DİCLE NEHRİ Dicle Nehri topraklarına geçip orada körfezine dökülen nehir. Nehir ana larını Doğu Anadolu dağlarından ve dipten sızm...
DİCLE NEHRİ
yamaçlarından inen başlıcaları Anbarçayı, Kuruçay, Pamukçayı ve Hazroçayı, Batman ve Garzan sularını alır. Güneyden ve Uzunluğu 1990 km (Bunun Türkiye topraklarında kalan kısmı 523 km ) olan Dicle, Güneydoğu Toroslarda Maden Dağları kesiminde, Hazarbaba Dağı'nın güney tarafında, Yıldızhan yanındaki bir tan çıkar. Eskiden Hazar Gölü'nden beslenirdi. Şimdi gölle bağlantısı kesilmiştir. Kaynaktan çıktıktan sonra Maden kasabası önünden geçerek, Maden Çayı adını alır ve güneydoğuya doğru dar ve derin vadilerden geçip Diyarbakır şehrinin bulunduğu lav sahanlığının doğu kesimine paralel akar. Burada nehir vadisinin tabanı 600 m'ye iner. Diyarbakır'ın güneyinde 8 km mesafede doğuya yönelir. Bundan sonra kuzeyden Toros DağlarıMardin eşiğinden inen sel yatakları Göksu ve Savur Çayı Dicle'ye katılır. Raman Dağının güney eteklerinde dar boğazlardan geçerek Botan Suyu ile birleşerek onun doğrultusunda güneye döner.
Dicle Nehri, Musul (Irak)
Dicle Nehri, güneye doğru akarken Cizre ilçesinin içinden Habur Suyu kavşağına kadar 40 km uzunlukta Türkiye-Suriye arasında sınırı meydana getirir. Habur Suyu ile birleştikten sonra Irak topraklarına girer. Dicle, Irak toprağında çöküntü çukurdan akarak, dar boğazları aşar Musul'da Büyük ve Küçük Zap sularıyla birleşir. Mezopotamya ovasına iner, bundan sonra Bağdat yakınlarında Fırat'a 35 km yaklaşır. Burada yine İran'dan gelen Piyale Nehri ile birleşir. Bu birleşmeden sonra tekrar Fırat'a yaklaşır ve Kurna yakınında Basra'nın 64 km yukarısında Fırat'la birleşerek Şattülarap ismini alır. Basra Körfezi'ne dökülür.
Dicle Nehrinin suları yaz mevsimi sonlarına doğru azalır. Nisan ayında, nehrin yukarı çığırındaki dağlarda karların erimesinden suları çoğalır, en yüksek seviyesine ulaşır. Dicle, marttan mayısa kadar üç ay içinde, bütün yıl akıttığı suyun hemen yarısını akıtır. Rejimi düzenli değildir. Bu bakımdan bazı yıllar haddinden fazla taşarak birçok zararlara sebeb olur. Bu sebeple zararlarını önlemek maksadıyla Dicle'nin Mezopotamya'da kalan kıyılarına daha M.Ö. 3000 yıllarında setler yapılmıştır. Bu setler suların taşmasını önlediği gibi ekilen arazilerin yazın sulanmasını da sağlamıştır. Fakat setlere rağmen büyük taşmalar önlenememiştir. Yirminci asırda çalışmaları ancak 1939'da başlamış ve Kut Barajı yapılmıştır. 1958'de Samarra ve 1961'de de Dokham Barajı yapılarak suların taşması önlenmiştir. Bugün sadece Samarra ve Amarra arasında bir milyon hektarlık arazi ekilebilir hale sokulmuştur.
Dicle, eski Mezopotamya sınırını meydana getiren ırmaklardan biridir. Uzunluğu Fırat'tan daha kısa olmakla beraber suyu daha çoktur. Dicle, günümüzde de sulama kanallarıyle sulama sağladığı gibi, orta büyüklükteki taşıtlar nehrin ağzından Bağdat'a kadar, daha küçük boy taşıtlarsa Musul'a kadar giderek ulaşıma katkıda bulunmaktadırlar. Bu nehirlerden ulaşım bakımından çok faydalanıldığı tarihî kalıntılardan anlaşılmaktadır. Dicle kıyısında eskiden kurulmuş Ninova, Nemrut, Asur şehirlerinin eski kalıntıları bunun en sağlam belgesidir.
Dicle nehri üzerinde Kralkızı, Batman ve Dicle gibi önemli Hidroelektrik Santralları kurulmuştur. Ilısu Barajı'nın temeli 05.08.2006 tarihinde Başbakan Erdoğan tarafından atılmış olup, Türkiye'nin baraj gölü açısından 2., enerji üretimi bakımından 4. büyük barajı olan Ilısu'nun tamamlanmasıyla Dicle nehri üzerinde Cizre Barajı'nın yapımına başlanacaktır.
Dicle isminin kökeni
Dicle nehrinin ismi, Batı dillerinde Dicle nehri "Tigris" olarak geçer. Arapça Dijla, eski Farsça Tigra denir.
Sebep: Kırık Link
Türkiye'nin Akarsuları - Seyhan Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Sakarya Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Çoruh Nehri
DİCLE NEHRİ
Gösterim: 301Boyut: 46.2 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
Dicle Nehri
Güneydoğu Anadolu'nun ve Türkiye'nin büyük akarsularından biri.
Türkiye içinde kalan çığırı 523 km (Gölcük Gölü-Irak sınırı), tüm uzunluğu 1.900 km.dir. Güneydoğu Toroslar arasında Gölcük Gölü'nden doğar. Diyarbakır'dan sonra, güneydoğu yönünde akar. Cizre'den sonra, kısa bir süre Türkiye-Suriye sınırını meydana getirir ve Habur kolunu aldığı yerden sonra Irak topraklarına girer.
Tarihsel Mezopotamya'nın iki büyük ırmağından biri olan Dicle, Irak'ın başkenti Bağdat ve aşağı Irak'ta Kutülamare'den geçtikten sonra Basra'nın kuzeybatısında Fırat'la birleşerek Şattülarap'ı meydana getirir. Bağdat'ta ortalama debisi 1.240 m3/s.dir. Önemli debi değişikliği gösteren bir ırmaktır. Aynı yerde minimum debi yaz sonu, ekimde 337, maksimum debi ise ilkbahar ortası, nisanda 3.020m3/s.dir.
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
Dicle Nehri
Dicle Nehri Türkiye'de doğup birçok kolları olan ve Irak topraklarına geçip orada Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülen nehir. Nehir ana larını Doğu Anadolu dağlarından ve dipten sızma yoluyla Elazığ yakınlarındaki Hazar (Gölcül) gölünden alır. Türkiye'nin önemli akarsularındandır. Doğu Anadolu dağlarından çıkar, Basra Körfezi'ne dökülür. Toplam uzunluğu 1900 km'dir. Türkiye topraklarında kalan bölümün uzunluğu ise 523 km'dir. En önemli kolları Batman ile Garzan, Botan, Habur, Büyük Zap ve Küçük Zap'tır. Debisi ortalama 360 m3/sn dir. Eylül ayı ortalarında 55 m3/sn ile en küçük, şubat sonunda 2263 m3 /sn akımı ile büyük değişiklik gösterir. Akarsuda genellikle yaz sonu kuraklığı ve sonbahar başı yağış noksanlığı nedeniyle su azalır. Buna rağmen kış sonu yağışı ile ilkbahar başındaki karların erimesinden oluşan su ile kabarır.
-Kutsal kitaplarda adı geçen ve birçok uygarlığa can vermiş olan Dicle Nehri, ana kaynağını iki koldan alıyor. Bu kollardan biri Maden Çayı, diğeri ise Bırkleyn Çayı. Bu iki Diyarbakır'ın Dicle ilçesinde birleşerek Dicle Nehri'ni oluşturuyor. Aşağılara gidildikçe Batman, Garzan, Anbarçayı, Büyük ve Küçük Zap gibi zengin çaylardan beslenen nehir, Suriye ile Türkiye arasında 40 km'lik bir sınır çiziyor. Basra'nın 64 km yukarısında Fırat Nehri ile birleşerek “Şattülarap†ismini alıyor ve Basra Körfezi'ne dökülüyor.
Kürtçede “Çemê Dîcle†olarak isimlendirilen Dicle Nehri'nin Batı dillerindeki adı ise “Tigrisâ€. Nehrin adı mitolojik bir hikâyeden geliyor.
Dicle Nehri Hikayesi
Kürtlerdeki bir inanışa göre ise Dicle Nehri, Aras, Zap, Fırat ile birlikte cennetin dört nehrinden biridir ve Allah'a giden yol olarak bilinir. Günümüzde yöre halkı, bayram arifelerinde ve özel günlerde On Gözlü Köprü üzerine çıkar, dilek ve isteklerini bir kâğıda yazarak Dicle Nehri'nin sularına bırakır.
Bu dileklerin Allah'a ulaşacağına ve Allah tarafından kabul göreceğine inanılır. Yunan mitolojisine göre, Nympha kaplana dönüşmüş olan Dionysos'tan kaçarken bir ırmağın yanına gelir. Bu ırmağı geçebilmek için Dionysos'un kollarına sığınmak zorunda kalır ve ondan gebe kalır. Doğan çocuğa Medler'in atası sayılan Medos adı verilir. Dionysos ve Nypmha'nın birlikte geçtiği bu ırmağa da Tigris (Kaplan) adı verilir. Doğu mitolojisinde ise Dicle Nehri güzergâhının Danyal Peygamber tarafından çizildiği söylenir. Rivayete göre, Allah, Danyal Peygamber'e der ki: “Elindeki asa ile suyun çıktığı mağaranın ağzından başlayarak bir çizgi çiz, su arkandan gelecek. Ancak yetimlerin, dul kadınların, fakirlerin ve vakıfların malına mülküne dikkat et, bunlara zarar verme!†Dicle Nehri'nin kıvrımlı olmasının sebebi bu hikâyeye yorulur.
Genel Bilgi
-Genel uzunluğu yaklaşık 1900-2000 km. kadardır. Gölcük yakınlarından Irak sınırına kadar olan Türkiye toprakları sınırları içindeki uzunluğu ise 452 km. kadardır. Irak topraklarından yine Türkiye'den gelen Fırat Nehri ile birleşir ve Şattül Arap adı altında Basra Körfezi'ne dökülür.
Akarsu üzerinde Diyarbakır ile Musul arasında “Kelek†adı verilen kayıklar, Musul ile Bağdat arasında dibi düz olan ırmaktaşıtları, Bağdat ile Basra arasında da deniz taşıtları rahatlıkla işleyebilir. Akarsuyun gerçekteki kaynağı Doğu Toros dağlarının batı bölümündeki Hazar Baba Dağının güney eteğinde bulunan eski adı Onşepgen olan Yıldızhan köyü yakınlarında akarsuyun adı Maden Suyu'dur.
Burada Debin Çayı'nı alır. Diyarbakır yakınlarında şehrin 8 km. kadar güneyinde doğuya döndüğünde başlangıçta 1200 m. olan denizden yüksekliği burada 680 m'ye düşer. Türkiye topraklarını geçtikten sonra Türkiye'den gelen bazı kolları da alır.
-derlemedir-
Dicle Nehri Haritası
Gösterim: 139Boyut: 228.4 KB" style="max-width:100%;margin: 2px;"/>
Türkiye'nin Akarsuları - Seyhan Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Sakarya Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Çoruh Nehri
Kaynak:msxlabs.org
YORUMLAR