniz kıyısında dağlardakinden daha çok rutubet vardır. Onun için de tuzluktaki tuz deniz kıyısında daha acele nemlenir.
• Kışın camların buğulanması havadaki rutubet yüzünden olur. Dışarısı soğuk, odanın içi sıcaktır. Cama yakın olan havanın içindeki su ısısını soğuk cama verir, yoğunlaşır, sıvı hale geçer. Onun için de buhar camın sokaktan yana olan yüzünde değildir, odadan yana olan yüzündedir.
Hava benzer biçimde, toprakta da su vardır. Bir takım toprak katmanları (tabakaları) gözeneklidir. Yüzeyden gelen suyu aşağılara geçirir. Bu şekilde, toprağın derinliklerine inen su kil benzer biçimde su geçirmeyen katmanlara rastlayınca birikir. Bu şekilde yeraltı suları oluşur. Bu tür şeyler zaman içinde kaynak, dere, ırmak benzer biçimde türlü şekiller altında tekrardan yeryüzüne çıkarlar. Kimisi de, bir yol bulamadığı için, olduğu yerde kalır. O süre, insanoğlu toprağı kazarak bu suları yeryüzüne çıkarır, kullanırlar. Kuyular, artezyen kuyuları bu anlattıklarımıza örnek olabilir.
Topraktan çıkan suyun içinde, erimiş halde, başka maddeler, madenler, tuzlar vardır. Bu bakımdan, suları birbirlerinden ayırırız. Temiz, mikropsuz, az kireçli, ya da asla kireçsiz sular içme suyu olarak kullanılır. Bu nitelikleri taşımayan sular ise, tarımda tarlaları sulama’ da işe yarar. Bir şehrin yakınında su membaı yoksa en yakın su kaynağından, genellikle, bir ırmaktan, gölden, barajdan borularla şehre su getirilir. Bu su bir merkezde temizlenir, içilmeyecek kadar kireçliyse kireci süzülür, içine belirgin oranlarda klor katılarak mikrop taşıması önlenir, ondan sonrasında geniş bir boru donanımıyla şehre dağıtılır.
Meydana getirilen averaj hesaplara bakılırsa bir insanoğlunun içme, yıkanma, yıkama, temizlik yapma için günlük su ihtiyacı 150 litredir. Bununla birlikte, sanayi merkezlerinde fabrikalar büyük miktarlarda su kullanırlar. Yalnız, fabrikalarda kullanılan suyun çoğu zaman içme suyu benzer biçimde kireçten arıtılıp temizlenmesi mecburi değildir. içme sularında aranacak özellikler şunlardır:
• İçme suyu mikropsuz olmalıdır.
• İçinde gözle görülebilecek hiçbir cisim bulunmamalıdır; görünüşü renksiz, saydam olmalıdır.
• Bekletilmiş suyu içmek doğru değildir. Bundan dolayı içme suyu taze, havalandırılmış, hoş içimli olmalıdır.
• Çok soğuk su içmek de zararlıdır. İçme suyunun sıcaklığı ortalama olarak 15 C° olmalıdır.
Sular, sabunu köpürtmelerine bakılırsa, türlü sertlik derecelerine ayrılmıştır. Suyu köpürtmek için ihtiyaç duyulan sabun damlası ile suyun sertliğini ölçeriz. Sert suların köpürmesi için yumuşak sular için gerekenden daha çok sayıda sabun damlası gerekir. Sertlik derecesi 10, ya da daha minik olan sulara yumuşak su, 10 -15 içinde olanlara orta su, sertlikte daha yüksek olanlara sert su deriz. Çoğu zaman, içme sularının yumuşak olması gereklidir.
YORUMLAR