tırpan isim Rumca 1 . Uzun bir sapın ucuna tutturulan, ot, ekin vb.ni biçmeye yarayan, hafifçe kıvrık, uzun çelik bıçak: "...
tırpan
isim Rumca
1 . Uzun bir sapın ucuna tutturulan, ot, ekin vb.ni biçmeye yarayan, hafifçe kıvrık, uzun çelik bıçak:
2 . spor Güreşte devirmek amacıyla rakibin ayak bileklerine hızla ayak vurarak yapılan bir oyun.
Tırpan
Mitolojide tırpan
Tırpan, geleneklerde önemli bir yerde bulunmaktadır, çoğu kez de efsanelerde Kronos, Mahşerin Dört Atlısı ve Azrail gibi mitik varlıkların elinde kudreti simgelemektedir.Hindularda ölüm tanrıçası olan Kali de tırpan kullanmaktadır.
Popüler kültürde tırpan
Günümüzde evrensel olarak çizgi romalarda, sinema filmlerinde ve diğer medya görsellerinde [[Azrail]in elinde ölüm'^ü sembolize etmektedir.
TIRPAN a.
1. iki elle tutulan uzun bir sopaya bağlı hafifçe eğri çelik bir lamdan oluşan ve ot, tahıl vb. biçmeye yarayan kesici alet. (Eşanl. KOŞA.) [Bk. ansikl. böl ]
2. Tırpan atmak, istemediği kişilerin görevine son vererek onları temizlemek; düşmanları tümüyle yok etmek. || Tırpandan geçirmek, tırpanlamak.
*Ed. ölümün simgelerinden biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Esk. sil. Delici, dürtücü ve kesici bir tür eski silah. (Arka ucunda bir, kabzaya yakın yerinde de iki mahmuzu vardır ve ayrıca ucunda ay biçiminde kesici bir parça bulunur.)
*Spor. Güreşte rakibin dengesini bozmak için uygulanan oyun. (Sağ ve sol ayak içi ile rakibin bileğine ya da baldırına, iç ya da yan taraftan vurarak dengesini bozma esasına dayanır.)
*ANSİKL. Bilinen ilk tırpan İkinci demir çağından kalmadır (La Töne, İ.Ö. V.-VI. yy.). Bu alet uzun süre yalnız Alp bölgesiyle (İsviçre, Avusturya vb) sınırlı kalmıştır denebilir. Roma imparatorluğu'nun başlangıç döneminde, belki de süvari sınıfının ot ihtiyacını karşılamak amacıyla diğer bölge lere (Kuzey-doğu Galya, Büyük Britanya) yayılmıştır, ilkel tırpanlar, modern tırpanlardan çok farklıdır. Modern tırpanlar Or- taçağ'ın sonlarına doğru (X.-XI. yy.) ortaya çıkmış, görüldüğü kadarıyla ondan sonra da çok az değişikliğe uğraşmıştır. Tırpan, uzun süre, yalnız ot biçmek için kullanılmıştır; tahıl hasadındaki kullanımı bir hayli sonradır (yulaf: XV. y.; öteki tahıllar: Flandres'daXVI. yy., İngiltere ve Hollanda'nın bazı yörelerinde XVII. yy., Akdeniz'e uzak Avrupa ülkelerinde XIX. yy.).
Doğu ve Kuzey Avrupa tırpanlarının evrimi Batı Avrupa tırpanlarınınkinden farklı olmuştur. Doğu tırpanlarının en önemli tipi gorbuşa denen ve Finlandiya'dan Sibirya'ya kadar kullanılan tiptir. Gorbuşa kullanım düzleminde sırayla bir sola, bir sağa doğru vurulmak üzere, bakışımlı kullanılır.
Gerçek tırpan, diğer kesici hasat aletlerinden, iki elle kullanılması ve vurarak kesmesiyle ayrılır. Tek elle kullanılan tırpanlar da vardır, iki elle kullanılan tırpan tam anlamıyla bir Avrupa aletidir. Benzeri aletlere, Malezya ve Çin'de bir iki eyalette rastlanmıştır, ama bunların işlevi oldukça' kısıtlıdır.
Bugünkü Avrupa tırpanı, ucunda 40 ila 120 cm uzunluğunda kesici bir lam ve üzerinde bir ya da iki tutak bulunan 160 -190 cm uzunluğunda bir saptan oluşur. Aletin kesin biçimi ve boyutları işlevine (ot tırpanı, tahıl tırpanı, çalı tırpanı), kullanacak kişinin büyüklüğüne, yöresel alışkanlıklara göre değişir. Tırpan demiri ya dövme çelikten (Batı Avrupa) ya dökme çeliktendir (ABD, İngiltere). Dövme tırpanların ağzı örs üzerinde dövülerek, dökme olanlarınki zımpara çarkına tutularak bilenir. Her ikisi ondan sonra sık sık masatla kılağılanır. Bazı durumlarda, tırpanın üstüne tahtadan ya da söğütten bir tarak takılır; bu parça kesilen sapların düzenli bir şekilde tırpancının tarafında yığılmasını sağlar.
*Ed. Tırpanın ölüme işaret etmesi Azrail'in onunla yaşam tarlasından ömür ekinini biçmesi biçimindeki hayale dayanır. Bu evrensel imge türk şiirinde de canlandırmıştır: "Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynûr özüm / Yiğit iken ölenlere gök ekini biçmiş gibi" (Yunus Emre).
1. iki elle tutulan uzun bir sopaya bağlı hafifçe eğri çelik bir lamdan oluşan ve ot, tahıl vb. biçmeye yarayan kesici alet. (Eşanl. KOŞA.) [Bk. ansikl. böl ]
2. Tırpan atmak, istemediği kişilerin görevine son vererek onları temizlemek; düşmanları tümüyle yok etmek. || Tırpandan geçirmek, tırpanlamak.
*Ed. ölümün simgelerinden biri. (Bk. ansikl. böl.)
*Esk. sil. Delici, dürtücü ve kesici bir tür eski silah. (Arka ucunda bir, kabzaya yakın yerinde de iki mahmuzu vardır ve ayrıca ucunda ay biçiminde kesici bir parça bulunur.)
*Spor. Güreşte rakibin dengesini bozmak için uygulanan oyun. (Sağ ve sol ayak içi ile rakibin bileğine ya da baldırına, iç ya da yan taraftan vurarak dengesini bozma esasına dayanır.)
*ANSİKL. Bilinen ilk tırpan İkinci demir çağından kalmadır (La Töne, İ.Ö. V.-VI. yy.). Bu alet uzun süre yalnız Alp bölgesiyle (İsviçre, Avusturya vb) sınırlı kalmıştır denebilir. Roma imparatorluğu'nun başlangıç döneminde, belki de süvari sınıfının ot ihtiyacını karşılamak amacıyla diğer bölge lere (Kuzey-doğu Galya, Büyük Britanya) yayılmıştır, ilkel tırpanlar, modern tırpanlardan çok farklıdır. Modern tırpanlar Or- taçağ'ın sonlarına doğru (X.-XI. yy.) ortaya çıkmış, görüldüğü kadarıyla ondan sonra da çok az değişikliğe uğraşmıştır. Tırpan, uzun süre, yalnız ot biçmek için kullanılmıştır; tahıl hasadındaki kullanımı bir hayli sonradır (yulaf: XV. y.; öteki tahıllar: Flandres'daXVI. yy., İngiltere ve Hollanda'nın bazı yörelerinde XVII. yy., Akdeniz'e uzak Avrupa ülkelerinde XIX. yy.).
Doğu ve Kuzey Avrupa tırpanlarının evrimi Batı Avrupa tırpanlarınınkinden farklı olmuştur. Doğu tırpanlarının en önemli tipi gorbuşa denen ve Finlandiya'dan Sibirya'ya kadar kullanılan tiptir. Gorbuşa kullanım düzleminde sırayla bir sola, bir sağa doğru vurulmak üzere, bakışımlı kullanılır.
Gerçek tırpan, diğer kesici hasat aletlerinden, iki elle kullanılması ve vurarak kesmesiyle ayrılır. Tek elle kullanılan tırpanlar da vardır, iki elle kullanılan tırpan tam anlamıyla bir Avrupa aletidir. Benzeri aletlere, Malezya ve Çin'de bir iki eyalette rastlanmıştır, ama bunların işlevi oldukça' kısıtlıdır.
Bugünkü Avrupa tırpanı, ucunda 40 ila 120 cm uzunluğunda kesici bir lam ve üzerinde bir ya da iki tutak bulunan 160 -190 cm uzunluğunda bir saptan oluşur. Aletin kesin biçimi ve boyutları işlevine (ot tırpanı, tahıl tırpanı, çalı tırpanı), kullanacak kişinin büyüklüğüne, yöresel alışkanlıklara göre değişir. Tırpan demiri ya dövme çelikten (Batı Avrupa) ya dökme çeliktendir (ABD, İngiltere). Dövme tırpanların ağzı örs üzerinde dövülerek, dökme olanlarınki zımpara çarkına tutularak bilenir. Her ikisi ondan sonra sık sık masatla kılağılanır. Bazı durumlarda, tırpanın üstüne tahtadan ya da söğütten bir tarak takılır; bu parça kesilen sapların düzenli bir şekilde tırpancının tarafında yığılmasını sağlar.
*Ed. Tırpanın ölüme işaret etmesi Azrail'in onunla yaşam tarlasından ömür ekinini biçmesi biçimindeki hayale dayanır. Bu evrensel imge türk şiirinde de canlandırmıştır: "Bu dünyada bir nesneye yanar içim göynûr özüm / Yiğit iken ölenlere gök ekini biçmiş gibi" (Yunus Emre).
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR