Tema -Tem nedir? Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce demektir. Konu ve ana düşünce ile yakınlığı nedeniyle onlarl...
Tema -Tem nedir? Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce demektir. Konu ve ana düşünce ile yakınlığı nedeniyle onlarla karıştırılmaması gereken bir terimdir. Konunun somut nitelikli olmasına karşılık, tema soyut özellikler gösterir. Bir eserin teması, onun konusu değildir. Konunun çok özel bir biçimde işlenmiş ayrıntısıdır.
Ölümün konu edildiği bir eserde “ölüm karşısında duyulan hüzün“, bu eserin teması olarak ifade edilebilir. Bir şeyin edebiyat eserine konu edilmesi için, bir yazar veya şairin o konuyu seçmiş olması yeterlidir. Oysa tema, edebî şahsiyetin sanatçı yönünün, yorumlama gücünün bir göstergesidir.
Tema bütün sanat dallarının ortak terimlerinden biridir. İnançlar ve kültürel değerler, herhangi bir temanın farklı toplumlarda, hatta aynı toplumda bile değişik biçimlerde ele alınmasına neden olur. Söz gelişi aşk teması, edebiyatın bir döneminde ince duyarlıkları ifade ederken, başka bir dönemde maddî hazların ifade aracı olarak işlenebilir.
Tema bir eserde, insandaki beyin gibidir. Eserde anlatılan her şeyde ve anlatma biçiminde temanın etkisi vardır. Edebî şahsiyetin eserini yazma amacı, doğrudan doğruya tema ile ilgilidir. Eğer bir eserin teması doğru belirlenirse, eserin doğru anlaşılma şansı da artar.
Bir eserin değerini konusu değil teması belirler. Bunun gerçekleşmesi ise, temanın düşünce dokusu ve yorumlanışı ile ilgilidir. Bir eserin konusunun nasıl yorumlandığı sorusuna bulunan cevap, temanın belirlenmesinde ipucudur.
Eserin bütününe hakim olan bir tema, iyi işlenmek kaydıyla, eserin sağlam bir kompozisyon kazanmasında etkili olabilir. Tema soyuttur ve soyutluğun derecesi edebî şahsiyetin özellikleriyle yakından ilgilidir. Tema, somut verilerle desteklendiği zaman eserin başarısı artar.
Bir edebî eser veya metin, birden fazla temadan meydana gelebilir. Fakat bunlardan biri veya birkaçı edebî eser veya metinde daha bir önem kazanmış olarak karşımıza çıkar. İkinci, üçüncü derecedeki temalar, asıl temayı besler, eseri zenginleştirir. Eserin daha iyi anlaşılmasını kolaylaştırır. Şžiirde Tema (Özet) :
Şžiirde dile getirilen duygu, düşünce ve hayale tema denir. Şžiir bir düşünce yazısı olmadığı için “tema†sözcüğünden daha çok esrede dile getirilen duygu ve hayali anlamalıyız. Şžiirde tema kimi zaman bir aşk, ayrılık acısı, ölüm korkusu gibi bireysel duygular kimi zaman da başka insanlar için üzüntülerin yer aldığı toplumsal konuları da içerebilir. Şžiirde Tema (Detay) :
Her eserin bir yazılış amacı, iletmek istediği bir mesaj vardır. Eserde iletilmek istenen mesaja “tema†denir. Şžiirde daha çok duygu ve hayaller işlenir; bir şiirde yoğun olarak işlenen duygular ve hayaller şiirin temasını oluşturur. Şžiiri oluşturan her birimin bir teması vardır. Bu temalar birleşerek şiirin ana temasını oluşturur.
Şžiirde işlenen temalar soyut bir kavram veya düşüncedir, bu soyut kavramlar şiir dışında da vardır. Şžiirle somutlaştırılan temaya da “konu†denir.
Aynı temayı işleyen birden çok şiir vardır. Ancak bazıları diğerlerinden daha başarılıdır; bunun nedeni, temanın işleniş biçimidir.
Şžiirde işlenen temanın şiirin yazıldığı dönemle ve şairle ilişkisi vardır. Örnek Şžiirde Tema İncelemesi:
Mert dayanır, namert kaçar
Meydan gümbürgümbürlenir
Şžahlar şahı divan açar
Divan gümbür gümbürlenir
Yiğit kendini öğende
Oklar menzilin döğende
Şžeşper kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir
Ok atılır kalesinden
Hak saklasın belâsından
Köroğlu’nun narasından
Her yan gümbür gümbürlenir
Köroğlu
Şžiirin Teması : Şžairin şiirde iletmek istediği mesaj yiğitlik ve yiğitliğin gücüdür. Şžair savaş tasvirleriyle yiğitliği somutlaştırmıştır.
Şžiirin Konusu : “yiğitleri övmeâ€dir.
Şžiirin yazıldığı dönem ve şairle ilişkisi: Köroğlu 16. yüzyılda yaşadığı sanılan bir şairdir. Bolu’nun Gerede ilçesindendir. Celâlî İsyanları’na karışmıştır. Sivas - Tokat arasındaki kervan yollarını kesmiş, aldıklarını fakir halka dağıtmıştır. Babasının intikamını almak için dağa çıkmış Bolu beyine karşı savaşmış; güçsüzleri, haksızlığa uğrayanları korumuş bir yiğittir.
Görüldüğü gibi şairin hayatında öne çıkan en önemli özellik yiğitliği; yaşadığı dönemin en önemli özelliği ise haksızlıkların olmasıdır.
Şžiirin teması ve yapısı arasında ilişki vardır. Tema, şiirin yapısı ve anlatımıyla somutlaştırılır. Yapıyı meydana getiren ses ve anlam kaynaşmasından oluşan birimlerin tümü “temaâ€yla birleşir. Temayı bulmak için â€œŞžair, bu şiiri niçin yazmıştır?†sorusunu sorarız, aldığımız yanıt bize temayı verir.Şžiirde Tema Örnekleri
Ziller Çalacak
Ziller çalacak… Sizler derslerinize gireceksiniz bir bir.
Zil çalacak, ziller çalacak benim için
Duyacağım evlerden, kırlardan, denizlerden;
Tâ içimden birisi gidecek uça, ese…
Ama ben, ben artık gidemeyeceğim
Zil çalacak… Siz geminize treninize gireceksiniz bir bir.
Zil çalacak, ziller çalacak benim için
Duyacağım iskelelerden istasyonlardan bütün,
Tâ içimden birisi koşacak ardınızdan…
Ama ben,ben artık gelemeyeceğim
Sonra bir gün bir çalacak yine,
Hiç kimseler, kimsecikler duymayacak…
Ne sınıflar,ne iskeleler,ne istasyonlar, ne siz…
Tâ içimden birisi kalacak oralarda…
Ben gideceğim.
Zeki Ömer Defne
Konusu: Şžiir üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğretmenin öğrencilerinden ayrılışı, ikinci bölümde öğretmenin öğrencileri tarafından unutulma
korkusu son bölümde ise yaşlılık ve ölüm korkusu konu olarak ele alınmıştır.
Teması: Öğretmenlik mesleğinden ayrılmanın verdiği acı ve özlem veya meslek sevgisi tema olabilir.
SEVİYORUM SENİ
Seviyorum seni
ekmeği tuza banıp yer gibi
Geceleyin ateşler içinde uyanarak
ağzımı dayayıp musluğa su içer gibi
Ağır posta paketini
neyin nesi belirsiz
telaşlı, sevinçli, kuşkulu açar gibi
Seviyorum seni
denizi ilk defa uçakla geçer gibi
İstanbul'da yumuşacık kararırken ortalık
içimde kımıldayan bir şeyler gibi
Seviyorum seni
Yaşıyoruz çok şükür der gibi.
NAZIM HİKMET
Teması : Nazım Hikmet, bu şiirinde aşkın kendisi için ne anlam ifade ettiğim günlük hayattan örnekler seçerek somutlaştırmaktadır. Şžairin bakış
açısıyla aşk; merak, heyecan, ihtiyaç ve yaşama sevinci demektir.
AKIL GÖZÜ
Seni bulmaktan önce aramak isterim.
Seni sevmekten önce anlamak isterim.
Seni bir yaşam boyu bitirmek değil de,
Sana hep, hep yeniden başlamak isterim.
Özdemir Asaf
Teması : Özdemir Asaf bu şiirinde aşka duygu penceresinden değil akıl penceresinden bakmaktadır. Ona göre aşk, aranması, anlaşılması ve her daim
yeniden keşfedilecek bir yönü bulunması gereken bir dünyadır.
Seni Asla Lekeleyemem
seni asla lekeleyemem,çünkü
en derinimdesin
buluşmak için çırpındığım o ta içimde.
seni asla lekeleyemem,çünkü
günlük,basit,sıradan hayatımda yoksun
yasakların geri çekildiği,
korkunun sustuğu
o saf anlarda beliriyor kalbin...kalbime...
Cezmi Ersöz
Teması : Cezmi Ersöz aşkın arındırıcı yönünü, saflığım, temizliğini ön plana çıkaran bir yaklaşımla oluşturmuştur bu şiirini. Ona göre sevdiği kişiye
karşı duyduğu aşk, her türlü kirden uzakta, en korunaklı yerdedir. Yüceltilmiş bir aşk anlayışıyla oluşturulan bu şiirde şair istese bile sevgilisini asla
lekeleyemeyeceğinden söz etmektedir. Çünkü şairin yaşadığı hayat, basit ve sıradandır. Aşk ise o sıradan hayatın içinde değildir.
YORUMLAR