TUTUKLUK a. 1. Konuşmada akıcılıktan, rahatlıktan yoksunluk: Konuşmasında tutukluk var. 2. Çekingenlik, utangaçlık, kendine güvensiz...
TUTUKLUK a.
1. Konuşmada akıcılıktan, rahatlıktan yoksunluk: Konuşmasında tutukluk var.
2. Çekingenlik, utangaçlık, kendine güvensizlik: Bu tutukluğunun bir nedeni olmalı.
3. Bedenin tutulmuş, eski işlevini yerine getiremez duruma gelmiş bölümünün durumu: Boynundaki tutukluk hâlâ geçmedi mi?
4. Bir şeyin işleyişindeki aksaklık ya da işlememe durumu: Motordaki tutukluğu gideremedik. Silah tutukluk yaptı.
*Adli tıp. Sinirsel tutuklukla ölüm, bazı çevresel uyarıların beynin tabanındaki sinirsel merkezleri etkilemesiyle ortaya çıkan ve otopside görünür hiçbir lezyon bırakmayan ölüm. (Tutukluk, kalp durmasına neden olan parasempatik bir uyarıdan [boyna ya da karna vurulan darbe] ileri gelebilir.)
*Biyokim. Alttepkenin yapısına çok yakın yapıda bir bileşiğin, alttepkenin enzimde bağlandığı yere bağlanarak enzimin işlevini engellemesi ve bu nedenle enzim etkinliğinin azalması. (Eşanl. İNHİBİSYON.)
*Biyol. ve Kanserbil. Temas tutukluğu, normal hücre kültürlerinde gözlenen ve zarları birbirlerine değdiğinde hücrelerin bölünmemesiyle belirginleşen olgu. (Bunun yitirilmesi kanserli hücrenin biyolojik özelliklerinden biridir.)
*Fizs. kim. Kimyasal tutukluk, sürtünme kuvvetlerinin etkisine benzer bir etki yapan (kimyasal sürtünme de denir), kimyasal bir tepkimenin yürümesini engelleyerek yanıltıcı bir dengenin oluşmasına neden olan etki. (Kimyasal tutukluk, katalizörlerle giderilir.)
*Fizyol. Organizmada bir etkinliğin azalması ya da yavaşlaması.
*Nörobiyol. Başka sinir hücrelerindeki değişikliğin etkisiyle bir sinir hücresinin ya da sinir hücresi kümesinin etkinliğinin azalması. (Bk. ansikl. böl.) || Tutukluk yitimi, var olan bir tutukluğun ortadan kalkması. (Tutukluk yitimi çok çeşitli yollarla sağlanabilir: omuriliğin kesilmesi, bazı üst merkezlerden gelen tutuklukların yitimini sağlayarak bazı reflekslerin canlılığını artırır; bazı ilaçların verilmesiyle de benzer bir sonuç elde edilebilir. Bu takdirde tutukluk yitimi, ilaç kesildikten sonra ortadan kalkar.) || iç tutukluk, duysal yanıtlar bakımından belirgin alışmayı açıklayan olgu. || Sinapssonrası tutukluk potansiyeli, merkez sinir sistemi sinapslarında gözlenen ve GABA ya da glisin gibi engelleyici kimyasal aracılarca sağlanan hiperpolarizasyon olgusu.
*Psik Düşünsel tutukluk, düşünsel süreçlerin genellikle fobili bir nevrotik işleyişine bağlı etkililik eksikliği. |j Psikomotor tutukluk, vücut hareketleri ve yer değiştirmelerle düşünsel ve imgesel yaşamdaki yavaşlık ve cılızlık. (Bu büyük çekingenlik, öznenin kendi dürtüsel istekleri karşısında duyduğu korkudan doğan bir aşırı denetim olarak belirir.)
*Psik. ve Seksol. Bildik edimleri gerçekleştirme konusunda karşılaşılan ruhsal kökenli yeteneksizlik.
*Psikan. Amaçta tutukluk, dış ya da iç baskılar nedeniyle amacında dolaysız doyuma ulaşamayan bir dürtüye ölçülü doyum sağlayan süreç. (Bk. ansikl. böl.)
*Ruhbil. Benzer bir durumda görülmüş ya da daha güçlü olarak belirmiş bir davranışın yokluğu ya da azalması. || Bir yanıtın ortaya çıkmasını önlediği ya da engellediği ve bu davranışı açıkladığı varsayılan iç süreç: Utangaçlık onda bir tür konuşma tutukluğuna yol açıyordu. || Gerietkili tutukluk, bellek alanındaki çağrı yanıtlarında önceki ya da sonraki öğrenmelerden ileri gelebilecek azalma. || Koşullu tutukluk, Pavlov'da, koşullu bir uyartı ile birlikte ortaya çıktığı zaman, onun etkisinde bir tutukluğa yol açan uyartı.
*Sil. Ateşli bir silahın çalışması sırasında meydana gelen ve onun geçici bir süre kullanılmasını engelleyen arıza.
*ANSİKL. Nörobiyol. Tutukluk, engelleyici nöronların etkisiyle doğrudan olabilir. Bu takdirde GABA ya da glisin gibi kimyasal aracılarla taşınır ve engellenen nöronların hiperpolarizasyonu biçiminde ortaya çıkar. Kolaylaştırıcı bir etkinin ortadan kalkmasıyla dolaylı da olabilir; buna kolaylaştırmanın bozulması adı verilir.
*Psik. ve Seksol. Tutukluğa her şeyden önce ruhsal çözülmeyle ilişki içindeki şizofrenide rastlanır. Ayrıca nevrozlarda ve önşizofreni durumlarında, cinsel bir davranış bozukluğu olan bir cinsel tutukluk da görülür. Bu davranış bozukluğu, çoğu zaman iktidarsızlık ve bazı soğukluk görünümleri gibi tutukluklardan ileri gelir.
*Psikan. Amaçta tutukluk. S. Freud'a göre, bu kavram bireyleri birleştiren duygusal bağları açıklama olanağını sağlar. Etöylece sevgi ve düşmanlığın toplumsal bir ahlaki değerler uyuşumu ya da içsel dirençlerle yasaklanmış ya da bastırılmış oldukları için, dolaysız bir biçimde doyuma (amaç) ulaşamayacak cinsel dürtülerin yerini tuttukları ileri sürülür. Buna göre dürtüler bastırılmış durumda da sürer, hafiflemiş bir biçimde ortaya çıkar. Yüceltimlere cinsel eğilimlerin bu amaçlarından saptırılmasının yol açtığı düşünülebilir.
Kaynak: Büyük Larousse
1. Konuşmada akıcılıktan, rahatlıktan yoksunluk: Konuşmasında tutukluk var.
2. Çekingenlik, utangaçlık, kendine güvensizlik: Bu tutukluğunun bir nedeni olmalı.
3. Bedenin tutulmuş, eski işlevini yerine getiremez duruma gelmiş bölümünün durumu: Boynundaki tutukluk hâlâ geçmedi mi?
4. Bir şeyin işleyişindeki aksaklık ya da işlememe durumu: Motordaki tutukluğu gideremedik. Silah tutukluk yaptı.
*Adli tıp. Sinirsel tutuklukla ölüm, bazı çevresel uyarıların beynin tabanındaki sinirsel merkezleri etkilemesiyle ortaya çıkan ve otopside görünür hiçbir lezyon bırakmayan ölüm. (Tutukluk, kalp durmasına neden olan parasempatik bir uyarıdan [boyna ya da karna vurulan darbe] ileri gelebilir.)
*Biyokim. Alttepkenin yapısına çok yakın yapıda bir bileşiğin, alttepkenin enzimde bağlandığı yere bağlanarak enzimin işlevini engellemesi ve bu nedenle enzim etkinliğinin azalması. (Eşanl. İNHİBİSYON.)
*Biyol. ve Kanserbil. Temas tutukluğu, normal hücre kültürlerinde gözlenen ve zarları birbirlerine değdiğinde hücrelerin bölünmemesiyle belirginleşen olgu. (Bunun yitirilmesi kanserli hücrenin biyolojik özelliklerinden biridir.)
*Fizs. kim. Kimyasal tutukluk, sürtünme kuvvetlerinin etkisine benzer bir etki yapan (kimyasal sürtünme de denir), kimyasal bir tepkimenin yürümesini engelleyerek yanıltıcı bir dengenin oluşmasına neden olan etki. (Kimyasal tutukluk, katalizörlerle giderilir.)
*Fizyol. Organizmada bir etkinliğin azalması ya da yavaşlaması.
*Nörobiyol. Başka sinir hücrelerindeki değişikliğin etkisiyle bir sinir hücresinin ya da sinir hücresi kümesinin etkinliğinin azalması. (Bk. ansikl. böl.) || Tutukluk yitimi, var olan bir tutukluğun ortadan kalkması. (Tutukluk yitimi çok çeşitli yollarla sağlanabilir: omuriliğin kesilmesi, bazı üst merkezlerden gelen tutuklukların yitimini sağlayarak bazı reflekslerin canlılığını artırır; bazı ilaçların verilmesiyle de benzer bir sonuç elde edilebilir. Bu takdirde tutukluk yitimi, ilaç kesildikten sonra ortadan kalkar.) || iç tutukluk, duysal yanıtlar bakımından belirgin alışmayı açıklayan olgu. || Sinapssonrası tutukluk potansiyeli, merkez sinir sistemi sinapslarında gözlenen ve GABA ya da glisin gibi engelleyici kimyasal aracılarca sağlanan hiperpolarizasyon olgusu.
*Psik Düşünsel tutukluk, düşünsel süreçlerin genellikle fobili bir nevrotik işleyişine bağlı etkililik eksikliği. |j Psikomotor tutukluk, vücut hareketleri ve yer değiştirmelerle düşünsel ve imgesel yaşamdaki yavaşlık ve cılızlık. (Bu büyük çekingenlik, öznenin kendi dürtüsel istekleri karşısında duyduğu korkudan doğan bir aşırı denetim olarak belirir.)
*Psik. ve Seksol. Bildik edimleri gerçekleştirme konusunda karşılaşılan ruhsal kökenli yeteneksizlik.
*Psikan. Amaçta tutukluk, dış ya da iç baskılar nedeniyle amacında dolaysız doyuma ulaşamayan bir dürtüye ölçülü doyum sağlayan süreç. (Bk. ansikl. böl.)
*Ruhbil. Benzer bir durumda görülmüş ya da daha güçlü olarak belirmiş bir davranışın yokluğu ya da azalması. || Bir yanıtın ortaya çıkmasını önlediği ya da engellediği ve bu davranışı açıkladığı varsayılan iç süreç: Utangaçlık onda bir tür konuşma tutukluğuna yol açıyordu. || Gerietkili tutukluk, bellek alanındaki çağrı yanıtlarında önceki ya da sonraki öğrenmelerden ileri gelebilecek azalma. || Koşullu tutukluk, Pavlov'da, koşullu bir uyartı ile birlikte ortaya çıktığı zaman, onun etkisinde bir tutukluğa yol açan uyartı.
*Sil. Ateşli bir silahın çalışması sırasında meydana gelen ve onun geçici bir süre kullanılmasını engelleyen arıza.
*ANSİKL. Nörobiyol. Tutukluk, engelleyici nöronların etkisiyle doğrudan olabilir. Bu takdirde GABA ya da glisin gibi kimyasal aracılarla taşınır ve engellenen nöronların hiperpolarizasyonu biçiminde ortaya çıkar. Kolaylaştırıcı bir etkinin ortadan kalkmasıyla dolaylı da olabilir; buna kolaylaştırmanın bozulması adı verilir.
*Psik. ve Seksol. Tutukluğa her şeyden önce ruhsal çözülmeyle ilişki içindeki şizofrenide rastlanır. Ayrıca nevrozlarda ve önşizofreni durumlarında, cinsel bir davranış bozukluğu olan bir cinsel tutukluk da görülür. Bu davranış bozukluğu, çoğu zaman iktidarsızlık ve bazı soğukluk görünümleri gibi tutukluklardan ileri gelir.
*Psikan. Amaçta tutukluk. S. Freud'a göre, bu kavram bireyleri birleştiren duygusal bağları açıklama olanağını sağlar. Etöylece sevgi ve düşmanlığın toplumsal bir ahlaki değerler uyuşumu ya da içsel dirençlerle yasaklanmış ya da bastırılmış oldukları için, dolaysız bir biçimde doyuma (amaç) ulaşamayacak cinsel dürtülerin yerini tuttukları ileri sürülür. Buna göre dürtüler bastırılmış durumda da sürer, hafiflemiş bir biçimde ortaya çıkar. Yüceltimlere cinsel eğilimlerin bu amaçlarından saptırılmasının yol açtığı düşünülebilir.
Kaynak: Büyük Larousse
YORUMLAR