TüMBEYİN a. 1. Omurgalılarda kafatasının içinde bulunan merkez sinir sisteminin ve onu saran zarların tümü. (Bk. ansikl. böl.) 2. in...
TüMBEYİN a.
1. Omurgalılarda kafatasının içinde bulunan merkez sinir sisteminin ve onu saran zarların tümü. (Bk. ansikl. böl.)
2. insanda, BEYİN'in eşanlamlısı.
*ANSİKL. Tümbeyin, onun arka uzantısı olan omurilik ile birlikte merkez sinir sistemini oluşturur. Beyin, beyincik ve beyin sapından oluşan tümbeyni beyin-omurilik zarları sarar ve onu kafatası kemiklerinden ayırır. Sinir sistemi embriyonda nöral plağın (ektodermin sırt bölgesi) oluklaşmasıyla oluşur; sonra bu oluk, ön tarafı beyin keseciği halinde genişlemek üzere kapanarak bir sinirsel boru biçimini alır. Beyin keseceği önce 3, sonra 5 ardışık keseciğe bölünür: telansefal ya da ön beyin (beyin yarımküreleri), diansefal ya da ara beyin (görsel tabakalar), mezansefal ya da orta beyin (kubbe ve takke), metan- sefal ya da art beyin (beyincik) ve son olarak miyelansefal ya da beyin ardı (uzamış omurilik), ilk iki kesecik beyni, 3. ve 5. kesecikler beyin sapını oluşturur. Kesecik boşluğu da, beyin-omurilik sıvısıyla dolu karıncıkları oluşturur: beyin yarımkürelerinde iki ön yan karıncık, ara beyinde 3. karıncık, orta beyin yoluyla (Sylvius kanalı) bununla birleşen 4. karıncık, 3. ve 4. karıncıkların tavanı, beyin-omurilik sıvısını salgılayan bir koroit ağıyla kaplıdır. Kalınlaşmış olan kesecik çeperleri nöronların hücre gövdelerini ve dendritlerini (bozmadde) ve bu nöronların miyelinli aksonlarını (akmadde) içerir. Beyin sapında bozmadde-akmadde konumu ve düzeni omurilikte olduğu gibidir: bozmadde içte, akmadde dışta. Beyincik ile beynin örgütlenmesi farklıdır: önceki iki tabakaya bozmaddeden, yani nöronların gövdelerinden oluşan daha yüzeysel 3. bir oluşum (korteks ya da beyin kabuğu) eklenir (beyin kabuğu ancak memelilerde iyi gelişmiştir). Tümbeyin belirli sayıda kafa sinirlerinden oluşan sinir merkezlerini içerir: amfibyumlarda 10 çift, amniyonlularda 12 çift, balıklarda 10 ila 15 çift. Memeliler, özellikle dişli balinalar ve primatlar, en önemlileri korteks ve beyincik olmak üzere özgül oluşumlarla belirgindir.
1. Omurgalılarda kafatasının içinde bulunan merkez sinir sisteminin ve onu saran zarların tümü. (Bk. ansikl. böl.)
2. insanda, BEYİN'in eşanlamlısı.
*ANSİKL. Tümbeyin, onun arka uzantısı olan omurilik ile birlikte merkez sinir sistemini oluşturur. Beyin, beyincik ve beyin sapından oluşan tümbeyni beyin-omurilik zarları sarar ve onu kafatası kemiklerinden ayırır. Sinir sistemi embriyonda nöral plağın (ektodermin sırt bölgesi) oluklaşmasıyla oluşur; sonra bu oluk, ön tarafı beyin keseciği halinde genişlemek üzere kapanarak bir sinirsel boru biçimini alır. Beyin keseceği önce 3, sonra 5 ardışık keseciğe bölünür: telansefal ya da ön beyin (beyin yarımküreleri), diansefal ya da ara beyin (görsel tabakalar), mezansefal ya da orta beyin (kubbe ve takke), metan- sefal ya da art beyin (beyincik) ve son olarak miyelansefal ya da beyin ardı (uzamış omurilik), ilk iki kesecik beyni, 3. ve 5. kesecikler beyin sapını oluşturur. Kesecik boşluğu da, beyin-omurilik sıvısıyla dolu karıncıkları oluşturur: beyin yarımkürelerinde iki ön yan karıncık, ara beyinde 3. karıncık, orta beyin yoluyla (Sylvius kanalı) bununla birleşen 4. karıncık, 3. ve 4. karıncıkların tavanı, beyin-omurilik sıvısını salgılayan bir koroit ağıyla kaplıdır. Kalınlaşmış olan kesecik çeperleri nöronların hücre gövdelerini ve dendritlerini (bozmadde) ve bu nöronların miyelinli aksonlarını (akmadde) içerir. Beyin sapında bozmadde-akmadde konumu ve düzeni omurilikte olduğu gibidir: bozmadde içte, akmadde dışta. Beyincik ile beynin örgütlenmesi farklıdır: önceki iki tabakaya bozmaddeden, yani nöronların gövdelerinden oluşan daha yüzeysel 3. bir oluşum (korteks ya da beyin kabuğu) eklenir (beyin kabuğu ancak memelilerde iyi gelişmiştir). Tümbeyin belirli sayıda kafa sinirlerinden oluşan sinir merkezlerini içerir: amfibyumlarda 10 çift, amniyonlularda 12 çift, balıklarda 10 ila 15 çift. Memeliler, özellikle dişli balinalar ve primatlar, en önemlileri korteks ve beyincik olmak üzere özgül oluşumlarla belirgindir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR