Sakarya Nehri Temel Britannica Vikipedi Sakarya Nehri (Yunanca: ΣαγγάÏιος; Latince: Sangarius), Kızılırmak ve Fırat nehirle...
Sakarya Nehri
Temel Britannica Vikipedi
Sakarya Nehri, ülkemiz sınırları içindeÂki Kızılırmak ve Fırat'tan sonra uzunluk bakımından üçüncü akarsudur. Eskişehir iliÂnin güney kesiminde yer alan Çifteler kentiÂnin güneyindeki, Sakarbaşı da denen Sakaryabaşı yöresinden lanan Sakarya Irmağı'nın uzunluğu 824 kilometredir.
Kaynağından sıcak olarak çıkan ırmak sulaÂrı kuzeydoğu yönünde aktıktan sonra Çifteler kenti yakınında doğuya döner. Bu kesimde küçük bir tekneye binerek ırmağın geçtiği tüm akarsu yatağını izlemek olanağı olsaydı, önce kuzeybatıdan gelen Şeydi Çayı'nın SaÂkarya'ya katıldığı; İç Anadolu Bölgesi'nin bozkırları arasındaki fazla derin olmayan yatağında akarken güneydoğuya, doğuya, kuÂzeydoğuya ve sonra da kuzeye dönerek kesÂkin sayılacak bir dirsek oluşturduğu görülürÂdü. Sakarya Irmağı bu kesimde Eskişehir ile Ankara illeri arasında doğal bir sınır çizer. Akarsuyun yukarı çığırı, Ankara iline bağlı Polatlı ilçesinin Yassıhöyük köyü yakınındaki Gordion kenti kalıntılarının batısından geçtikten sonra ulaştığı Porsuk Çayı kavşağında sona erer.
Kütahya iline bağlı Dumlupınar ilçesinden lanan Porsuk Çayı, Sakarya Irmağı'nın en önemli koludur. Altıntaş, Aslanapa ve Kütahya ovalarını sulayan bu akarsuyun üzeÂrinde kullanma ve içme suyu elde etme, sulama ve taşkın önleme amacıyla kurulmuş olan Porsuk Barajı vardır. Kuzeydeki Sündiken Dağları'ndan inen akarsularla beslenen Porsuk Çayı, neden olduğu taşkınlarla zaman zaman çevresine büyük zarar verir.
Sakarya Irmağı, orta çığırında önce doğuÂdan gelen Ankara Çayı kolunu alır. Daha sonra kuzeybatıya ve batıya dönen akarsu, aşağı çığırında bir dirsekle başlayan geniş yayını tamamlar. Bu kesimde yatağını derinÂleştiren ırmağa kuzeydoğudan gelen Kirmir Çayı ile kuzeyden gelen Aladağ Çayı katılır. Doğu-batı doğrultusunda dar ve derin boğazÂlardan geçtiği bu bölümde hidroelektrik enerÂji üretimi amacıyla kurulmuş Sarıyar ve Gökçekaya barajları yer alır. Eskişehir'i Ankara'dan ayıran il sınırı, bu barajların ardında suların toplanmasıyla oluşan yapay göllerin orta bölümünden geçer. Sarıcakaya yöresinde yemyeşil bağlık ve bahçelik alanlardan geçen akarsu, daha sonra kuzeybatıya ve kuzeye yönelir. Irmağa bu kesimde güneybatıdan gelen Karasu ve Göksu ile doğudan gelen Göynük Suyu katılır. Göksu kavşağından sonra kuzeydoğuya dönerek Canbaz Boğazı' na giren Sakarya, önemli bir tarım alanı olan Pamukova'ya ulaşır. Bu ovadan Geyve Boğazı'yla çıkan Sakarya Irmağı'nın orta çığırı, Akova da denen Adapazarı Ovası'na girdiği kesimde sona erer ve burada aşağı çığır başlar. Kirmir Çayı kavşağında deniz düzeÂyinden 500 metre kadar yüksekte olan vadi tabanı, Adapazarı Ovası'na girdiği kesimde 35 metreye düşer. Adapazarı Ovası'ndan sonra genellikle güney-kuzey doğrultusunda akan ırmağa güneyden gelen Mudurnu Suyu ile güneybatıdan gelen ve Sapanca Gölü'nün (bak. ) gideğeni (gölayağı) olan Çark Suyu katılır.
Sakarya Irmağı'nın suladığı Adapazarı Ovası verimli bir tarım alanıdır. Taşıdığı alüvyonlarla Adapazarı Ovası'nın kuzeyinde fazla belirgin olmayan bir delta oluşturan ırmak, Karasu kentinin batısında Sakaryaağzı olarak adlandırılan yörede Karadeniz'e döküÂlür. Bu deltanın Karadeniz kıyısına yakın bölümünde geniş bir şerit biçiminde kumullar uzanır. Kumulların genişliği deltanın doğu kesiminde 100 metreyi bulur. Bu kumulların ardında yer yer ormanlarla çevrili sulak ve bataklık alanlar vardır. Bu alanlarda Küçükboğaz ve Acarlar gölleri yer alır. Sakarya Irmağı, aşağı çığırı ile orta çığırının bir bölüÂmünü sınırları içine alan ile adını verir.
Akarsu ilkçağda Sangarios adıyla anılıyorÂdu. Bazı araştırmalar sonucunda ileri sürülen görüşlere göre Sakarya Irmağı çok eskiden Sapanca Gölü üzerinden İzmit Körfezi'ne dökülüyordu. Körfeze doğru aktığı oluğun alüvyonlarla tıkanmasından sonra kuzeye yöÂneldiği sanılmaktadır. Sakarya Irmağı vadiÂsinde aşağı çığırının zaman zaman yatak değiştirdiğine ilişkin kanıtlara rastlanır. IrmaÂğın bu bölümünde çevre ilkçağdan 19. yüzyıla kadar zengin bir orman örtüsüyle kaplıydı. Eskiden "ağaç denizi" olarak adlandırılan bu yöreden kesilen tomruklar ırmakta yüzdürüÂlerek Karadeniz kıyısına indirilirdi. Bu tomÂrukların tersanelerde gemi yapımında kullaÂnılması ve yöre ürünlerinin İstanbul'a taşınması amacıyla ilkçağdan beri Sakarya Irmağı'nı Sapanca Gölü'nün üzerinden İzmit Körfezi'ne bağlayacak birçok girişimde bulunulmuş, ama başarı sağlanamamıştır.
Temel Britannica Vikipedi
Sakarya Nehri (Yunanca: ΣαγγάÏιος; Latince: Sangarius), Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur.
Uzunluğu 824 km olup, beslenme havzasının genişliği 53.800 km²'dir. Afyon'un kuzeydoğusundaki Bayat Yaylası'ndan doğar.
Önce İç Anadolu'ya doğru akar sonra Kızılırmak'ın tersine bir kıvrımla, kuzeye döner, Polatlı yakınlarında en büyük kollarından biri olan Porsuk Çayı'nı ve Ankara Çayı'nı alır. Geyve Boğazı'ndan geçer ve Adapazarı Ovası'ndan akarak Karadeniz'e dökülür.
Sakarya Nehri'nin Aladağ ve Kirmir sularını aldığı yerde Türkiye'nin en büyük santrallerinden biri olan Sarıyar Hidroelektrik Santrali ve Gökçekaya Hidroelektrik Santralı kurulmuştur.
Kaynağından sıcak olarak çıkan ırmak sulaÂrı kuzeydoğu yönünde aktıktan sonra Çifteler kenti yakınında doğuya döner. Bu kesimde küçük bir tekneye binerek ırmağın geçtiği tüm akarsu yatağını izlemek olanağı olsaydı, önce kuzeybatıdan gelen Şeydi Çayı'nın SaÂkarya'ya katıldığı; İç Anadolu Bölgesi'nin bozkırları arasındaki fazla derin olmayan yatağında akarken güneydoğuya, doğuya, kuÂzeydoğuya ve sonra da kuzeye dönerek kesÂkin sayılacak bir dirsek oluşturduğu görülürÂdü. Sakarya Irmağı bu kesimde Eskişehir ile Ankara illeri arasında doğal bir sınır çizer. Akarsuyun yukarı çığırı, Ankara iline bağlı Polatlı ilçesinin Yassıhöyük köyü yakınındaki Gordion kenti kalıntılarının batısından geçtikten sonra ulaştığı Porsuk Çayı kavşağında sona erer.
Kütahya iline bağlı Dumlupınar ilçesinden lanan Porsuk Çayı, Sakarya Irmağı'nın en önemli koludur. Altıntaş, Aslanapa ve Kütahya ovalarını sulayan bu akarsuyun üzeÂrinde kullanma ve içme suyu elde etme, sulama ve taşkın önleme amacıyla kurulmuş olan Porsuk Barajı vardır. Kuzeydeki Sündiken Dağları'ndan inen akarsularla beslenen Porsuk Çayı, neden olduğu taşkınlarla zaman zaman çevresine büyük zarar verir.
Sakarya Irmağı, orta çığırında önce doğuÂdan gelen Ankara Çayı kolunu alır. Daha sonra kuzeybatıya ve batıya dönen akarsu, aşağı çığırında bir dirsekle başlayan geniş yayını tamamlar. Bu kesimde yatağını derinÂleştiren ırmağa kuzeydoğudan gelen Kirmir Çayı ile kuzeyden gelen Aladağ Çayı katılır. Doğu-batı doğrultusunda dar ve derin boğazÂlardan geçtiği bu bölümde hidroelektrik enerÂji üretimi amacıyla kurulmuş Sarıyar ve Gökçekaya barajları yer alır. Eskişehir'i Ankara'dan ayıran il sınırı, bu barajların ardında suların toplanmasıyla oluşan yapay göllerin orta bölümünden geçer. Sarıcakaya yöresinde yemyeşil bağlık ve bahçelik alanlardan geçen akarsu, daha sonra kuzeybatıya ve kuzeye yönelir. Irmağa bu kesimde güneybatıdan gelen Karasu ve Göksu ile doğudan gelen Göynük Suyu katılır. Göksu kavşağından sonra kuzeydoğuya dönerek Canbaz Boğazı' na giren Sakarya, önemli bir tarım alanı olan Pamukova'ya ulaşır. Bu ovadan Geyve Boğazı'yla çıkan Sakarya Irmağı'nın orta çığırı, Akova da denen Adapazarı Ovası'na girdiği kesimde sona erer ve burada aşağı çığır başlar. Kirmir Çayı kavşağında deniz düzeÂyinden 500 metre kadar yüksekte olan vadi tabanı, Adapazarı Ovası'na girdiği kesimde 35 metreye düşer. Adapazarı Ovası'ndan sonra genellikle güney-kuzey doğrultusunda akan ırmağa güneyden gelen Mudurnu Suyu ile güneybatıdan gelen ve Sapanca Gölü'nün (bak. ) gideğeni (gölayağı) olan Çark Suyu katılır.
Sakarya Irmağı'nın suladığı Adapazarı Ovası verimli bir tarım alanıdır. Taşıdığı alüvyonlarla Adapazarı Ovası'nın kuzeyinde fazla belirgin olmayan bir delta oluşturan ırmak, Karasu kentinin batısında Sakaryaağzı olarak adlandırılan yörede Karadeniz'e döküÂlür. Bu deltanın Karadeniz kıyısına yakın bölümünde geniş bir şerit biçiminde kumullar uzanır. Kumulların genişliği deltanın doğu kesiminde 100 metreyi bulur. Bu kumulların ardında yer yer ormanlarla çevrili sulak ve bataklık alanlar vardır. Bu alanlarda Küçükboğaz ve Acarlar gölleri yer alır. Sakarya Irmağı, aşağı çığırı ile orta çığırının bir bölüÂmünü sınırları içine alan ile adını verir.
Akarsu ilkçağda Sangarios adıyla anılıyorÂdu. Bazı araştırmalar sonucunda ileri sürülen görüşlere göre Sakarya Irmağı çok eskiden Sapanca Gölü üzerinden İzmit Körfezi'ne dökülüyordu. Körfeze doğru aktığı oluğun alüvyonlarla tıkanmasından sonra kuzeye yöÂneldiği sanılmaktadır. Sakarya Irmağı vadiÂsinde aşağı çığırının zaman zaman yatak değiştirdiğine ilişkin kanıtlara rastlanır. IrmaÂğın bu bölümünde çevre ilkçağdan 19. yüzyıla kadar zengin bir orman örtüsüyle kaplıydı. Eskiden "ağaç denizi" olarak adlandırılan bu yöreden kesilen tomruklar ırmakta yüzdürüÂlerek Karadeniz kıyısına indirilirdi. Bu tomÂrukların tersanelerde gemi yapımında kullaÂnılması ve yöre ürünlerinin İstanbul'a taşınması amacıyla ilkçağdan beri Sakarya Irmağı'nı Sapanca Gölü'nün üzerinden İzmit Körfezi'ne bağlayacak birçok girişimde bulunulmuş, ama başarı sağlanamamıştır.
Türkiye'nin Akarsuları - Seyhan Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Tarsus Nehri
Türkiye'nin Akarsuları - Tunca Nehri
YORUMLAR