tropikal sıfat, coğrafya (l ince okunur) Fransızca tropical Tropika ile ilgili, tropika bölgesinden olan. Birleşik Sözler tropikal...
tropikal
sıfat, coğrafya (l ince okunur) Fransızca tropical
Tropika ile ilgili, tropika bölgesinden olan.
Birleşik Sözler
tropikal bitki
tropikal bölge
tropikal iklim
tropikal kuşak
tropikal orman
Tropikal Meyveler
Tropikal ormanlarda yaşayan hayvanlar nelerdir?
Brezilya ve Malezya'da tropikal ormanlar neden yakılıyor?
TROPİKAL sıf. (fr. tropicaf). Coğ. Aşağı ve yukarı dönenceler arasında kalan bölgelere denir. (Tropikal dünyanın gerçek sınırları, astronomi ölçümleriyle belirlenen alanın sınırlarına tam olarak uymaz.)
*Bot. Bütün tropikal kuşakta bulunan (hatta bazen biraz ötelere taşan) türlerin ya da familyaların coğrafi dağılımına denir (palmiyeler, ağaçsı eğreltiler, abanozgiller, toganiaceae vb.).
*iklimbil. Tropikal iklim, dönenceler arasında kalan bölgelerde görülen en büyük kuşaksal iklim tiplerinden biri. (Bk. ansikt. böl.)
*Orm. san. Tropikal odun, tropiklerarası bölgelerde, özellikle ekvatoral kuşakta yetişen ağaçlardan elde edilen ticari odun.
*Ormanc. Tropikal orman, ekvatoral ve tropikal nemli kuşakta çok yağışlı bölgelerde yetişen orman.
*Tıp. Tropikal tıp, tropikal bölgelere özgü hastalıkları inceleyen tıp dalı. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. iklimbil. Tropikal iklim. Tropikal iklim sözkonusu olduğunda belli bir anlaşmazlık gözlenir. Gerçekten de, bu iklimin temel özelliği olan sıcağa, ayırtedicı kavram olarak nemlilik de eklenir, işte görüş ayrılıkları da burada ortaya çıkar. Bazı bilim adamlarına göre tropikal iklimler, dönenceler arasındaki enlemlerde görülen sıcak ve az çok nemli iklimlerdir (gene sıcak ve nemli olan ve tropiklerarasl yağış düzeninin görüldüğü muson iklimlerinin kutuplar yönündeki alansal sokuluşu .hesaba katılmazsa). Şu halde bu bilim adamlarına göre tropikal iklimler nemli dönenceler) belirtir. Başka bilim adamlarına göre, tropikal iklimler, bundan başka, dönenceler üzerindeki (Sahra-Arabistan bü tünü, Tar çölü, Kalahari, Avustralya çölü vb.) iklimleri de kapsar. Meteoroloji kitaplarında yarıtropikal antisiklonlar terimiyle belirtilen antisiklonlarla sıcak çöller arasındaki bağlantı olgusunu göz önünde tutan bilim adamlarının çölsü yarıtropikal iklim ler adını verdikleri de işte bu iklimlerdir. Tropikal iklimi bölümlere ayırmak yerinde olur. Burada tropikal iklimlerin, hem dönenceler (tropikler) boyunca sıralanan kurak iklimleri, hem de dönencelerin arasındaki nemli iklimleri kapsadığı kabul edilmiştir. Bu nedenle, yüksek yarıtropikal ba sınçlarla birlikte görülen sıcak ve çölsü ik limleri belirtmek için kurak tropikler, dö nenceler arasında uzanan sıcak ve nem li iklimleri belirtmek içinse nemli tropikler terimi kullanılmıştır.
Yarıtropikal ve tropiklerarasl atmosfer dolanımının başlıca öğeleri bu düzenleri açıklar Yüksek kesimlerde kutupsal ve her iki yarıkürenin yarıtropikal jet akımları ve kutupsal cephe alçak basınçlarının kütle halinde doğuya kaymasıyla kendini gösteren tropikdışı batı hava akımı, hiç değilse büyük ölçüde, yarıtropikal antisiklonların bulunduğu enlemlerde ortadan kalkar. Yarıtropikal antisiklonlar, gerçekte, kutupsal kenarlarındaki batı hava akımlarıyla ekvatoral kenarlarındaki doğu akımları (tropiklerarasl) arasındaki geçişi sağlar. Havanın alçalma hareketine bağlı olan bu yüksek basınçların yayılması, kuraklığa ve bulutlanmayla (yarıtropikal antisiklonlar, genellikle, bulut örtülerinin bulunmaması ya da az olması ile kendini gösterir) engellenemeyen şiddetli bir güneş ışımasına yol açar. Kurak tropiklerin hem sıcak, hem yağışsız, hem de güneşli yöreler olmasının nedeni budur. Öte yandan, yarı- tropikal antisiklonlar süreklilik göstermez; öyle ki, yarıtropikal antisiklon hücreleri arasındaki barometrik boğazlar, hem kuzey -güney arasında değişimlere, hem dedö- nencedışı kökenli hava kütlelerinin dönen- celerarası enlemleri etkilemesine olanak verir. Başlıca özelliği alizeler olan doğu akımı da bu yarıtropikal antisiklonların ek vator kenarında gerçekleşir. Kuzey yarıkürede K.-D.'dan G.-B.'ya, Güney yarıküre' de G.-D.'dan K.-B.'ya esen alizeler, dönencelerarası ıraksamanın gerçekleştiği yörelere (ya da meteoroloji ekvatora) doğru, yani alçak basınç eğilimli bir kuşak boyunca birbirleriyle karşılaşırlar. Kaynaklandıkları antisiklonların okyanus ya da kara kökenli olması, denize ya da karalara doğ ru yakınsamalarına göre, alizeler farklı özellikler gösterirler, işte bu nedenle, Bü yük Sahra antisiklonu kökenli olan ve Gine körfezine doğru esen harmattan gibi kara alizeleri kuru olur; buna karşılık Asor antisiklonundan lanan alizeyse Antiller'e ulaştığında nemlidir. Başka yerler de esen yarıküresel alizeler (ister musona dönüşmüş, ister dönüşmemiş olsunlar), karşılaşmalarının denizlerin ya da karaların üzerinde gerçekleşmesine bağlı olarak farklı dönencelerarası yakınsama tipi sergilerler: deniz üzerinde karşılaşma genellikle çizgiseldir; oysa karalar üzerindekiler daha karmaşık olur ve birçok enleme yayılır. Farklı karşılaşma tipleri uydu resimleri üzerinde bulutların konumu sayesinde kolayca gözlenir. Yine, iki yarıtro- pikal antisiklon dizisi arasındaki kuşaksal atmosfer dolaşımı ikiye ayrılarak bir bölümünün alizelere, diğer bölümüyse dönencelerarası yakınsamaya katıldığı görülür. Nemli dönenceler bu bölünmeye göre düzenlenir Bunun sonucunda, alizelerin ya da dönencelerarası yakınsama etkisinin ağır bastığı iklimler ortaya çıkar. Alizelerin ağır bastığı iklimde, yağmurlu mevsimlerle kurak mevsimler birbirini izler; kış kuraklığı hem bu mevsimde ekvatora doğru gerileyen yarıtropikal yüksek basınçların hem de alçalma nedeni ile kuru olan alizelerle uyum içindedir; yaz yağışları ise alizelerin kalınlaşmasına, artan nemlerine ve içlerinde tedirginlikler bulunmasına, doğu dalgalarına, tropikal siklonlara, sağnaklara vb. bağlıdır. Bu sonuncu durumda, kurak mevsim bütünüyle ortadan kalkmamakla birlikte, yağışlar yıl boyunca daha dengeli dağılır. Dar anlamda tropikal iklim terimi alize iklimini, ekvator iklimi terimiyse ekvator alçak basınçlarının genellikle görüldüğü iklimi (bu tür iklimlerde, alizelerin yakınsaması güçlü bir yükselme hareketi sonucunda cumulonimbus'ların oluşmasına ve önemli yağışlara neden olur) belirtir.
Bu büyük kuşaksal şema, sıcak ve çöl iklimlerini, yazları yağışlı sıcak iklimleri ve yağışların yılın büyük bölümüne yayıldığı sıcak iklimleri birbirinden ayırma olanağı verir. Ayrıca bunlara, muson iklimlerini ya da, en azından, mevsimlik yağış almaşması (yaz yağışları) devamlı sıcakla (çünkü tropikal bölge dışındaki enlemlerde bulunan, daha serin ve gene muson mekanizmasına bağlı iklimler de vardır) birlikte görülen muson iklimine bağlı bölgeleri de eklemek gerekir. Muson iklimleri, bir ölçüde, kuşaksal şemadaki bir değişikliğin sonucudur Bu değişiklik almaşık olarak ısınan, soğuyan kara ve okyanus kütleleri arasındaki hava akımlarının sonucudur. Rüzgâr yönlerinde görülen almaşma (kış musonu karadan denize, yaz musonu denizden karaya doğru eser), kuşaksal değil, meridyen doğrultusunda bir akımdır. Bu nedenle muson kavramı yazın gerçekleşen hava akımları için daha uygundur, çünkü bu, rüzgârları alan karaların aynı zamanda yağış da aldığı mevsimdir; sözkonusu muson, ekvatoru aşan kış yarıküresi alizesinden başka bir şey değildir. Muson iklimleri, alizelerde görülene benzer koşulların (yağışlı ve kurak mevsim almaşmalarıyla), dönencelere kadar yayılmasına yol açar. Güney ve Güney-doğu Asya bu düzenin en iyi örneklerini verir. Kuşkusuz dünyanın yarıtropikal ve tropiklerarasl alanlarında yüksek engebelerin bulunması özel iklim koşulları yaratmaktadır.
Beş büyük tropikal iklim tipi ayırt edilebilir: sıcak çöl iklimleri, tropikal alize iklimleri, tropikal muson iklimleri, ekvator iklim leri, tropikal dağ iklimleri (bunlardan yâlnızca nemli tropikal iklimler ele alınacaktır). Bununla birlikte, temel tipler arasında gerçekleşen geçiş iklimlerinin çok önemli olduğunu, nemli tropikal iklimlerde bile bölgesel coğrafi etkenlerin sıcak ve kurak iklimler (Nordeste, Brezilya) yaratabileceğini unutmamak gerekir.
Kurak tropikal iklimlerde (ister yarıtropikal, ister tropiklerarasl olsunlar; tropiklerarasl olanlar bölgesel coğrafi etkenlere bağlı olur) kuraklık süreklidir, in Salah'ta (27° K. enlemi), en "nemli" ayda 5,1 mm yağış kaydedilir (yıllık toplamsa 15,2 mm'dir). Sıcaklık güneş ışınlarının şiddetine (İn Salah'ta: yıllık ortalama 25 °C; temmuz 36,7 °C), bu ise havanın açıklığına bağlıdır.
Tropikal (alize ya da muson) iklimlerde genellikle yılda 1-2 m yağış görülür. Bununla birlikte toplam yıllık yağışı bu değerin çok altında ya da çok üstünde olan
yerler de vardır: Saint-Louis'de (Senegal) yılda 423 mm (çok kurak 8 ay); Conakry' de ise yaklaşık 4 300 mm (az yağışlı geçen beş ay; yalnızca temmuzda 1 300 mm yağış); bu ikisi arasında, Bombay: 1 808 mm (gerçekten kurak 7 ay, çok yağışlı 4 ay, temmuzda 617 mm.)
Sıcak ekvator iklimleri de öncekiler gibidir, ama daha yeknesaktır; çok daha bol yağış alır ve yağışlar yıla daha dengeli yayılır. Genelde iki bol yağışlı dönemi vardır: oysa tropikal iklimlerde yalnızca bir yağışlı döneme rastlanır (gerçi Büyük Antiller'de de iki yağışlı dönem görülür, ama bunun çok daha başka özel nedenleri vardır). Yaklaşık 5° K. enlemindeki Cayenne'de (3 210 mm yağış) ocak ve mayıs bol yağışlı geçer. Ekvator bölgesindeki Singapur'da (2 413 mm) yağışlar hiçbir ayda 100 mm'nin altına düşmez. Böylesine bol yağışlar, sıcak, nemli ve kararsız hava kütlelerinin sıklığıyla ve tropiklerarasl yakınsamaların geçişleriyle (bunlardan 1 muson cephesi" özel bir durumdur; çünkü muson iklimi Endonezya gibi çok alçak enlemlerde görülebilir) açıklanabilir.
Tropikal dağ iklimlerinde, yağışları arografik etkenlerin az ya da çok önemli rol oynaması belirler. Martiniques'te, 600 m yükseltide, Carbet volkanik kütlelerinin ortasında yağış 5 m dolayındadır; Pelee dağının rüzgâra açık yüzlerinde (en az 1 400 m yükseklikten başlayarak) yaklaşık 8 m'yi aşar. Sıcaklıklar yükselti arttıkça hissedilir biçimde düşer ve ö?el iklim katları oluşturur: kar ve buz (Venezuela'da Merida Andları'ndaki Bolivar doruğu, Kilimancaro vb.). Tropiklerarasl çevre yalnızca yağışlarının bolluğuyla değil, alçak enlemlere özgü bir ısı düzeniyle (mevsimler arasındaki ısı farkının az, gece gündüz arası ısı farkının bundan çok olması) de dikkati çeker.
Bütünü ile tropikal iklimler arasındaki ufak tefek farklılıklar, gerçekte, sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık farklılıklarıysa yağış koşullarının (toplam olarak ya da mevsimlere dağılışıyla) sonucudur.
*Tip. Tropikal tıp. Tropikal bölgelerde, her yerde görülen hastalıklara bir de ciddi bir bulaşıcı hastalıklar yığını (bakteri, virüs ya da asalak hastalığı) eklenir; bu hastalık lar savunmasızlıkları yüzünden yerleşik hastalıklara yakalanma olasılığı yüksek olan ve sosyo-ekonomik yaşam düzeyi çok düşük bulunan topluluklarda sık görülür; hastalıkların yerleşikliği de çoğunlukla bu hastalıkların taşıyıcılarına uygun iklim koşullarından ileri gelir.
Ekonomik veriler zorunlu önlemler alınmasını gerektirdiğinden (tedaviden çok koruyucu, bireyselden çok toplumsal, kentselden çok kırsal hekimlik vb.) sağlık hedeflerinin belirlenmesi gerçekten de siyasaldır. Teknolojik, mali, insani ve temel araştırma alanlarında uluslararası sağlık işbirliği de çok önemlidir (D.S.Û., UNİCEF . ..). Tropikal tıp aynı zamanda özellikle eski sömürgeci ülkelerdeki ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki, birçok araştırma mer kezlerınin çalışmalarından da yararlanır.
*Bot. Bütün tropikal kuşakta bulunan (hatta bazen biraz ötelere taşan) türlerin ya da familyaların coğrafi dağılımına denir (palmiyeler, ağaçsı eğreltiler, abanozgiller, toganiaceae vb.).
*iklimbil. Tropikal iklim, dönenceler arasında kalan bölgelerde görülen en büyük kuşaksal iklim tiplerinden biri. (Bk. ansikt. böl.)
*Orm. san. Tropikal odun, tropiklerarası bölgelerde, özellikle ekvatoral kuşakta yetişen ağaçlardan elde edilen ticari odun.
*Ormanc. Tropikal orman, ekvatoral ve tropikal nemli kuşakta çok yağışlı bölgelerde yetişen orman.
*Tıp. Tropikal tıp, tropikal bölgelere özgü hastalıkları inceleyen tıp dalı. (Bk. ansikl. böl.)
*ANSİKL. iklimbil. Tropikal iklim. Tropikal iklim sözkonusu olduğunda belli bir anlaşmazlık gözlenir. Gerçekten de, bu iklimin temel özelliği olan sıcağa, ayırtedicı kavram olarak nemlilik de eklenir, işte görüş ayrılıkları da burada ortaya çıkar. Bazı bilim adamlarına göre tropikal iklimler, dönenceler arasındaki enlemlerde görülen sıcak ve az çok nemli iklimlerdir (gene sıcak ve nemli olan ve tropiklerarasl yağış düzeninin görüldüğü muson iklimlerinin kutuplar yönündeki alansal sokuluşu .hesaba katılmazsa). Şu halde bu bilim adamlarına göre tropikal iklimler nemli dönenceler) belirtir. Başka bilim adamlarına göre, tropikal iklimler, bundan başka, dönenceler üzerindeki (Sahra-Arabistan bü tünü, Tar çölü, Kalahari, Avustralya çölü vb.) iklimleri de kapsar. Meteoroloji kitaplarında yarıtropikal antisiklonlar terimiyle belirtilen antisiklonlarla sıcak çöller arasındaki bağlantı olgusunu göz önünde tutan bilim adamlarının çölsü yarıtropikal iklim ler adını verdikleri de işte bu iklimlerdir. Tropikal iklimi bölümlere ayırmak yerinde olur. Burada tropikal iklimlerin, hem dönenceler (tropikler) boyunca sıralanan kurak iklimleri, hem de dönencelerin arasındaki nemli iklimleri kapsadığı kabul edilmiştir. Bu nedenle, yüksek yarıtropikal ba sınçlarla birlikte görülen sıcak ve çölsü ik limleri belirtmek için kurak tropikler, dö nenceler arasında uzanan sıcak ve nem li iklimleri belirtmek içinse nemli tropikler terimi kullanılmıştır.
Yarıtropikal ve tropiklerarasl atmosfer dolanımının başlıca öğeleri bu düzenleri açıklar Yüksek kesimlerde kutupsal ve her iki yarıkürenin yarıtropikal jet akımları ve kutupsal cephe alçak basınçlarının kütle halinde doğuya kaymasıyla kendini gösteren tropikdışı batı hava akımı, hiç değilse büyük ölçüde, yarıtropikal antisiklonların bulunduğu enlemlerde ortadan kalkar. Yarıtropikal antisiklonlar, gerçekte, kutupsal kenarlarındaki batı hava akımlarıyla ekvatoral kenarlarındaki doğu akımları (tropiklerarasl) arasındaki geçişi sağlar. Havanın alçalma hareketine bağlı olan bu yüksek basınçların yayılması, kuraklığa ve bulutlanmayla (yarıtropikal antisiklonlar, genellikle, bulut örtülerinin bulunmaması ya da az olması ile kendini gösterir) engellenemeyen şiddetli bir güneş ışımasına yol açar. Kurak tropiklerin hem sıcak, hem yağışsız, hem de güneşli yöreler olmasının nedeni budur. Öte yandan, yarı- tropikal antisiklonlar süreklilik göstermez; öyle ki, yarıtropikal antisiklon hücreleri arasındaki barometrik boğazlar, hem kuzey -güney arasında değişimlere, hem dedö- nencedışı kökenli hava kütlelerinin dönen- celerarası enlemleri etkilemesine olanak verir. Başlıca özelliği alizeler olan doğu akımı da bu yarıtropikal antisiklonların ek vator kenarında gerçekleşir. Kuzey yarıkürede K.-D.'dan G.-B.'ya, Güney yarıküre' de G.-D.'dan K.-B.'ya esen alizeler, dönencelerarası ıraksamanın gerçekleştiği yörelere (ya da meteoroloji ekvatora) doğru, yani alçak basınç eğilimli bir kuşak boyunca birbirleriyle karşılaşırlar. Kaynaklandıkları antisiklonların okyanus ya da kara kökenli olması, denize ya da karalara doğ ru yakınsamalarına göre, alizeler farklı özellikler gösterirler, işte bu nedenle, Bü yük Sahra antisiklonu kökenli olan ve Gine körfezine doğru esen harmattan gibi kara alizeleri kuru olur; buna karşılık Asor antisiklonundan lanan alizeyse Antiller'e ulaştığında nemlidir. Başka yerler de esen yarıküresel alizeler (ister musona dönüşmüş, ister dönüşmemiş olsunlar), karşılaşmalarının denizlerin ya da karaların üzerinde gerçekleşmesine bağlı olarak farklı dönencelerarası yakınsama tipi sergilerler: deniz üzerinde karşılaşma genellikle çizgiseldir; oysa karalar üzerindekiler daha karmaşık olur ve birçok enleme yayılır. Farklı karşılaşma tipleri uydu resimleri üzerinde bulutların konumu sayesinde kolayca gözlenir. Yine, iki yarıtro- pikal antisiklon dizisi arasındaki kuşaksal atmosfer dolaşımı ikiye ayrılarak bir bölümünün alizelere, diğer bölümüyse dönencelerarası yakınsamaya katıldığı görülür. Nemli dönenceler bu bölünmeye göre düzenlenir Bunun sonucunda, alizelerin ya da dönencelerarası yakınsama etkisinin ağır bastığı iklimler ortaya çıkar. Alizelerin ağır bastığı iklimde, yağmurlu mevsimlerle kurak mevsimler birbirini izler; kış kuraklığı hem bu mevsimde ekvatora doğru gerileyen yarıtropikal yüksek basınçların hem de alçalma nedeni ile kuru olan alizelerle uyum içindedir; yaz yağışları ise alizelerin kalınlaşmasına, artan nemlerine ve içlerinde tedirginlikler bulunmasına, doğu dalgalarına, tropikal siklonlara, sağnaklara vb. bağlıdır. Bu sonuncu durumda, kurak mevsim bütünüyle ortadan kalkmamakla birlikte, yağışlar yıl boyunca daha dengeli dağılır. Dar anlamda tropikal iklim terimi alize iklimini, ekvator iklimi terimiyse ekvator alçak basınçlarının genellikle görüldüğü iklimi (bu tür iklimlerde, alizelerin yakınsaması güçlü bir yükselme hareketi sonucunda cumulonimbus'ların oluşmasına ve önemli yağışlara neden olur) belirtir.
Bu büyük kuşaksal şema, sıcak ve çöl iklimlerini, yazları yağışlı sıcak iklimleri ve yağışların yılın büyük bölümüne yayıldığı sıcak iklimleri birbirinden ayırma olanağı verir. Ayrıca bunlara, muson iklimlerini ya da, en azından, mevsimlik yağış almaşması (yaz yağışları) devamlı sıcakla (çünkü tropikal bölge dışındaki enlemlerde bulunan, daha serin ve gene muson mekanizmasına bağlı iklimler de vardır) birlikte görülen muson iklimine bağlı bölgeleri de eklemek gerekir. Muson iklimleri, bir ölçüde, kuşaksal şemadaki bir değişikliğin sonucudur Bu değişiklik almaşık olarak ısınan, soğuyan kara ve okyanus kütleleri arasındaki hava akımlarının sonucudur. Rüzgâr yönlerinde görülen almaşma (kış musonu karadan denize, yaz musonu denizden karaya doğru eser), kuşaksal değil, meridyen doğrultusunda bir akımdır. Bu nedenle muson kavramı yazın gerçekleşen hava akımları için daha uygundur, çünkü bu, rüzgârları alan karaların aynı zamanda yağış da aldığı mevsimdir; sözkonusu muson, ekvatoru aşan kış yarıküresi alizesinden başka bir şey değildir. Muson iklimleri, alizelerde görülene benzer koşulların (yağışlı ve kurak mevsim almaşmalarıyla), dönencelere kadar yayılmasına yol açar. Güney ve Güney-doğu Asya bu düzenin en iyi örneklerini verir. Kuşkusuz dünyanın yarıtropikal ve tropiklerarasl alanlarında yüksek engebelerin bulunması özel iklim koşulları yaratmaktadır.
Beş büyük tropikal iklim tipi ayırt edilebilir: sıcak çöl iklimleri, tropikal alize iklimleri, tropikal muson iklimleri, ekvator iklim leri, tropikal dağ iklimleri (bunlardan yâlnızca nemli tropikal iklimler ele alınacaktır). Bununla birlikte, temel tipler arasında gerçekleşen geçiş iklimlerinin çok önemli olduğunu, nemli tropikal iklimlerde bile bölgesel coğrafi etkenlerin sıcak ve kurak iklimler (Nordeste, Brezilya) yaratabileceğini unutmamak gerekir.
Kurak tropikal iklimlerde (ister yarıtropikal, ister tropiklerarasl olsunlar; tropiklerarasl olanlar bölgesel coğrafi etkenlere bağlı olur) kuraklık süreklidir, in Salah'ta (27° K. enlemi), en "nemli" ayda 5,1 mm yağış kaydedilir (yıllık toplamsa 15,2 mm'dir). Sıcaklık güneş ışınlarının şiddetine (İn Salah'ta: yıllık ortalama 25 °C; temmuz 36,7 °C), bu ise havanın açıklığına bağlıdır.
Tropikal (alize ya da muson) iklimlerde genellikle yılda 1-2 m yağış görülür. Bununla birlikte toplam yıllık yağışı bu değerin çok altında ya da çok üstünde olan
yerler de vardır: Saint-Louis'de (Senegal) yılda 423 mm (çok kurak 8 ay); Conakry' de ise yaklaşık 4 300 mm (az yağışlı geçen beş ay; yalnızca temmuzda 1 300 mm yağış); bu ikisi arasında, Bombay: 1 808 mm (gerçekten kurak 7 ay, çok yağışlı 4 ay, temmuzda 617 mm.)
Sıcak ekvator iklimleri de öncekiler gibidir, ama daha yeknesaktır; çok daha bol yağış alır ve yağışlar yıla daha dengeli yayılır. Genelde iki bol yağışlı dönemi vardır: oysa tropikal iklimlerde yalnızca bir yağışlı döneme rastlanır (gerçi Büyük Antiller'de de iki yağışlı dönem görülür, ama bunun çok daha başka özel nedenleri vardır). Yaklaşık 5° K. enlemindeki Cayenne'de (3 210 mm yağış) ocak ve mayıs bol yağışlı geçer. Ekvator bölgesindeki Singapur'da (2 413 mm) yağışlar hiçbir ayda 100 mm'nin altına düşmez. Böylesine bol yağışlar, sıcak, nemli ve kararsız hava kütlelerinin sıklığıyla ve tropiklerarasl yakınsamaların geçişleriyle (bunlardan 1 muson cephesi" özel bir durumdur; çünkü muson iklimi Endonezya gibi çok alçak enlemlerde görülebilir) açıklanabilir.
Tropikal dağ iklimlerinde, yağışları arografik etkenlerin az ya da çok önemli rol oynaması belirler. Martiniques'te, 600 m yükseltide, Carbet volkanik kütlelerinin ortasında yağış 5 m dolayındadır; Pelee dağının rüzgâra açık yüzlerinde (en az 1 400 m yükseklikten başlayarak) yaklaşık 8 m'yi aşar. Sıcaklıklar yükselti arttıkça hissedilir biçimde düşer ve ö?el iklim katları oluşturur: kar ve buz (Venezuela'da Merida Andları'ndaki Bolivar doruğu, Kilimancaro vb.). Tropiklerarasl çevre yalnızca yağışlarının bolluğuyla değil, alçak enlemlere özgü bir ısı düzeniyle (mevsimler arasındaki ısı farkının az, gece gündüz arası ısı farkının bundan çok olması) de dikkati çeker.
Bütünü ile tropikal iklimler arasındaki ufak tefek farklılıklar, gerçekte, sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık farklılıklarıysa yağış koşullarının (toplam olarak ya da mevsimlere dağılışıyla) sonucudur.
*Tip. Tropikal tıp. Tropikal bölgelerde, her yerde görülen hastalıklara bir de ciddi bir bulaşıcı hastalıklar yığını (bakteri, virüs ya da asalak hastalığı) eklenir; bu hastalık lar savunmasızlıkları yüzünden yerleşik hastalıklara yakalanma olasılığı yüksek olan ve sosyo-ekonomik yaşam düzeyi çok düşük bulunan topluluklarda sık görülür; hastalıkların yerleşikliği de çoğunlukla bu hastalıkların taşıyıcılarına uygun iklim koşullarından ileri gelir.
Ekonomik veriler zorunlu önlemler alınmasını gerektirdiğinden (tedaviden çok koruyucu, bireyselden çok toplumsal, kentselden çok kırsal hekimlik vb.) sağlık hedeflerinin belirlenmesi gerçekten de siyasaldır. Teknolojik, mali, insani ve temel araştırma alanlarında uluslararası sağlık işbirliği de çok önemlidir (D.S.Û., UNİCEF . ..). Tropikal tıp aynı zamanda özellikle eski sömürgeci ülkelerdeki ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki, birçok araştırma mer kezlerınin çalışmalarından da yararlanır.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR