Türkiye’de engellilerin yapmış olduğu sportif faaliyetler ve bu mevzuda çalışan kurumlar nedir? Türkiye’de bedensel, zihinsel, görme ve işit...
Türkiye’de engellilerin yapmış olduğu sportif faaliyetler ve bu mevzuda çalışan kurumlar nedir? Türkiye’de bedensel, zihinsel, görme ve işitme engelli sporları.
Türkiye’de Engelli Sporu
Devletimizde engellilere yönelik sportif faaliyetler, sayıları 7,5 milyona yaklaşan engelli insanı spor kanalıyla topluma kazandırmak, kendilerine olan güvenlerini çoğaltmak, eğitimlerine katkıda bulunmak şeklinde son aşama mühim amaçlar taşımaktadır. 21 Kasım 1990 tarihinde Gençlik Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde Türkiye Özürlüler Spor Federasyonu (TÖSF) kuruldu. Federasyonun başkanlığına Prof. Dr. Hıfzı Özcan getirildi.
Bu federasyon kurulana dek engellilerle ilgili spor da dahil olmak suretiyle tüm emek harcamalar, 2908 sayılı Dernekler Kanunu gereğince Türkiye Sakatlar Konfederasyonu bünyesinde bir araya gelen kuruluşlarca yürütülmüştür. TÖSF bünyesinde ise kuruluşundan itibaren dört ana engelli grubun faaliyeti bulunmaktaydı:
1. Bedensel Engelliler,
2. Zihinsel Engelliler,
3. işitme Engelliler,
4. Görme Engelliler.
10 Kasım 1992 evveliyatına kadar Prof. Dr. Hıfzı Özcan’ın başkanlığındaki federasyon görevine devam etti. Ondan sonra başkanlığa Tarık Bitlis geldi. Peşinden Perihan Cenk ve tekrardan Tarık Bitlis federasyon başkanlığı görevini yürüttüler. 1997’de Türkiye Özürlüler Federasyonu’nun adı “Türkiye Engelliler Spor Federasyonu” (TESF) olarak değiştirildi.
2000’de Türkiye Engelliler Spor Federasyonu dağıtılarak, yerine yukarıdaki anılan dört ana engelli grubu, dört ayrı federasyon olarak kuruldu. Bu dört engel grubunun yarışma sınıfları ve spor akti-viteleri şunlardır:
a. Görme Engelliler: Internasyonal Görmezler Spor Kuruluşu, görme engelli sporcuları üç kategoride sınıflandırmaktadır. Bu kategoriler şunlardır.
Derslik B 1: Her iki gözde ışık algılamak olmayanlar ya da el şeklini seçemeyenler.
Derslik B 2: 2/80 görme keskinliğine ya da 5 dereceden daha düşük görme alanına haiz olanlar.
Derslik B 3: 2/60-6/60 görme keskinliği olanlar ya da görme alanları 5-20 aşama arasındakiler.
Türkiye Görme Engelliler Federasyonu bünyesinde şu anda 6 spor branşında etkinlik yapılmaktadır. Bu spor dalları goalball, torbalı, atletizm, yüzme, satranç ve futboldur.
Torball, spor salonunda üçer oyuncudan oluşan iki takımla oynanır. Dikdörtgen sahanın dar taraflarında birer kale vardır. Oyunda kullanılan top, oyun alanının bir ucundan öteki tarafına gerilmiş üç ipin altından atılması ihtiyaç duyulan, ‘bellball’ isminde olan zilli toptur. Oyun alanı 16 metre uzunluğunda ve 7 metre enindedir.
Goalball, Avusturyalı Hanz Lorenzen ve Alman Sett Renidle tarafınca 1946 senesinde muharebede görme yetilerini kaybeden askerlerin rehabilitasyonu amacıyla oluşturulmuş bir oyundur. Oyun dünyaya 1976 Kanada Toronto’daki Paralimplyatlar esnasında tanıtılmıştır, ilk Dünya Şampiyonası da 1978’de Avusturya’da gerçekleşmiştir. 18 metre uzunluğunda, dokuz metre genişliğinde bir dikdörtgen saha içinde oynanır. Oyun üç asil, üç yedek oyuncudan oluşan takımlarla oynanır.
Görme engellilerde yüzme, özgür stilde 50-100 ve 400 metrede; sırt üstünde 100 metrede; kurbağalamada 100-200 metrede, kelebekte 100 metrede tüm kategorilerde, ferdî karışık 200 metrede B1 ve B2 kategorisinde; özgür ve karışık bayrakta da 4×100 metrede B1 ve B3 kategorisinde adam ve bayanlarda yapılmaktadır.
Bir görme engellinin, gören bir insanoğlunun bile oynamakta zorlandığı satrancı oynaması ise takdire kıymet bir çabadır. Satranç tahtası üstündeki figürlerin 1,5-2 saat süreyle insan beynine kazınması, hamlelerin bilgisayar şeklinde hafızaya işlenmesi, engelli sporcularımızın spora ve hayata iyi mi dört elle sarıldıklarının en güzel göstergesidir.
GSGM kayıtlarına nazaran vatanımızda lisanslı görme engelli sporcu sayısı 658’dir. Bunların 398’i (107 kadın, 291 adam) faaldir. 3 de sporcu kartlı sporcu bulunmaktadır. Görme engellilerde etkinlik gösteren başlıca spor kulüpleri ise; 6 Nokta Spor Kulübü, İges Spor Kulübü, İzge Spor Kulübü, Bursa Görme Engelliler Spor Kulübü, Kayseri Görme Engelliler Kulübü, Eskişehir Görsem, Samsun 6 Nokta, Gaziantep Görme Engelliler Spor Kulübü ve Çanakkale Görme Engelliler Spor Kulübü’dür.
b. Bedensel Engelliler: Federasyon kurulmadan ilkin uluslar arası kurallara uymadan gelişigüzel meydana gelen emek harcamalar günümüzde, uluslar arası kurallar uygulanarak bireysel sporlar ve ekip sporlarında ümit verici seviyeye ulaşmıştır. Bedensel engellilerde etkinlik gösteren spor kulüplerimizden başlıcaları; istanbul Sakatlar Spor Kulübü, iskenderun Sakatlar Spor Kulübü, Yaşama Luğu Spor Kulübü ve izmir Sakatlar Spor Kulübü’dür. Bu engel grubunda meydana getirilen spor branşları basketbol, atletizm, masa tenisi ve yüzmedir. 1994’te meydana getirilen 25. Internasyonal New York Maratonu’nda kategorisinde altın madalya kazanan engelli atletimiz Yavuz Şap, 1995’te Internasyonal Vietnam Yarı Maratonu’nu da birinci tamamlamıştır. 2003 senesinde Almanya’nın Frankfurt kentinde organize edilen Bedensel Engelliler 6. Avrupa Bilek Güreşi Şampiyonasına katılan Türk ulusal ekibi sporcularından Süreyya Ayçe sağ ve sol bilekte Avrupa birincisi, Nurettin Yüksel sol bilekte Avrupa ikincisi, sağ bilekte Avrupa üçüncüsü, kadın sporcumuz Hatice Günaştı ise sağ ile sol bilekte Avrupa üçüncüsü olmuşlardır. Uluslar Arası Paralimpik Komite tarafınca 2003 senesinde Hırvatistan’ın başkenti Zagreb’de düzenlenen Bedensel Engelliler Masa Tenisi Avrupa Şampiyonası’nda millî takımımız ilk kez uluslar arası bir şampiyonaya katılmış ve başarıyla yurda dönmüştür. 34 ülkenin katılmış olduğu şampiyonada ülkemizi 4 tekerlekli sandalyeli adam, 4 ayakta adam, 1 ayakta kadın sporcu ve alıştırmacı Halit Çakan temsil etmiştir. 10 güfi devam eden müsabakalar sonucu 16 yaşındaki Neslihan Kavas sınıfında Avrupa 3.sü olmuştur. Ferit Atabey ve Engin Avcı’dan oluşan 9. derslik ayakta adam takımımız ise Avrupa 5.si olmuşlardır. Lisanslı bedensel engelli sporcu sayımız 791’dir. Bunların 555’i faaldir. (36 kadın, 519 adam). Sporcu kartlı sporcu sayısı ise 14’tür.
c. işitme Engelliler: En etkin spor meydana getiren engelli grubudur. 3. Sağırlar Dünya Grekoromen Güreş Şampiyonası 1991’de istanbul’da gerçekleştirilmiştir. Yaptıkları başlıca spor dalları; futbol, yüzme, güreş ve atletizmdir. Devletimizde 30’u aşkın spor kulübü bu gruptaki engellileri bünyesinde toplamıştır. 1993 senesinde Sofya’da meydana getirilen Dünya Sağır ve Dilsizler Yaz Oyunları’nda güreşte ismail Otamış ile Erdinç Yıldız ikincilik, Mahmut Irk üçüncülük elde etmiştir. 1996’da işitme Engelliler Futbol Takımımız Dünya Şampiyonası finallerine katılmayı başarmıştır. Aynı takımımız 1997’de Danimarka’da meydana getirilen işitme Engelliler Olimpiyatlarfnda şampiyon olmuştur. 2000 senesinde ise işitme Engelliler Avrupa Güreş Şampiyonası’nda sporcularımız 9 altın, 2 gümüş ve 5 bronz madalya kazanmıştır. Türkiye’de 3492 lisanslı işitme engelli sporcudan 2110’u faaldir (140 kadın, 1970 adam). Sporcu kartı olan sporcu sayısı ise 10’dur.
d. Zihinsel Engelliler: Bu alanda meydana getirilen en mühim etkinlik ‘Zihinsel Engelliler Hususi Olimpiyatları’dır. Hususi Olimpiyat Programı Türkiye’de 1983 senesinde, Prof. Dr Hıfzı Özcan’ın girişimleriyle İstanbul’da “Türk Spastik Çocuklar Derneği” tarafınca başlatılmıştır. Zihinsel engelli ufaklıklara eğitim veren okul ve kuruluşlarla temasa geçilmiş, seminer ve uluslar arası yarışmalarla programın yurt çapında yayılmasına çaba edilmiştir. Bu programın sonucunda oluşturulan Hususi Olimpiyat Organizasyonu, 1983 senesinde Baton Rouge-Louisiana’da meydana getirilen yarışmalarda Türkiye’yi 4 atletle temsil etmiştir. Bu dört atletimiz 6 altın ve 1 gümüş madalya kazanmışlardır. 1985 senesinde İrlanda’nın Dublin kentinde meydana getirilen Avrupa Ülkeleri Hususi Olimpiyat Oyunları’na katılan 8 Türk atleti 5 altın, 5 gümüş ve 1 bronz madalya kazanmışlardır.
1986 senesinde İstanbul’da ilk kez Türkiye Özürlüler Hususi Olimpiyat Oyunları düzenlenmiş; istanbul’dan 100, Bursa ve Adapazarı’ndan 30 özürlü atlet 50 m koşu, 100 m koşu, durarak uzun atlama ve özgür yüzme dallarında yarışmışlardır. 1987 senesinde Indiana’da meydana getirilen 7. Uluslar Arası Hususi Olimpiyatları’na katılan 10 Türk yarışmacı atletizm, yüzme ve masa tenisi dallarında 4 altın, 1 gümüş ve 5 bronz madalya kazanmışlardır. ‘Hususi Olimpiyatlar’ın sonuncusu 2003 senesinde Dublin’de düzenlenmiş ve 50 ülkeden 7000 sporcu 21 branşta yarışmıştır. Zihinsel engelli sporcularımız da bu organizasyonlarda yer alıp ülkemizi başarıyla temsil etmektedirler. 2000 senesinde Hollanda’da düzenlenen Avrupa Hususi Oyunları’nda zihinsel engelli sporcularımız zamanı bir başarıya imza atarak 16 altın, 11 gümüş, 8 de bronz madalya toplamıştır. Devletimizde lisanslı zihinsel engelli sporcu sayısı 1111 ‘dir (454 etkin; 62 kadın, 392 adam). Sporcu kartlı sporcu sayısı ise 7’dir.
NOT:Sporcu sayıları ile ilgili verilen rakamlar 2005 yılına aittir.
YORUMLAR