Tahta isim Farsça ta¬te 1 . Düz, enlice, uzun ve az kalınca biçilmiş ağaç: "Tahtaları oynattığında üstüne topraklar dökülme...
Tahta
isim Farsça ta¬te
1 . Düz, enlice, uzun ve az kalınca biçilmiş ağaç:
2 . (ödat) Bu ağaçtan yapılmış:
3 . Bu malzemeden oluşmuş yüzey, döşeme:
4 . Sebze bahçelerinde ayrılan minik yer.
5 . Kara tahta.
6 . (halk ağzında) Çimlenen tohumlar için bahçede hazırlanan uzun tarh:
isim Farsça ta¬te
1 . Düz, enlice, uzun ve az kalınca biçilmiş ağaç:
"Tahtaları oynattığında üstüne topraklar dökülmeye başladı."- İ. O. Anar.
2 . (ödat) Bu ağaçtan yapılmış:
"Bir aralık elinde tahta çantalı biri, kahvenin önündeki halka karşı bir söylev çekmeye başladı."- F. Otyam.
3 . Bu malzemeden oluşmuş yüzey, döşeme:
"Yeni silinmiş tahtalar birden fazla saniye içinde çok kötü oldu."- R. N. Güntekin.
4 . Sebze bahçelerinde ayrılan minik yer.
5 . Kara tahta.
6 . (halk ağzında) Çimlenen tohumlar için bahçede hazırlanan uzun tarh:
"Köylüler bu tarhlara tahta tabir eder, ekilecek her dönüm için bir tahta yapmakla övünürlerdi."- E. Işınsu.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
- tahtaya kaldırmak
- tahtaya kalkmak
Birleşik Sözler
- tahta biti
- tahtaboş
- tahta göğüs
- tahta kaşık
- tahta kurdu
- tahtakurusu
- tahta pamuk
- tahta perde
- tahtası noksan
- kara tahta
- öz tahta
- peştahta
- yapay tahta
- taş tahta
- bir tahtada
- uyum tahtası
- atlama tahtası
- aynalık tahtası
- borsa tahtası
- can tahtası
- dama tahtası
- tecrübe etme tahtası
- duyuru tahtası
- ekmek tahtası
- göğüs tahtası
- hamur harcı tahtası
- duyuru tahtası
- inanç tahtası
- kapak tahtası
- satranç tahtası
- sıçrama tahtası
- silme tahtası
- sofra tahtası
- teneşir tahtası
- ütü tahtası
- yazboz tahtası
- yazı tahtası
Odun ya da tahta, ağaçların gövdelerini ve dallarını oluşturan sert bir maddedir. İnşaat malzemesi, kâğıt ve yakıt yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte tahta yalıtkan bir maddedir. Tahtanın az bir ıslatılmış hali ise iletken olur. Böylelikle elektrik çarpmaları şeklinde durumlarda kuru tahtadan yararlanılabilir.
Odunun kimyasal yapısı, üç ana gurupta incelenir. Bu tür durumlar;
Selüloz: Ak renkte güneş ışığı tesiri ile rengini değiştirmeyen, ağaca esneklik ve eğilme kabiliyeti veren maddedir. Ağaç içindeki oranı, kuru ağaç ağırlığının %50-60'ı kadardır. Kağıt üretiminin temel gerecidir. Kimyasal formülü C5H10O5 tir
Lignin: Selüloz yapısının miselleri arasına yerleşmiş olan lignin maddesi selülozun aksine esneklik kabiliyeti olmayan gevrek bir maddedir ve ağaca sertliğini kazandırır. Lignin ağaçların otsu bitkilerden ayrılmasını elde eden madde olup ağacın yapısındaki lignin miktarı %14-23 oranındadır.
Hemiselüloz: Kimyasal bileşikleri itibarıyla polisakkaritlerden olan hemiselülozlar hidrolize edildikleri süre şekere dönüşürler. Ağaç içinde %15-25 oranında bulunurlar.
TAHTA a. (fars. talşte'den).
1. inşaatlarda, ev için hazırlanan dolap, raf şeklinde mobilyalarla kimi eşyaların yapımında kullanılan yassı, uzunca biçilmiş kereste. (Bk. ansikl. böl. Marangl.)
2. Bu şekilde biçimlenmiş parçalardan oluşan yüzey; Odanın döşemesi tahta. Satranç tahtası.
3. üstünde kimi yiyeceklerin kesme, kıyma, parçalama işleminin yapıldığı tahta yüzey (çoğu zaman bir tamlayanla): Ekmek tahtası. Et tahtası. Soğan tahtası.
4. Bahçelerde sebze yetiştirmek için ayrılan bölümlerden her birisi
5. üstüne tebeşirle yazı yazıları duvar aracı; karatahta: Tahtaya kalkmak. Tahtayı silmek.
6. üstüne türlü yazılar, duyurular asılan pano (bir tamlayanla): duyuru tahtası.
7. Tahta şeklinde (göğüs), göğüsleri çok fazla seviyede minik olan hanım (tkz.). || Tahtası noksan, dengesiz, kaçık, budala kimseler için latife yollu kullanılır. || Bir öğrenciyi tahtaya kaldırmak, sözlü imtihan için onu karatahta önüne çağırmak. || Tahtaya vurmak, uğursuz sayılan bir şeyden uzak kalmak için, tahtadan olan şeyi parmakla tıklatmak.
*Denize. Tahta bağı, doğrudan, baca, borda vb. yerlerde çalışan gemicilerin kullandığı ızbarço tahtasını yerine asmak için meydana getirilen bağ.
*Foto. Objektif tahtası, kutunun gövdesine takılan ve üstüne objektif taşıyıcı rondelanın tutturulduğu sökülebilir levha.
*Haliç. Yan tahtası, tezgâhın her iki yanına yerleştirilen ve leventleri taşıyan ağır tahtalardan her birisi.
*inş. Parke tahtası, birleştirilince parke döşeme kaplamasını oluşturan, zıvana lambalı ahşaplama.
*Kur. tar. OsmanlIlarda, Kubbealtı'nda Divan'ın toplandığı yerin dışındaki iki kubbe içinde bulunan, reisülküttap ile kâtiplerin oturdukları yere verilen isim.
*Marangl. ve Orm. san. Göbek tahtası, tomruğun özüne yakın kısmından çıkarılan tahta. || Kapak tahtası, tomruklar biçilirken çıkan, bir yüzü düz, kenarları alınmamış tahta, || Sırt tahtası, göbek tahtası ile kapak tahtası arasından alınan tahta. || Yapay tahta, yonga ve talaş haline getirilmiş ağacın ya da keçeleşme özelliği gösteren bitkilerin odunlaşmış bölümlerini buharla yumuşatarak elde edilmiş ürüne tutkal katılarak oluşturulan levha (mesela odunlifi levha, yong levha, sunta).
*Matbaac. Tarama gravürde, baskı halletmeye yarayan planş.
*Mutf, Ekmek tahtası, üstünde ekmek kesilen, kalınca ve saplı tahta. || Et tahtası, üstünde et kesilen kalınca tahta. || Hamur harcı tahtası, üstünde hamur harcı açılan yuvarlak tahta. (Ayaklı olur ya da altına bir ayaklık yerleştirilerek kullanılır. Kimi yörelerde yer sofrası işlevi de görür.)
*Müz. Or kestrada, telli ve vurmalı çalgılar içinde, ahengin içindeki "minik uyum" i oluşturan titreşimli hava çalgılarını belirten genel terim. (Tahtalar obua' ları, İngiliz kornoları'nı, klarinet'lerı, fagot' ları, büyük bölümü süre metalden olmalarına karşın flütleri ve daima metalden meydana getirilen saksofonları ihtiva eder.) || Uyum tahtası, üstünden çalgı tellerinin geçmiş olduğu, tahtadan ya da deriden ince yüzey. (Eşiğin ilettiği titreşimleri alıp sesleri yükseltir, eşitler ve yayar. Saplı çalgılarda bir iki göğüs deliği olan ve kimi zaman boyanmış bezeklerle süslü bir armoni çubuğuyla pekiştirilir).
*Spor. Sörf tahtası, bir direğe bağlanmış bir yelkeni olan, yarış ya da eğlence amacıyla kullanılabilen, yarı sert ve suda batmayan malzemeden yapılmış gereç; bu gereçle meydana getirilen spor. (Amerikalı Schweitzer tarafınca bulunan bu "yelkenli sörf" minimum 3,50 m uzunluğunda, 15 ile 20 kilogram ağırlığındadır; gerecin dengesini güçlendiren su altında kalan portatif bir dümeni ve enlemesine kaymasını önleyecek bir arka kanadı vardır. Bu spor 1984'te olimpiyatlara kabul edilmiştir. (Eşanl. SÖRF.) || Yüzme tahtası, Yüzmede, ayakları çalıştırmaya yarayan mantar ya da plastikten dikdörtgen gereç.
*Ziraat. Bir takım sürüm yöntemleriyle bir tarlada geniş şeritler halinde meydana getirilen hafifçe yükseklik. (Tahtalar, tarlaya dalgalı bir görünüm verir.)
*Tek. res. Çizim tahtası, teknik ressamın, üstüne kâğıdını tespit etmiş olduğu, olabildiğince düz ağaç yüzey. (Pek çok kez sert ağaçtan olan kenarlar, cetvelinin dayanacağı kıyılarda dik açılar oluşturmak amacıyla çok tertipli olarak yükseltilmiştir.)
*Tekst, iğne tahtası, jakar makinesinin ve mekanik armürlerin iğnelerinin geçmesi için üstüne delikler açılmış tahta. || Küpeteli tahtası, küpetellerinin geçmesi için üstünde delikler bulunan tahta. || Kanunl Sultan Süleyman, tahtında Transilvanya prensini kabul adarken Toçkafit sarayı müzesi, İstanbul yon tahtası, jakar makinesinin malyonlarını taşıyan gücü tellerinin geçmesi için üstüne beşli kümeler halinde delikler açılmış tahta.
* sıf.
1. Tahtadan yapılmış şey için kullanılır: Tahta masa. Tahta eşya.
2. Tahta perde, iki yeri birbirlerinden farklı kılan tahtadan yapılmış bölme.
*Deric. Tahta çivi, deriyi kurutmak amacıyla çerçeveye çakmaya yarayan, tahtadan bir başı olan hususi çivi.
*El sant. Tahta kalıp, yazmacılıkta, kumaş üstüne desen basmakta kullanılan ağaçtan yapılmış şablon. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Bür. ger. Ilk başlarda, kayağan- taştan ya da tahtadan meydana getirilen siyah du var tahtaları, bugün giderek türlü mad delerden ve değişik renklerde yapılmaktadır. Kâğıt yapraklarından (paper-board) oluşan tahtaların şu demek oluyor ki sıra, üstüne harf ler, maketler, şemalar tutturulan keçeli ya da mıknatıslı tahtalar da vardır.
*El sant. Yazmacılıkta kullanılan kalıplar daha çok ıhlamur, armut ağacı ya da sarı çamdandır. Kalıp yapılacak tahtanın ku ru ve fırınlanmış olması gerekir; ters halde ıslanınca bozulur. Tahta, üstüne motif oyulmadan ilkin sıcak balmumuna batırılarak kolay oyulması ve dayanıklı olması sağlanır. Desen, kabartma olarak hususi bıçaklarla oyulur. Bugün Tokat şeklinde geleneksel yöntemlerle yazma üretilen bir takım yöreler haricinde tahta kalıpların yerini giderek film baskı tekniği almaktadır.
*Marangl. Tahta geniş bir kullanım alanı olan bir ağaç ürünüdür, inşaatlarda kalıp, perde, kiremit altı, tavan ve taban döşemesi; marangozlukta körağaç, masif mobilya gereci, duvar kaplaması olarak kullanılır.
1. inşaatlarda, ev için hazırlanan dolap, raf şeklinde mobilyalarla kimi eşyaların yapımında kullanılan yassı, uzunca biçilmiş kereste. (Bk. ansikl. böl. Marangl.)
2. Bu şekilde biçimlenmiş parçalardan oluşan yüzey; Odanın döşemesi tahta. Satranç tahtası.
3. üstünde kimi yiyeceklerin kesme, kıyma, parçalama işleminin yapıldığı tahta yüzey (çoğu zaman bir tamlayanla): Ekmek tahtası. Et tahtası. Soğan tahtası.
4. Bahçelerde sebze yetiştirmek için ayrılan bölümlerden her birisi
5. üstüne tebeşirle yazı yazıları duvar aracı; karatahta: Tahtaya kalkmak. Tahtayı silmek.
6. üstüne türlü yazılar, duyurular asılan pano (bir tamlayanla): duyuru tahtası.
7. Tahta şeklinde (göğüs), göğüsleri çok fazla seviyede minik olan hanım (tkz.). || Tahtası noksan, dengesiz, kaçık, budala kimseler için latife yollu kullanılır. || Bir öğrenciyi tahtaya kaldırmak, sözlü imtihan için onu karatahta önüne çağırmak. || Tahtaya vurmak, uğursuz sayılan bir şeyden uzak kalmak için, tahtadan olan şeyi parmakla tıklatmak.
*Denize. Tahta bağı, doğrudan, baca, borda vb. yerlerde çalışan gemicilerin kullandığı ızbarço tahtasını yerine asmak için meydana getirilen bağ.
*Foto. Objektif tahtası, kutunun gövdesine takılan ve üstüne objektif taşıyıcı rondelanın tutturulduğu sökülebilir levha.
*Haliç. Yan tahtası, tezgâhın her iki yanına yerleştirilen ve leventleri taşıyan ağır tahtalardan her birisi.
*inş. Parke tahtası, birleştirilince parke döşeme kaplamasını oluşturan, zıvana lambalı ahşaplama.
*Kur. tar. OsmanlIlarda, Kubbealtı'nda Divan'ın toplandığı yerin dışındaki iki kubbe içinde bulunan, reisülküttap ile kâtiplerin oturdukları yere verilen isim.
*Marangl. ve Orm. san. Göbek tahtası, tomruğun özüne yakın kısmından çıkarılan tahta. || Kapak tahtası, tomruklar biçilirken çıkan, bir yüzü düz, kenarları alınmamış tahta, || Sırt tahtası, göbek tahtası ile kapak tahtası arasından alınan tahta. || Yapay tahta, yonga ve talaş haline getirilmiş ağacın ya da keçeleşme özelliği gösteren bitkilerin odunlaşmış bölümlerini buharla yumuşatarak elde edilmiş ürüne tutkal katılarak oluşturulan levha (mesela odunlifi levha, yong levha, sunta).
*Matbaac. Tarama gravürde, baskı halletmeye yarayan planş.
*Mutf, Ekmek tahtası, üstünde ekmek kesilen, kalınca ve saplı tahta. || Et tahtası, üstünde et kesilen kalınca tahta. || Hamur harcı tahtası, üstünde hamur harcı açılan yuvarlak tahta. (Ayaklı olur ya da altına bir ayaklık yerleştirilerek kullanılır. Kimi yörelerde yer sofrası işlevi de görür.)
*Müz. Or kestrada, telli ve vurmalı çalgılar içinde, ahengin içindeki "minik uyum" i oluşturan titreşimli hava çalgılarını belirten genel terim. (Tahtalar obua' ları, İngiliz kornoları'nı, klarinet'lerı, fagot' ları, büyük bölümü süre metalden olmalarına karşın flütleri ve daima metalden meydana getirilen saksofonları ihtiva eder.) || Uyum tahtası, üstünden çalgı tellerinin geçmiş olduğu, tahtadan ya da deriden ince yüzey. (Eşiğin ilettiği titreşimleri alıp sesleri yükseltir, eşitler ve yayar. Saplı çalgılarda bir iki göğüs deliği olan ve kimi zaman boyanmış bezeklerle süslü bir armoni çubuğuyla pekiştirilir).
*Spor. Sörf tahtası, bir direğe bağlanmış bir yelkeni olan, yarış ya da eğlence amacıyla kullanılabilen, yarı sert ve suda batmayan malzemeden yapılmış gereç; bu gereçle meydana getirilen spor. (Amerikalı Schweitzer tarafınca bulunan bu "yelkenli sörf" minimum 3,50 m uzunluğunda, 15 ile 20 kilogram ağırlığındadır; gerecin dengesini güçlendiren su altında kalan portatif bir dümeni ve enlemesine kaymasını önleyecek bir arka kanadı vardır. Bu spor 1984'te olimpiyatlara kabul edilmiştir. (Eşanl. SÖRF.) || Yüzme tahtası, Yüzmede, ayakları çalıştırmaya yarayan mantar ya da plastikten dikdörtgen gereç.
*Ziraat. Bir takım sürüm yöntemleriyle bir tarlada geniş şeritler halinde meydana getirilen hafifçe yükseklik. (Tahtalar, tarlaya dalgalı bir görünüm verir.)
*Tek. res. Çizim tahtası, teknik ressamın, üstüne kâğıdını tespit etmiş olduğu, olabildiğince düz ağaç yüzey. (Pek çok kez sert ağaçtan olan kenarlar, cetvelinin dayanacağı kıyılarda dik açılar oluşturmak amacıyla çok tertipli olarak yükseltilmiştir.)
*Tekst, iğne tahtası, jakar makinesinin ve mekanik armürlerin iğnelerinin geçmesi için üstüne delikler açılmış tahta. || Küpeteli tahtası, küpetellerinin geçmesi için üstünde delikler bulunan tahta. || Kanunl Sultan Süleyman, tahtında Transilvanya prensini kabul adarken Toçkafit sarayı müzesi, İstanbul yon tahtası, jakar makinesinin malyonlarını taşıyan gücü tellerinin geçmesi için üstüne beşli kümeler halinde delikler açılmış tahta.
* sıf.
1. Tahtadan yapılmış şey için kullanılır: Tahta masa. Tahta eşya.
2. Tahta perde, iki yeri birbirlerinden farklı kılan tahtadan yapılmış bölme.
*Deric. Tahta çivi, deriyi kurutmak amacıyla çerçeveye çakmaya yarayan, tahtadan bir başı olan hususi çivi.
*El sant. Tahta kalıp, yazmacılıkta, kumaş üstüne desen basmakta kullanılan ağaçtan yapılmış şablon. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. Bür. ger. Ilk başlarda, kayağan- taştan ya da tahtadan meydana getirilen siyah du var tahtaları, bugün giderek türlü mad delerden ve değişik renklerde yapılmaktadır. Kâğıt yapraklarından (paper-board) oluşan tahtaların şu demek oluyor ki sıra, üstüne harf ler, maketler, şemalar tutturulan keçeli ya da mıknatıslı tahtalar da vardır.
*El sant. Yazmacılıkta kullanılan kalıplar daha çok ıhlamur, armut ağacı ya da sarı çamdandır. Kalıp yapılacak tahtanın ku ru ve fırınlanmış olması gerekir; ters halde ıslanınca bozulur. Tahta, üstüne motif oyulmadan ilkin sıcak balmumuna batırılarak kolay oyulması ve dayanıklı olması sağlanır. Desen, kabartma olarak hususi bıçaklarla oyulur. Bugün Tokat şeklinde geleneksel yöntemlerle yazma üretilen bir takım yöreler haricinde tahta kalıpların yerini giderek film baskı tekniği almaktadır.
*Marangl. Tahta geniş bir kullanım alanı olan bir ağaç ürünüdür, inşaatlarda kalıp, perde, kiremit altı, tavan ve taban döşemesi; marangozlukta körağaç, masif mobilya gereci, duvar kaplaması olarak kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR